Władysław I Łokietek był synem księcia kujawsko-łęczyckiego Kazimierza I. Wspólnie z młodszymi braćmi sprawował rządy nad Kujawami brzeskimi, ziemią łęczycką i dobrzyńską. Po śmierci przyrodniego brata Leszka Czarnego 1288 zaangażował się w walkę o Małopolskę, rywalizując najpierw z księciem wrocławskim Henrykiem IV Probusem, a po jego śmierci z księciem wielkopolskim Przemysłem II. Rządy w Małopolsce zdołał jednak objąć obcy kandydat do tronu krakowskiego – król czeski Wacław II, wspierany przez biskupa Jana Muskatę. Po śmierci Przemysła II możnowładcy wielkopolscy i pomorscy wybrali Władysława Łokietka na swojego księcia; był najpotężniejszym księciem dzielnicowym, rządził bowiem Wielkopolską, Pomorzem Gdańskim, częścią Kujaw oraz ziemią sieradzką i łęczycką. Jednak o Wielkopolskę ubiegał się również książę głogowski Henryk III (Przemysł II w testamencie ustanowił go swoim następcą). Doszło do porozumienia Łokietka z Henrykiem III, który zajął południowo-zachodnią Wielkopolskę. Niefortunne rządy Władysława w Wielkopolsce wywołały niezadowolenie możnych i kleru; panowie wielkopolscy i pomorscy opowiedzieli się przeciw Łokietkowi i poparli Wacława II, który stał się panem wszystkich ziem rządzonych przez Władysława Łokietka i w 1300 koronował się w Gnieźnie na króla Polski. Władysław Łokietek musiał udać się na wygnanie m.in. na Węgry.
Rosło jednak niezadowolenie z rządów czeskich. Wspomagany przez odziały węgierskie Władysław Łokietek wyruszył na przełomie 1304 i 1305 do Małopolski; poparły go wpływowe rody możnowładcze i rycerstwo sandomierskie, dzięki czemu zdobył on część ziemi sandomierskiej. Po śmierci Wacława III (1306) wzrosły sympatie dla Władysława Łokietka części możnych i mieszczaństwa. Władysław opanował wówczas Kraków. Przez następne dziewięć lat zmagał się o zdobycie władzy nad całym krajem z Henrykiem III głogowskim i częścią możnowładztwa, zwłaszcza wielkopolskiego (bunt Poznania – wójt Przemko; opozycja w tej dzielnicy została stłumiona dopiero 1314). W Krakowie wybuchł bunt patrycjatu niemieckiego, któremu przewodził wójt Albert. Niekorzystna była również sytuacja zewnętrzna. Władca Czech, Jan Luksemburski, wystąpił z pretensjami do korony polskiej. Nieco wcześniej margrabiowie brandenburscy, popierani przez pomorski ród Święców, uderzyli na Pomorze Gdańskie, które, przywołani przez Władysława Łokietka, Krzyżacy (1308/9) zajęli aż po Świecie. Walka z wewnętrzną opozycją spowodowała, że Władysław mógł podjąć jedynie akcję dyplomatyczną, a mianowicie wniósł przed sąd papieski skargę na Krzyżaków. Pomyślnego dla Polski wyroku, jaki zapadł podczas procesu w Inowrocławiu, Krzyżacy nie uznali. Sukcesem natomiast zostały starania Władysława Łokietka u papieża w Awinionie o odnowienie Królestwa Polskiego. 20 stycznie 1320 w katedrze na Wawelu koronował się na króla Polski. Córkę Elżbietę wydał za mąż za króla Węgier Karola Roberta. Sojusz z Litwą przypieczętowało małżeństwo syna Kazimierza z Aldoną Anną, córką Giedymina.
Ostatnie lata rządów Władysława Łokietka były również ciężkie. W 1327 Jan Luksemburski podporządkował sobie większość państw księstw górnośląskich. W 1329 napadł w porozumieniu z Krzyżakami na walczącą od 1327 z zakonem Polskę. W 1329 krzyżacy opanowali ziemię dobrzyńską, 1331 podjęli wyprawę na Wielkopolskę. Nie rozstrzygnięta bitwa pod Płowcami 1331 była moralnym sukcesem króla polskiego. Krzyżacy zatrzymali Kujawy, ale państwo polskie mimo nieustabilizowanej sytuacji wewnętrznej oparło się przewadze militarnej Czech i zakonu krzyżackiego.
Władysław Łokietek umarł w 1333.
