Vittorio de Feltre – Włoch założył szkołę radości z dużą dawką zajęć ruchowych „ O naukach”. „O duszy i życiu”
Ludwik Vives – Hiszpan – „De anima et vita” – przedstawia swoje poglądy psychologiczne., „De disciplinus” – ostra krytyka kultury i pedagogiki średniowiecza..
Erzam z Roterdamu – wypowiedział się na temat celi wychowania humanistycznego.
Tomasz Marus – Anglik – „Utopia” – twórca teorii socjalizmu.
Franciszek Rabelais – Francuz – „Gargantua i Pantaguel” – epopeja fantastyczno – satyryczna, potępiał feudalizm, proponował swobodny i wszechstronny rozwój człowieka zgodnie z prawami natury.
Jan Sturm – niemiec – twórca systemu klasowo – lekcyjnego – w założonym przez siebie gimnazjum w Strasburgu realizował swój program . Gimnazjum stało się wzorem dla szkół w Europie.
A. F. Modrzewski – Polak – dzieło „O poprawie Rzeczypospolitej” – krytykował ustrój feudalny, księga „O szkole” mówił o wychowaniu jako jednym z podstawowych czynników w funkcjonowaniu państwa.
Jan Amos Komeński – czech – „Wielka dydaktyka” – pierwsza usystematyzowana wiedza pedag., „Świat zmysłowy w obrazach”, „Drzwi języków otworzone” – podręcznik do nauki języka.
Pedagodzy Oświecenia
John Locke – Anglik – przedstawiciel nurtu burżuazyjnego w pedagogice –
J. J. Rouseau – nurt naturalistyczny – w proc wychowania jednosti dostosowywanie się wychowawcy do toku jej naturalnego spontanicznego rozwoju.
KEN – 1773 – 1794 pierwsze na świecie świeckie ministerstwo edukacji – Piramowicz – „Ustawy”, „O powinnościach nauczyciela”
Frober – niemiec – i jego wychowanie przedszkolne
Henryk Pestalozzi – twórca nauczania początkowego, pierwsze seminarium nauczycielskie „Lenard i Gertruda”, „Jak Gertruda dzieci swoje uczy”
Janusz Korczak – polak – okres międzywojenny – swoisty sustem wychowawczy w zakładach dla dzieci.
Jędrzejewicz- jego reforma szkolna bardzo niekorzystna dla dzieci z małych miejscowości, rozszerza się analfabetyzm, nauka często kończy się na 4 klasie.
XX w.
Hessen
Nawroczyński
Wincenty Okoń
Bogdan Suchodolski- „Pedagogika”
Krawcewicz
Lech Konstanty
Kulpa – UJ
Józef Kozłowski
Kruszewski
Heliodor Muszyński
Konażewski
Kwieciński
Zoifia Żukowska – AWF Warszawa
Henryk Grabowski – AWF Kraków
Julian Jonkisz – AWF Wrocław
Jóżefowicz AWF – Gdańsk
Kwiatkowska – Uniwersytet Warszawski
