Pod pojęciem treści wyrazu nazywamy zespół cech, na podstawie których możemy określić co ten wyraz znaczy np. wrona, jaskółka – to nazwy gatunków ptaków
Zakres wyrazu dotyczy ogółu przedmiotów nazywanych tym wyrazem np. ubranie to koszula, spodnie. Ubranie – najszerszy zakres i najmniejsza treść, koszula – najwęższy zakres i najszersza treść
Archaizm – element językowy, który istniał w języku dawniej, a obecnie wyszedł z użycia.
Typy archaizmów:
– fonetyczne – archaiczna jest postać głoskowa wyrazu np. sierce
– fleksyjne – gdy wyraz inaczej niż współcześnie się odmieniają np. psowa (psuje)
– słowotwórcze – gdy wyrazy zostały utworzone za pomocą sufiksów, które już wyszły z użycia np. ogrodny (dziś ogrodowy)
– leksykalne – np. kmieć,wiktoria (zwycięstwo)
– znaczeniowe – np. przytomny (obecny)
– frazeologiczne
– składniowe
Dlaczego w danym języku zanikają słowa?
Niektóre wyrazy znikają, bo znikają rzeczy, zjawiska, pojęcia przez nie nazywane. Bądź są zastąpione przez nowe wyrazy najczęściej zagraniczne.
Stylizacja językowa polega na świadomym wprowadzeniu do stylu utworu literackiego środków językowych, właściwych językowi dawnych epok – jest to wprowadzenie do utworu elementów gwarowych, środowiskowych.
Stylizację archaiczną używa się dla oddania kolorytu historycznego opisywanej epoki.
Neologizm – nowe słowo, wyrażenie lub zwrot utworzony w celu nazwania nowego zjawiska, rzeczy, zawodu.
Nazwa pochodzi od greckich słów: neo – nowy, logos – słowo
Typy neologizmów:
a) słowotwórcze – tworzone za pomocą przedrostków, przyrostków lub wyrostków.
b) Znaczeniowe – istniejącym wyrazom nadajemy nowe znaczenie
c) Zapożyczone – czyli zapożyczenia, wyrazy przeniesione do naszego języka z języków obcych. Wyrazy obce – spolszczone i dopasowane do polskiej fleksji.
d) Frazeologiczne – nowe związki, powstałe z wyrazów już istniejących.
e) Literackie (artystyczne) – tworzone nowe słowa przez pisanie zwłaszcza w poezji, nie zawsze przyjęte do języka ogólnego.
Synonimy:
– wyrazy o różnym brzmieniu, ale o tym samych lub podobnym znaczeniu
– wyrazy bliskoznaczne
– mogące się różnić nacechowaniem emocjonalnym lub przynależnością do stylów
Synonimów używamy gdy chcemy:
– unikać błędy powtórzeniowego
– urozmaicić styl wypowiedzi
– wyrazić treść bardziej precyzyjniej
Homonimy – wyrazy o tym samym brzmieniu, ale różnym bądź podobnym znaczeniu.
Homofony – homonimy o identycznym brzmieniu, ale innej pisowni np. morze ? może
Homograf – o identycznej pisowni, ale innym brzmieniu np. tarzan
Homofony i homografy to homonimy częściowe.
Homonimy całkowite – identycznie zapisujemy i identycznie brzmią np. zamek
a) homonimy rdzenne (niepodzielnie słowotwórczo) np. zamek,para,bąk
b) homonimy słowotwórcze (podzielne) np. nóż i noga ? nożysko
Źródła frazeologizmu:
a) Mitologia – „Pięta Achillesa”
b) Biblia – „Trąba Jerychońska”
c) Historia – „Cud nad Wisłą”
d) Literatura – „Zakuty łeb”
e) Codzienność – „Mieć cały dom na głowie”
f) Satyry, anegdoty, kabarety
Związek frazeologiczny, frazeologizm – utrwalone w użyciu połączenie dwóch lub więcej wyrazów, które ma znaczenie najczęściej niedające sprowadzićsię do prostej sumy znaczeń swoich składników, np., marzenie ściętej głowy albo pójść po rozum do głowy. Do związków frazeologicznych zaliczane mogą być także przysłowia, porzekadła, sentencje i maksymy.
Antonimy – wyrazy o znaczeniu przeciwnym lub przeciwstawnym, oznaczające skrajnie biegunowo wartości lub stanowiące swoją odwrotność.
Antonimy:
a) jednordzenne np. miły – niemiły, młody – niemłody
b) różnordzenne np. miły – wredny, młody – stary
Przeciwstawienie może też być ukryte w dwóch znaczeniach tej samej formy wyrazowe:
Np. pożyczyć –> komuś albo od kogoś
Pewny –> któryś albo siebie
Jeden wyraz może mieć kilka antonimów:
Np. stary – świeży
Stary – nowy
Zjawisko antonimi często wykorzystywane jest w przysłowiach, sentencjach, reklamach i anegdotach.
By Bomba
