Motyw śmierci, jej opisywania był niejednokrotnie wykorzystywany do refleksji nad istotą naszego istnienia, naszego bytu. Było tak już w starożytności, gdzie pierwotni filozofowie rozmyślali nad celem naszego życia ? jest tak także teraz, w dzisiejszych, zmodernizowanych, w pełni technologicznie rozwiniętych czasach dwudziestego pierwszego wieku. Wniosek z tego płynący jest nadzwyczaj oczywisty ? nie jesteśmy w stanie ogarnąć wszystkich rzeczy, które dzieją się wokół nas. Temat śmierci był jednak popularny ze względu na jego oryginalność i niepowtarzalność, gdyż każdy próbował doszukać się istoty ?życia po życiu? i każdy wyciągał z niego inne wnioski. Adam Mickiewicz i Czesław Miłosz, pomimo iż żyli w innych epokach, także naruszali ten temat w swych dziełach. Spróbujmy porównać ich dzieła ? wiersz ?Upiór? oraz fragment powieści ?Dolina Issy?.
Wyżej wymienione utwory generalnie dotyczą sfery duchowej naszego życia, są związane z przemijaniem, życiem i śmiercią. Obydwa przedstawiają historię, wspomnienia bohaterów, ukazane są także rozmyślania na temat śmierci, tego co po niej następuje. Bohaterowie utworów są przedstawieni naturalistycznie ? opis wyglądu jest nadzwyczaj bogaty: ?(…)Wraca się nocą opadły na sile, z piersią skrwawioną, jakby dziś rozdartą(…)?, ?(…)płatki materii mieszały się z suchymi kośćmi(…)?, ?(…)kosmyk włosów, który wyślizgiwał się na policzek, nad kuchenną płytą, przylegał do trupiej czaszki(…)?. Stosunek autorów do przedstawianych wartości jest raczej negatywny ? życie bowiem zostało przedstawione jako coś, co przemija i nie jest nic warte.
Utwory różnią się jednak pod wieloma aspektami. Po pierwsze utwór Adama Mickiewicza jest wierszem a utwór Czesława Miłosza jest fragmentem większego dzieła, powieści. Łatwo także dostrzec fakt, iż dzieła zostały napisane w różnych epokach ? zestawiono romantyzm oraz czasy dzisiejsze, nowoczesne, co ewidentnie wpływa na styl, w jakim pisane były utwory. Sporą różnicą pomiędzy obydwoma tekstami jest sposób, w jaki autorzy podejmują temat śmierci ? Adam Mickiewicz skupił się raczej na tym jak postrzegany był człowiek po śmierci, przedstawił jego opis, stosunek ludzi do bohatera (?Ci, którzy bliżej cmentarza mieszkali, wiedzą, iż upiór ten co rok się budzi?). Przedstawił także jego historię oraz sposób, w jaki zginął : ?Słychać, iż zginął w młodocianym wieku, podobno zabił sam siebie?. Czesław Miłosz natomiast w swoim utworze ujął domniemane rozmyślania bohaterki na temat śmierci, istoty życia. Ukazał także wspomnienia bohatera ? Tomasza, związane ze zmarła Magdaleną. W przeciwieństwie do Adama Mickiewicza, jego fragment skłania do refleksji, nastrój jest także bardziej dekadencki niż mroczny jak było to w przypadku wiersza czołowego polskiego poety epoki romantyzmu.
Odmienność poglądów autorów wynika z tego, iż tworzyliswoje dzieła na przestrzeni dwóch epok: romantyzmu i nowoczesności. Kierowali się oni innymi wartościami, inaczej patrzyli na życie i śmierć, to spowodowało inne spojrzenie te same sprawy. Zapewne jeszcze nie raz pisarze, poeci będą poruszać motyw śmierci i zapewne zawsze będą przedstawiali różne poglądy ? nikt nie jest bowiem w stanie uporządkować i poddać generalizacji istoty naszego istnienia.
Sebastian Ittner.
