Luter Marcin, Martin Luther (1483-1546), duchowny, niemiecki reformator Kościoła zachodniego. Od 1497 znajdował się pod wpływem Braci Wspólnego Życia, ruchu odnowy w średniowiecznym katolicyzmie. W 1505 wstąpił do zakonu augustianów.
Zajmował się filozofią Aureliusza Augustyna () i , egzegezą Listu do Rzymian i Listu do Galatów. Po złożeniu ślubów zakonnych i przyjęciu święceń kapłańskich został wykładowcą na uniwersytecie w Wittenberdze, a potem w Erfurcie. Od 1512 profesor teologii na Uniwersytecie Wittenberskim. Wykładając w latach 1512-1517 Księgę Psalmów, List do Rzymian, List do Galatów i List do Hebrajczyków odkrył biblijną naukę o usprawiedliwieniu dzięki łasce przez wiarę w.
Podstawowe założenia nauki Lutra
W 1517 wezwał teologów do debaty w sprawie odpustów i innych nadużyć w Kościele. Za czyn ten został ekskomunikowany przez. Obłożony klątwą sformułował trzy podstawowe zasady:
1) jest najwyższym autorytetem w sprawach wiary i życia chrześcijańskiego i nie może ona podlegać dogmatycznym interpretacjom ani papieża, ani instytucji Kościoła.
2) człowiek jest usprawiedliwiony przed Bogiem jedynie dzięki łasce przez wiarę.
3) każdy wierzący ma bezpośredni dostęp do Boga, z czego wynikają dwa wnioski natury praktycznej:
A) spowiedź jest wymysłem i służy nie wierze, lecz interesom Kościoła, zaprzecza bowiem bezpośredniej możności obcowania z Bogiem.
B) każdy wierzący jest kapłanem (powszechne kapłaństwo wierzących).
31 X 1517 Luter przybił na drzwiach katedry w Wittenberdze 95 tez potępiających handel odpustami uprawiany przez dominikanina J. Tetzela. Datę tę uważa się za początek reformacji na zachodzie Europy.
Dla Lutra chrystianizm ma znaczenie, jest religią zbawienia, uwolnienia od grzechu, zbawczej łaski, usprawiedliwiającej grzesznika w oczach Boga. Luter nie odrzuca społecznego charakteru christianizmu, nie zrywa z pojęciem instytucji Kościoła, pragnie jedynie, by Kościół poddał się jedynemu autorytetowi – Biblii.
Nie odrzuca również sakramentalno-obrzędowego kultu, pragnie go tylko zreformować. Broni doktryny o obecności ciała i krwi Chrystusa w chlebie i winie konsekrowanych podczas uczty eucharystycznej (co go różni od), przy czym obecność tę pojmuje jako współistnienie postaci eucharystycznych z fizycznym ciałem Chrystusa (co go różni od oficjalnej doktryny katolicko-scholastycznej).
Najważniejsze dzieła Lutra
Biblia przełożona przez Lutra na język niemiecki ośmieliła wielu twórców do przekładu jej na języki narodowe i swobodnego czerpania inspiracji twórczych z jej treści, co znalazło wyraz w literaturze okresu.
Do najważniejszych dzieł Lutra należą: Duży i Mały katechizm (1529), Wyznanie augsburskie (Konfesja augsburska) (1530), opracowane wspólnie z innymi teologami, a zwłaszcza z F. Melanchtonem, Artykuły Szmalkaldzkie (1537).
