W dzisiejszych czasach istnieje wiele różnych definicji i form tańca. Jednym z najpopularniejszych jest określenie tańca jako połączenie ruchów ciała i gestów wykonywanych w rytmie dźwięków lub muzyki. Forma ta znana jest człowiekowi od pradawnych czasów, pełni najróżniejsze funkcje: wyróżniamy taniec obrzędowy, towarzyski, dworski, ludowy, teatralny, nowoczesny. Taniec jest ekspresyjną formą wyrażania uczuć.
Motyw tańca jest jednym z ulubionych motywów literackich pisarzy i poetów. Nie pominęli go również w swoich utworach dwaj polscy wieszcze narodowi: Adam Mickiewicz w epopei ?Pan Tadeusz? oraz Stanisław Wyspiański w dziele ?Wesele?. W obu tych utworach taniec jest ukazany w odmienny sposób, a także jest symboliczny.
Pierwszy z tych utworów- dzieło Adama Mickiewicza opowiada o życiu i obyczajach szlachty polskiej. Akcja utworu rozgrywa się głównie w Soplicowie, którym autor czyni centrum polszczyzny. Ukazane są tu piękno polskiego krajobrazu, szczegółowy opis dworku, prace gospodarcze oraz życie szlachty. Głównym wątkiem utworu jest konflikt między dwiema rodzinami: Horeszkami i Soplicami, a głównym bohaterem Jacek Soplica, czyli Ksiądz Robak. Dzieło jest wyrazem politycznych marzeń Polaków- myśl o niepodległości kraju oraz osobistych tęsknot autora do kraju ojczystego przebywającego w tym okresie na emigracji w Paryżu.
Motyw tańca ukazany jest w ostatniej księdze (XII) jest to opis narodowego tańca polskiego- poloneza, inaczej zwanego chodzonym. Tańce odbywają się z kilku okazji: wizyty w Soplicowie generała Dąbrowskiego oraz zaręczyn 3 par między innymi Tadeusza i Zosi. W ostatniej scenie po koncercie Jankiela zgromadzone pary ustawiają się do poloneza. Poprzez taniec możemy dokonać charakterystyki poszczególny postaci: w pierwszej parze widzimy Podkomorzego- miejsce to zajmuje ze względu na swoją wysoką pozycję społeczną, interesuje się losami kraju, ale również dlatego iż jest znakomitym tancerzem.
W ostatniej scenie po koncercie Jankiela na cymbałkach ma miejsce odtańczenie poloneza, który wszystkim w Soplicowie sprawia pogodny nastrój. Starsi z sędziom na czele są zadumani, wspominają Konstytucję 3 Maja, Konfederację Targowicką. Rozlega się dźwięk marszu i wspomnienie Insurekcji Kościuszkowskiej oraz rzezi Pragi. Starsi legioniści słysząc pieśń o żołnierzu tułaczu w zadumie spuszczają głowy- ich walka nie przyniosła wolności. Jednak dzięki wyprawie Napoleona na Rosję nadzieje Polaków zostają rozpalone. Jego partnerką jest Zosia- delikatna i beztroska. 3- cio majowy polonez wykonywany przez zgromadzonych gości początkowo ma powolny, nostalgiczny i melancholijny charakter, lecz z czasem nabiera ekspresjonizmu i dynamizmu. Z czasem daje się słyszeć coraz głośniejsze i radośniejsze okrzyki i oklaski tłumu, który jestbardzo dynamiczny i entuzjastyczny. Opis tańca jest bardzo naturalny, realny, czytelnik jest wciągnięty w środek wydarzeń, jest jakby jednym z gości uczestniczących w tym barwnym święcie. Efekt ten osiągnięty jest poprzez bardzo silne oddziaływania słuchowe i wzrokowe, co pobudza wyobraźnię czytelnika. Język opisu jest bardzo plastyczny, artystyczny, autor używa wielu metafor i porównań. Powaga tańca, majestatyczne ruchy oraz monotonna atmosfera mają ukazać odchodzące w zapomnienie obyczaje szlacheckie. Połączenie w jednej parze Zosi- symbolu nowych czasów, nadziej na odzyskanie niepodległości, optymizmu oraz Podkomorzego- symbolu sarmatyzmu i kultury szlacheckiej ma symbolizować przemijalność poszczególnych epok, a także harmonijne przejście jednej w drugą. W utworze nie tylko miejsce, ale również i czas odgrywa bardzo ważną funkcję. Otóż akcja epopei dzieje się w latach 1811- 12, jest to okres niewoli, ale również walk napoleońskich. Ludność naszego kraju jest przepełniona nadzieją w związku z wyprawą Napoleona na Rosję. W tym kontekście ?chodzony? jest symbolem jedności, siły i wiary narodu w odzyskanie niepodległości i wyzwolenie się spod jarzma zaborcy.
