Denis Diderot jest autorem powiastki filozoficznej „Kubuś Fatalista i jego pan”. Osią porządkującą fabułę jest podróż. Wydarzenia są dość schematyczne i podprządkowane jednemu celowi: udowodnić, iż wszystko co się dzieje zostało zapisane w górze… Jest to też dzieło, w którym głównych bohaterów jest dwóch, układzie: Pan – Sługa. W tym przewrotnym tekście sługa jest mądrzejszy od pana, a jego fatalizm – pozorny. Kubuś jest niezwykle inteligentny, zaradny i potrafi swój spryt wykorzystać. Ta powieść jest często komiczna, co potrafił wykorzystać Diderot, zapowiadając nadejście nowego społeczeństwa, w którym liczyć się będą: przedsiębiorczość i inteligencja, nie zaś urodzenie. Niezwykle interesująca jest forma powiastki – składa się ona prawie z samych dialogów.
Istotą utworu są podejmowane w powieści problemy filozoficzne. Większym filozofem i intelektualistą jest Kubuś, który dyskutuje na temat wolnej woli człowieka, roli przypadku w życiu ludzkim, zagadnienia miłości. Kubuś jest fatalistą. Jest wyznawcą fatalizmu. Wierzy w scenariusz odgórnie ustalony, który człowiek realizuje w ciągu życia.
