„Nie rzymianin Skrzetuski, ale grzesznik Kmicic jest typowym bohaterem Sienkiewicza”(Gombrowicz). Charakterystyka i ocena Kmicica jako bohatera dynamicznego „Potopu” Henryka Sienkiewicza.
Henryk Sienkiewicz w „Trylogii” podał wzory postaw kierujących się patriotyzmem wynikającym z potrzeby zagrożonego bytu narodowego, z konieczności wytrwania i optymistycznej idei zwycięstwa mimo największych niebezpieczeństw.
Taką postacią jest m.in. Andrzej Kmicic, którego dzieje przypominają los Jacka Soplicy z „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza. Kmicic jest przykładem bohatera dynamicznego, który zmienia się w prawdziwego obywatela ukochanej ojczyzny.
Początkowo zachowywał się jak bezkarna szlachta, szukał zwady, często pojedynkował się z błahych powodów. Otaczał się towarzyszami, którzy byli znani z krwawych i hańbiących czynów- byli zdolni do morderstw, podpalania i gwałtów. Od dawna sądy wydały na nich wyroki skazujące na śmierć lub infamię, ale Kmicic ich bronił. Wraz z nimi upijał się i dawał przykład nagannego warcholstwa. Wraz ze swymi „przyjaciółmi” strzelał do portretów przodków Billewiczów, nękał ludzi w Lubiczu i Upicie. Gdy jego towarzysze zostali ukarani podpalił Wołmontowicze, pozbawiając w ten sposób ludzi domów, majątku a nawet życia. Jego szlachecka porywczość i gwałtowność były przyczyną wielu pojedynków, brutalnych czynów i okrucieństw.
Wydaję mi się, że ważną rolę w jego życiu odegrało przystąpienie do Janusza Radziwiłła- hetmana i wojewody willeńskiego. Szlachecka zarozumiałość nie pozwoliła mu dokonać właściwego rozeznania i sprawdzenia za kim opowiada się Radziwiłł oraz jakie ma plany. Po złożeniu mu przysięgi wierności było za późno- musiał wykonywać polecenia zdrajcy ojczyzny. Kmicic zdradziecką politykę Radziwłłów odkrył dopiero podczas rozmowy z księciem Bogusławem. Wtedy również zrozumiał swój błąd i zmienił postępowanie. Swe dotychczasowe postępki poddał gruntownej rewizji i wszedł na drogę pokuty i poprawy. W tym momencie przybrał nazwisko Babinicza.
Chcąc odkupić swą winę i zasłużyć na miłość pięknej i uczciwej Oleńki narażał swoje życie. Z szaleńczą odwagą walczył ze Szwedami; zorganizował obronę jasnogórskiego klasztoru,który oblężony był przez najeźdźcę; unieszkodliwił kolubrynę, która zniszczyłaby mury klasztoru. Później ochraniał króla i z narażeniem życia uratował Jana Kazimierza wracającego ze Śląska.
Burzliwa biografia Andrzeja Kmicica, znaczona krwią i licznymi bliznami, stała się przykładem niezwykłego patriortyzmu. Świadkiem jego rahabilitacji była m.in. Oleńka, która szczerze go kochała, przebaczyła dawne rozboje i zgodziła się zostać jego żoną. Nie możemy również zapomnieć o łzach szczęścia, z którymi Kmicic słuchał o czynach, które znacznie przewyższyły jego wcześniejsze przewinienia. Naczelną wartością wyznawaną przez Babinicza była miłość do ojczyzny, zdolność do poświęcenia za nią nawet życia. W każdej chwili gotów był również złożyć życie u stóp wybranki swojego serca.
Postać Kmicica ma głębokie znaczenie głównie dzięki optymistycznej wostatecznym rozrachunku wymowie. Jego błędy pozwalają wyciągnąć wniosek, że żadne względy nie zwalniają człowieka z obowiązku samodzielnego ocenienia sytuacji i podejmowania moralnie słusznej decyzji, a powoływanie się na rozkaz, na okoliczności nie jest żadnym usprawiedliwieniem dla czynów niemoralnych. Dziś nikt nie powinien mieć problemu ze znalezieniem w najbliższej okolicy osób, które za swoje niepowodzenia i potknięcia obwiniają innych. Prawda jest taka- człowiek ma rozum i wolną wolę i tylko od niego zależy jak potoczy się jego życie. Patrząc na Kmicica możemy powiedzieć, że nigdy nie jest za późno na nawrócenie…
