Postać Maryi i Jej różne wizerunki wzbogaciły rodzimą literaturę, zarówno poezja średniowieczna, która szczególnie angażowała się w kwestie religijne i społeczne, jak i tą współczesną, podtrzymującą świeckie tradycje. Przedstawiane w dziełach, oblicza Matki Boskiej były bardzo różne. W niektórych utworach Maryja ukazywana była jako kochająca a zarazem cierpiąca Matka, w innych stawała się pośredniczka między ludźmi a Bogiem. Zawsze jednak przedstawiana była jako uosobienie dobra. Często stawała się nauczycielką życia, a zarazem pocieszycielką dla wszystkich ludzi.
Pierwszym utworem, w którym przedstawiony został wizerunek Maryi jest średniowieczna „Bogurodzica”, czyli pieśń religijna, modlitewna, będąca błaganiem skierowanym do Chrystusa. Rozpoczyna się apostrofą do Dziewicy chwalonej przez Boga, czyli do Maryi. W pieśni tej Bogurodzica ukazana jest jako Matka wybrana z wielu. Jedynie ona może pozyskać lub zjednać łaski od Boga dla ludzi. Utwór „Bogurodzica” oparty jest na pośrednictwie, między innymi dlatego, że występuje prośba ludzi wznoszona przez Jana Chrzciciela. Wierni proszą o spełnienie ich zamiarów i myśli, o wysłuchanie modlitw, które kierują do Boga oraz o życie wieczne. W tym utworze Maryja jest określana jako doskonałość, uosobienie dobra, wierności i oddania wartościom Chrystusowym, występując jako pośredniczka między Jezusem a wiernymi.
Innym utworem ukazującym całkiem odmienny wizerunek Maryi jest wiersz „Posłuchajcie, bracia miła…” Pieśń ta ma form monologu Najświętszej Maryi Panny, która stoi pod krzyżem. Adresatem części wprowadzającej dzieła są wszyscy ludzie. Już na początku utworu możemy zauważyć retrospekcję. Maryja w części pierwszej liryku zwraca się do ludzi i chce poskarżyć się na krwawe zabójstwo, które stało się w Wielki Piątek. Matka Boska skłania również do posłuchania o Jej smutku. Wyznaje, że śmierć to najgorszy czas w jej życiu i chce podkreślić, że straciła jedyne dziecko, które tak bardzo kochała. Adresatem kolejnej części utworu jest Jezus. Właśnie w tym fragmencie ujawniają się dwa średniowieczne motywy: Stabat Mater Dolorosa i campossio. Pierwszy z nich przedstawia cierpiącą Maryję stojącą pod krzyżem, na którym umiera Jej Syn. Matka Boska ubolewa nad śmiercią oraz nad widokiem zakrwawionego Syna, którego męczy niewierny Żyd. Motyw campossio ukazuje Maryję, która prosi o uczestnictwo w cierpieniu Jezusa. Zanosi prośby do miłego i drogiego Syna, by podzielił z Nią swoje rany. Matka Boska wyznaje, że chciałabym mieć swojego Syna na zawsze przy sobie, by dalej Mu wiernie służyć. Wreszcie prosi Jezusa o słowa pociechy, ponieważ nie ma nadziei na lepsze dni. Kochająca Matka chce z całego serca ulżyć i pomóc swojemu Synowi. Pragnie podnieść Mu głowę, by krzywo nie zwisała, oraz chce wytrzećkrew, która płynie po ciele Chrystusa. Adresatem w następnej części utworu jest anioł Gabriel i to właśnie do Niego Maryja ma wyrzuty, ponieważ dana Jej obietnica nie spełniła się. Anioł bowiem przepowiedział, że Matka Boska będzie pełna miłości, a jest smutna, słaba i pogrążona w głębokim żalu. W czwartej części wiersza Maryja przedstawiana jest jako kobieta wzywająca wszystkie matki do modlitwy, aby ich dzieci i one same nigdy nie doświadczyły takiej męki, jaka spotkała Ją i Jezusa. Ostatni fragment utworu „posłuchajcie, bracia miła…” jest zarówno podsumowaniem jak i obietnicą. Maryja oznajmia, że nie ma i nie będzie mieć innego Syna, jedynie tego, który został ukrzyżowany, czyli Jezusa Chrystusa.
Wizerunek Maryi pojawia się również w utworach współczesnych poetów. Krzysztof Kamil Baczyński w swoim wierszu „Modlitwa do Bogarodzicy” nawiązuje do średniowiecznego arcydzieła, przede wszystkim poprzez chwalebny i błagalny charakter utworu. Zbiorowy podmiot liryczny, którym są idący do walki żołnierze, proszą Maryję o opiekę nad nimi i ich rodzicami. Adresatką wiersza jest Matka Boska, która postrzegana jest jako nadzieja i pocieszenie dla ludzi żyjących w czasie wojny. Pochwała i uwielbienie Jej potęgi wynika z roli, jaką Maryja odegrała w wychowaniu Syna Bożego.
W literaturze funkcjonowało wiele wizerunków Maryi, które były mniej lub bardziej do siebie zbliżone, ale zawsze ukazywały Ją w pełni blasku i chwały. Poeci zapewniali bowiem, jak wielkie znaczenie ma Jej postać, będąca wzorem kochającej, cierpiącej matki, a jednocześnie uosobieniem duchowych wartości, które stanowią podstawę wielu współczesnych utworów.
