W wierszu tym poeta wyraża swoją pogardę dla cara i jego współpracowników za śmierć Rylejewa, uwięzienie Bestużewa oraz ujawnienie praktyk szpiegowsko-donosicielskich współpracowników cara.
Przejawy sympatii poety do narodu rosyjskiego: ujawnienie ludzkiego zachowania kaprala w stosunku do więźniów (scena I), rozgrzeszenie żołnierza rosyjskiego zadającego cierpienie narodowi polskiemu z powodu zrozumienia, iż wykonuje on tylko swoje obowiązki, obecność Bestużewa wśród polskich patriotów na balu u senatora jako wyraz współpracy Polaków i Rosjan
Wyraz ubolewania nad losem prostych Rosjan, zmuszonych do wykonywania niewolniczej pracy, zwierzęcego posłuszeństwa w „Ustępie”:
„O biedny chłopie! heroizm, śmierć taka,
Jest psu zasługą, człowiekowi grzechem.
Jak cię nagrodzą ? Pan powie z uśmiechem,
Żeś był do zgonu wierny – jak sobaka”.
Wymowa ideowa III części „Dziadów”. Cechy utworu jako dramatu romantycznego.
1. III częścią „Dziadów” Mickiewicz chciał udowodnić że sprawy ojczyzny stanowią dla niego najwyższą wartość i w ten sposób zrehabilitować się za nieobecność w powstaniu listopadowym.
2. Szczególnie wyraźnie widać to w Wielkiej Improwizacji, gdzie pod postacią Konrada autor utożsamia się z ojczyzną mówiąc „Ja i ojczyzna to jedno”, cierpi z powodu jej niewoli i prowadzi walkę z Bogiem o szczęście narodu.
3. Z przejmującą siłą Mickiewicz przedstawił cierpienia patriotów polskich. Uwypuklił ich poświęcenie, wytrwałość i nienawiść wobec zaborcy.
4. W postaci Konrada Mickiewicz stworzył ciekawą kreację polskiego bohatera romantycznego, jednostki nieprzeciętnej, biorącej na siebie odpowiedzialność za losy narodu, zdolnej do najwyższych poświęceń.
5. Autor dostrzegł rozbicie społeczeństwa osłabiające jego zdolności do odzyskania niepodległości, skrytykował lojalistów i potępił jawnych zdrajców.
6. W tekście utworu znajdujemy odniesienia do klęski powstania listopadowego. W zakończeniu Wielkiej Improwizacji omdlenie Konrada oznacza, że jednostka nawet najbardziej oddana ojczyźnie nie może zmienić jej losu. Podobnie było z klęską listopadową, spowodowaną walką prowadzoną przez nielicznych patriotów. Brak jedności narodu w stosunku do polityki zaborców to kolejna przyczyna zaprzepaszczenia szansy na wyzwolenie w latach 1830-1831.
7. Najważniejszą ideą dramatu, zawartą najwyraźniej w widzeniu ks. Piotra jest wiara poety w przyszłe odrodzenie się Polski.
8. Wszystkie te przemyślenia Mickiewicza mają w dramacie dwojaką formę: realistyczną i mistyczno – wizyjną.