Polonez 3- go Maja z epopei ?Pan Tadeusza? jest bardzo symboliczny gdyż z jednej strony wyraża jedność i nadzieje społeczeństwa w tak trudnym okresie dziejowym, a z drugiej ulotność i przemijalność kultury szlacheckiej i zmiany ustroju państwa.
Nie da się pominąć tu idealizacji bohaterów- każdy z nich jest ogromnym patriotą oraz faktu i ż utwór został napisany ku pokrzepieniu serc Polaków.
Drugim z utworów przedstawiających motyw tańca jest dzieło Stanisława Wyspiańskiego pod tytułem ?Wesele?. Tematykę utworu nasuwa już nam sam tytuł. Otóż tytułowe ?Wesele? to w rzeczywistości wesela Pana Młodego- Lucjana Rydla, krakowskiego inteligenta, z Panną Młodą- Jadwigą Mikołajczykówną, wiejską chłopką. Uroczystość biesiadna trwa 3 dni i odbywa się w dworku Włodzimierza Tetmajera i Hanny Mikołajczykówny. Cały utwór jest wyrazem krytyki panującej w obecnych czasach chłopomanii- czyli zachwytu wszystkim, co ludowe, wiejskie, chłopskie- obyczajami i kulturą. Wyrazem owej chłopomanii są właśnie wesela inteligentów iż prostymi, wiejskimi dziewczynami. Stanisław Wyspiański w ?Weselu? krytykuje nie tylko chłopomanię lecz również poszczególne warstwy społeczne. Inteligencji zarzuca eskapizm, izolację społeczną, niezainteresowanie narodem, brak patriotyzmu, egoizm. Natomiast chłopom pozorny patriotyzm, egoizm, zacofanie, izolację.
W utworze tym wymiar symboliczny ma chocholi taniec z ostatniej sceny dzieła- zebrani wydają się być oczarowani, pogrążeni w melancholii, nieobecni- tańczą na wpół nieprzytomni pokraczny taniec, a przewodzi im duch- chochoł. Jedynym nieoczarowanym jest Janek- prosty chłop, któremu zostało powierzone zadanie pilnowania rogu- jednak okazuje się on nieodpowiedzialny i gubi róg. Autor poprzez takieukazanie tańca uzmysławia nam stan społeczeństwa- pogrążonego w zadumie, melancholii, niezdolnego do podjęcia walki. Pustotę i bezsens tańca symbolizuje Chochoł, który przewodniczy zebranym jest symbolem marazmu, apatii, niezdolności do czynu, a także ogólną niemoc społeczeństwa polskiego. Chocholi taniec możemy nazwać tańce niewolni- Polacy nie są w stanie wyrwać się spod jarzma zaborców tak samo jak zgromadzeni nie mogą przestać tańczyć w koło w rytm wygrywanych przez Chochoła dźwięków. Chata, w której rozgrywa się akcja utworu jest, podobnie jak w ?Panu Tadeuszu? symbolem całego kraju- całej Polski, a biesiadnicy symbolizują społeczeństwo polskie. Jednakże autor ukazuje nam nutkę nadziei- wszyscy zgromadzeni tańczą w jednym tempie, trzymając się za ręce, co może symbolizować możliwość zjednoczenia i pojednania- gdy społeczeństwo przebudzi się będzie umiało zjednoczyć się by walczyć o przyszłość kraju. A Chochoł- czyli przykryty słomą krzak róży symbolizuje społeczeństwo polskie pod zaborami, które wkrótce odrodzi się tak jak zdejmuje się słomę z krzaka róży na wiosnę tak samo Polska odzyska niepodległość.
W obu tych utworach- epopei Adama Mickiewicza ?Pan Tadeusz? oraz dziele Stanisława Wyspiańskiego ?Wesele? motyw tańca jest bardzo ważny oraz jest konkluzją całego utworu. Taniec pokazany jest w ostatnich scenach dzieł, przez co ukazuje symboliczną wymowę całego utworu. Takie usytuowanie tańca w utworze nie jest przypadkowe z kilku powodów. Otóż obaj autorzy przedstawiają w swych dziełach bardzo trudny okres dziejowy naszego kraju- Polska jest w niewoli, nie ma jej na mapie Europy. Ponadto taniec symbolizuje całe społeczeństwo polskie oraz oba utwory nie mają do końca pesymistycznej wymowy. Różnice dostrzegamy w sposobie prezentacji tańca- w pierwszym utworze, ?Pan Tadeusz? taniec jest dynamiczny i optymistyczny, symbolizuje jedność społeczną, a taniec ukazany jest w naturalny i realny sposób. Natomiast w drugim, ?Weselu? jest melancholijny, monotonny i senny, symbolizuje niemoc i bezradność społeczeństwa, a chocholi taniec ukazany jest w fantastyczny sposób z upersonifikowanym Chochołem.
