Trudne sąsiedztwo. Przeczytaj uważnie podane fragmenty noweli „Mendel Gdański” Marii Konopnickiej, następnie scharakteryzuj postawę bohaterów wobec członków innej narodowości i kultury oraz wyjaśnij przyczyny zachowań opisywanych przez autorkę
Antysemityzm jest od dawna istniejącym zjawiskiem. Żydzi są społecznością nie zamieszkująca konkretnego terytorium na Ziemi, która przez lata była dyskryminowana. Maria Konopnicka w swej noweli pt. „Mendel Gdański” stara się opisać sprawę żydów polskich w XIX wieku. Powstaje podstawowe pytanie. Mianowice, skąd wzięła się niechęć do judaizmu? Wyjaśnię ten problem opierając się na poszczególnych fragmentach utworu i odnosząc się do całości.
Pierwszy fragment opisuje modlitwę Mendla, której przyglądają się młodzi chłopcy. Niewiedza, brak wychowania i uświadomienia, doprowadziły do sytuacji, w której dzieci kpią sobie z jakże poważnej sfery sacrum. Bardzo ważna i interesująca jest scena ukazująca proboszcza przechodzącego tuż obok okna, przy którym modlił się Mendel. Na znak szacunku dla innej religii uchylił on kapelusz, co zrobiło na młodych bardzo duże wrażenie.
Kolejny fragment ukazuje nam postawę zegarmistrza, znajomego Mendla, który przyszedł do niego z wizytą. Możliwe, że mężczyzna pojawił się u starca tylko po to, by przekazać mu niepokojącą wiadomość o planowanej nagonce na Żydów. Słowa „Podobno Żydów mają bić” nie robią na zegarmistrzu najmniejszego wrażenia. Wydaje się, że przekazuje on informację nie ze współczuciem, troską, ale głównie po to, by później nie mieć wyrzutów sumienia. Mężczyzna jest ostrożny w dobieraniu słów, mówi niewiele i pozwala starszemu przedstawić jego własne spojrzenie na sytuację. Mimo że Mendel mówi mądrze i rzeczowo, zegarmistrz wydaje nie chce zrozumieć sensu wypowiedzi. Twardo obstaje przy swoim zdaniu. Twierdzi, że problemem nie jest inne wyznanie czy kultura Żyda, ale to „żeby nie był on obcym” w kraju Polaków. Powodem agresji jest zatem według niego sama inność. Mimo że zegarmistrz jest powściągliwy, można krótko scharakteryzować jego postawę. Jest to możliwe głównie dzięki komentarzom narratora. Zachowanie, odruchy i ton z jakim mówi, świadczą o tym, że w głębi duszy po części rozumie słuszność wypowiedzi Mendla. Wstyd mu jednak przyznać się do tego faktu przed Żydem. Z drugiej strony nie potępia Mendla, ponieważ wie jakim człowiekiem jest on naprawdę.
Trzeci fragment ukazuje przemarsz pijackiego społeczeństwa przez miasto. W obronie Mendla stają jego sąsiedzi. Łatwo domyślić się można, że powodem przyjęcia takiej postawy, jest ich znajomość Mendla. Szczególną uwagę warto skierować na studenta, bo to on wyraźnie staje w obronie Mendla. Jednakże, czym uzasadnić zachowanie antysemitów zbliżających się do domu introligatora? Ksenofobią, stereotypami, a przede wszystkim niewiedzą.
Bohateraminoweli kierowały różne czynniki, znane nam też współcześnie. Mało mówimy o nietolerancji dla judaizmu, co wciąż jest zjawiskiem zauważalnym. Cała nowela jest krótkim ,bardzo treściwym hasłem nawiązującym do prac: organicznej i u podstaw. Ukazanie przez M. Konopnicką różnych postaw bohaterów pozwala wypunktować społeczeństwu to co jest niewłaściwe i to co powinno być zrobione, aby tę zepsutą rzeczywistość zmienić.
