Analiza porównawcza fragmentów: legenda o św. Aleksym i pieśń o Ronaldzie. Podobieństwa i różnice w ukazaniu śmierci.
Roland i św. Aleksy – charakterystyka porównawcza.
Aby dać ludziom wytyczne, co to jest doskonałość w wierze i jak mają do niej dożyć, literatura i sztuka zaprezentowała tzw. parenetyczne wzorce osobowe: ascety, rycerza i władcy. Ideały te miały ze sobą wiele cech wspólnych, przede wszystkim obowiązkowo wpisana była w nie wiara i pełna pokora wobec spraw Boga i Kościoła. Dla maluczkich funkcjonował wzorzec ascety-świętego, dla rycerstwa ideał chrześcijańskiego rycerza.
Przykładem ascety jest św. Aleksy, tytułowy bohater „Legenda o św. Aleksym”, który swoją egzystencję całkowicie podporządkował Bogu, pozbawiając się majętnego życia na łonie rodziny, zdecydował się na samotnię i ubóstwo. Mimo iż Aleksy pochodził z wpływowego książęcego rodu, a za żonę poślubił księżniczkę, wybrał życie pustelnika, z dala od dobrobytu i szczęścia rodzinnego. Ponieważ złożył wieczysty ślub czystości, wyprosił w noc poślubną u małżonki pozwolenie na ucieczkę z domu, zostawiając ją samą. Przez wiele lat tułał się samotnie, żebrał i wszystko złe, czego doświadczył ofiarowywał Bogu. Przez 16 lat pędził życie żebraka we własnym domu, do którego powrócił zupełnie zmieniony – jako stary, brudny i zniszczony przybłęda. Nie rozpoznano go. Życie w ojczystym domu nie było łatwe – poniżano go i znęcano się nad nim. Doznawał wielu upokorzeń. Gdy zmarł, dzwony w mieście zaczęły dzwonić, mimo iż nie dotknęła ich ręka ludzka. Aleksy przed śmiercią napisał list, w którym opisał całe swoje życie. Niestety domownicy żadnymi sposobami nie mogli go odebrać żebrakowi. Dopiero, gdy przyszła pani domu, żona Aleksego, list sam wypadł z ręki nieboszczyka. Również później działy się cudowne rzeczy za sprawą ciała Aleksego – jego zapach uzdrawiał chorych.
„Legenda o św. Aleksym” pokazuje ascezę jako rzecz heroiczną, godną do naśladowania. Aleksy poświęcił swe życie Bogu, znosił upokorzenia oraz niedostatek. Sensem jego bytu stało się kontemplowanie spraw wiary i poskromienie zachcianek, a najważniejszą cechą została pokora. Taki kanon cech i postępowania mieli wyznaczony również rycerze, był to tzw. kodeks rycerski. Idealny rycerz to wzór wszelkich cnót, przede wszystkim jednak musiał być głęboko wierzący w Boga. Ale jednocześnie spadał na niego dodatkowy obowiązek – musiał bronić kraju przed wrogiem, a więc musi być także waleczny, honorowy, lojalny i pełen poświęceń wobec swojego króla, który był uważany za namiestnika boskiego. Gotowy oddać życie za kraj lub wiarę chrześcijańską.
W literaturze najpopularniejszym przedstawicielem był Roland („Pieśń o Rolandzie”). Rolanda to prawdziwa obrońca ojczyzny, męstwo nie opuściło nawet w obliczuśmierci. Jego najświętszym obowiązkiem była walka za wolność kraju oraz lojalność wobec króla do końca swych dni. I ten swój obowiązek wypełnił. Każdą bitwę rozpoczynał modlitwą, ponieważ był głęboko wierzący i wiedział, że jedynie z pomocą Boga uda mu się zwyciężyć. Honor i odwaga to największe wartości. Przestrzegał kodeksu rycerskiego, brzydził się wszelkimi przejawami jego łamania. Największą hańbą była ucieczka z pola walki lub dostanie się do niewoli przeciwnika. Dlatego wolał zginąć, niż się poddać. Wierzył, że przelewanie krwi za ojczyznę pomoże po śmierci dostać się do nieba, ponieważ grzechem nie było zabijanie, ale hańba lub przegrana.
Roland w przeciwieństwie do innych średniowiecznych rycerzy nie posiadał wybranki serca. Jego jedyną miłością była Francja. Żył w czystości i tym podobny jest to Aleksego, który również złożył śluby czystości i zrezygnował z życia u boku kochającej małżonki, w dobrobycie i szczęściu. Wybrał rolę samotnika walczącego o swoje ideały. I w tym są obaj panowie podobni, jednak jest też spora różnica w tej materii, ponieważ Roland jako rycerz skupiony był na sprawach Boga i kraju, a Aleksego nie interesowały żadne sprawy doczesne.
Również różnili się wyglądem – Ronald był silny, piękny, wzbudzał podziw. Był dumny i waleczny. Posiadał wspaniały miecz, Durendalem, który wzbudzał przerażenie. Potrafił być groźny dla nieprzyjaciół. Walczył w błyszczącej złotej zbroi, jeździł na dzielnym i mądrym rumaku, Wejlantyfa. Aleksy natomiast nosił się skromnie, a nawet żebraczo. Ani jego postawa, ani wygląd nie miała nic z dumy i wspaniałości. Najlepszym dowodem na to, jest fakt, że własna rodzina przez wiele kat nie zdołała go rozpoznać, kiedy wrócił do rodzinnego domu. Wcale też nie był groźny wzbudzał litość, pozwalał sobą pomiatać, bo wierzył, że miarą człowieczeństwa jest ilość zniesionych cierpień i upokorzeń.
Obaj umierali samotnie. Roland jako dumny zwycięzca, a Aleksy, jako zwycięzca moralny. Jednak Roland umierając był bardziej teatralny, przestrzegał etykiety, układał ciało jak trzeba, czynił gesty ku Bogu. Aleksy umierał jak żył – skromnie, po cichu. Podczas śmierci obydwu towarzyszyły cudowne wydarzenia, po śmierci Aleksego zaczęły bić wszystkie dzwony, a Rolandowi ukazał się Anioł Gabriel.
Moim zdaniem obaj bohaterowie mają więcej cech różniących niż wspólnych, ale one wynikają z trybu życia i funkcji, jakie pełnią. Łączy ich rzecz najważniejsza: olbrzymia pokora wobec Boga. Z tym, że Aleksy żył po to, aby zbawić samego siebie, a Roland, żeby zbawiać innych.
