Akt I
Sc. 1. Przybycie Kirkora do chaty Pustelnika. Kirkor, bogaty książę, prosi o radę w sprawie wyboru żony. Pustelnik to król Popiel III, który został podstępnie usunięty z tronu . Rządy obecnego króla są złe i przynoszą nieszczęścia , bowiem jego korona jest fałszywa (prawdziwą Popiel III ukrył w lesie) . Kirkor podejmuje decyzję, że będzie prowadził walkę o tron dla Popiela III, lecz wcześniej chce założyć rodzinę. Pustelnik radzi mu, by poślubił dziewczynę z ludu.
Sc. 2. Goplana, nimfa wodna, budzi się ze snu . Jest zakochana w Grabcu, całuje się z nim. Ten nie odwzajemnia uczuć, bowiem kocha Balladynę. Królowa Gopła planuje zemstę i poleca Chochlikowi, by przeszkodził w spotkaniu kochanków, a Skierce każe doprowadzić Kirkora do chaty Wdowy .
Sc. 3. Kirkor w chacie Wdowy poznaje dwie dziewczyny: Balladynę i Alinę. Obie go zachwyciły i nie wie, którą ma wybrać. Wdowa, za podszeptem Skierki, proponuje, by poślubił tę, która pierwsza uzbiera dzban malin.
Akt II
Sc. 1. Grabiec prowadzony przez Chochlika błąka się po lesie, aż w końcu zasypia. Goplana wypytuje Skierkę o zdarzenia w chacie Wdowy. Dowiaduje się o nocnej schadzce Balladyny z Grabcem. Karze Chochlika za złe wykonanie zadania, a Grabca zamienia w wierzbę . Alina i Balladyna wyszły zbierać maliny . Balladyna, która zebrała niewiele malin zabija siostrę . Świadkiem tego jest Grabiec zamieniony w wierzbę. Zamordowaną Alinę znajduje Filon, zakochuje się w niej i całuje ją. Goplana daje maliny Balladynie i sprawia, że na jej czole pojawia się czerwona plama.
Sc. 2. Kirkor i Wdowa czekają na dziewczyny. Przybywa Balladyna i oznajmia, że Alina uciekła z „jakimś obdartym młokosem” . Balladyna wychodzi za Kirkora.
Akt III
Sc. 1. Chata Wdowy została spalona. Ludzie z wioski informują Grabca o tym, że Balladyna poślubiła Kirkora.
Sc. 2. Kirkor wyjeżdża na wyprawę wojenną . Balladyna zrywa kontakty ze swoim dawnym otoczeniem: nakazuje odprawić znajomych matki, którzy przyszli ją odwiedzić, nie wpuszcza do zamku Grabca.
Sc. 3. Kirkor za radą Pustelnika posyła żonie zapieczętowaną skrzynię z nakazem, by jej nie otwierała. W ten sposób chce sprawdzić jej lojalność. Balladyna udaje się do Pustelnika i prosi go o wyleczenie rany powstałej na czole. Starzec oznajmia, że dokona tego tylko Alina, którą on może zbudzić ze śmiertelnego snu .Balladyna nie godzi się na to i ucieka.
Sc. 4. Goplana, pragnąc zdobyć serce Grabca, zamienia go w króla dzwonków i wkłada mu na głowę koronę Popiela. Przekazuje mu władzęnad przyrodą, a on mówi jak będą wyglądać jego rządy .
Sc. 5. Kostryn, który podsłuchał rozmowę z Pustelnikiem, jest w posiadaniu tajemnicy Balladyny. Do zamku przybywa posłaniec ze skrzynią. Kostryn sugeruje, że może i on wiedzieć o zabójstwie Aliny i rzuca się na niego z mieczem. Balladyna pomaga mu w zabójstwie, zadaje posłańcowi ciosy nożem.
Akt IV
Sc. 1. Uczta na zamku. Głodna i spragniona Wdowa wdziera się na salę. Balladyna wypiera się matki i każe wyrzucić ją za bramę . Goniec przynosi wiadomość o zwycięstwie Kirkora nad Popielem IV. Lud chce ogłosić go królem, lecz ten odpowiada, że zostanie nim właściciel korony Lecha. Balladyna widzi ducha Aliny i mdleje.
Sc. 2. Kirkor informuje Pustelnika, że wyrusza do Gniezna, by szukać skradzionej korony. Ten, kto się z nią zgłosi, będzie okrzyknięty złodziejem . Do Pustelnika przybywa Wdowa i żali się na swój los. Starzec postanawia, że gdy odzyska swój tron, ukarze wyrodną córkę.
Sc. 3. Skierka i Chochlik rozmawiają o figlach, które będą czynić.
Sc. 4 i 5. Balladyna zabija Grabca, ponieważ on posiada koronę. W ciemnościach panujących na wieży nie mogła znaleźć korony. Odnajduje ją Kostryn, który również chciał zdobyć ten symbol władzy. Ustalają, że wyruszą zbrojnie do Gniezna (Kostryn poznał zamiary Kirkora). Balladyna poleca zabić Pustelnika .
Akt V
Sc. 1. Goplana opuszcza nadgoplańską krainę. Jest przerażona skutkami swych czarów.
Sc. 2. Kirkor pod murami Gniezna przygotowuje żołnierzy do walki . Wysłał posłańców po Pustelnika. Ci znaleźli starca powieszonego przed swoją chatą.
Sc. 3. Balladyna i Kostryn ruszyli do walki przeciwko Kirkorowi. Wygrywają bitwę, bowiem przekupili część żołnierzy. Kostryn zabija Kirkora i następnie przyprowadza ze stolicy posłów, niosących chleb i sól. Balladyna kroi przyniesiony chleb zatrutym z jednej strony nożem. Zatruty kawałek zjada Kostryn.
Sc. 4. Kostryn umiera. Zgodnie z prawem, nowy król przed koronacją musi odprawić sąd nad zbrodniarzami. Przed Balladyną stają kolejni oskarżyciele. Lekarz oznajmia, że Kostryn został otruty i domaga się skazania winnego . Filon prosi o ukaranie mordercy Aliny .Pojawia się Wdowa, która skarży się na wyrodną córkę. Gdy dowiedziała się, że wypędzenie matki karane jest śmiercią, chce opuścić zamek. Skargi jednak nie można wycofać. Wdowa zostaje poddana torturom, nie podaje imienia córki i umiera bez słowa. Za każdą zbrodnię, zgodnie z prawem, jest kara śmierci. Balladyna trzykrotnie wydaje taki wyrok, tym samym wydaje na siebie wyrok. Ginie rażona piorunem .
