2 podejścia do problemu ryb:
1. ludzie zajmujący się rybami koncentrują się na czynnikach miejących wpływ na ryby tempo wzrostu, parametry produkcyjne
2. od 20 lat przeciwny trend organizmy które są przedmiotem rozważań mają wpływ a ekosystemy wodne (kształtują siedlisko)
wpływ właściwości fizyko chemicznych na ryby:
-światło (przezroczystość wody)
a. gat światłolubne płoć pstrąg lipień ukleja śliz koza ryby dziennego żeru typowi wzrokowcy
b. gat cieniolubne dobrze znoszący niską przezroczystość wody węgorz sum sandacz karp karaś leszcz miętus sum sumik piskorz sandacz ryby nocnego żeru typowi węchowcy
-temp i natlenienie
głównie gat jeziorne
• gat ciepłolubne i odporne na deficyty tlenowe karp sumik karaś amur piskorz sielawa sieja
• gat chłodnolubne i tlenolubne pstrąg lipień miętus brzana
głównie gat rzeczne
główne czynniki:
-przezroczystość wody zależy od ilości zawiesiny w wodzie (cząstki organiczne, nieorganiczne i organizmy wodne) im> zawiesiny tym gorsze warunki świetlne, gat światłolubne żerują w ciągu dnia są to typowi wzrokowcy gat cieniolubne żerują w nocy mają dobrze rozwinięty zmysł węchu wyjątkiem jest sandacz ma on dobrze rozwinięty wzrok
-temperatura
im>temp tym mniejsza rozpuszczalność tlenu tlenu w wodzie, piskorz oddycha za pomocą jelita cienkiego
gat ciepłolubne:
-odporne na deficyt tlenu
-wody dobrze nagrzane
-intensywniejsza produkcja pierwotna
-materia organiczna dobrze się rozkłada
-dużo zawiesiny w wodzie
TYPY JEZIOR:
-oligotroficzne, sielawowe, >30m, flora uboga
-mezotroficzne, leszczowe, 10-30m, flora uboga
-eutroficzne
sandaczowe 6-10m, flora b uboga
linowo-szczupakowe 2-6m, flora bogata
karasiowe <2 flora bogata
związek miedzy typem jezior a typową dla niego ichtiofałną:
JEZIERO SIELAWOWE
Cechy jeziora wymagania sielawy
Pelagial rozległy i głęboki , miejsce żerowania pelagial
Natlenienie wysokie, wymagania tlenowe wysokie
Wachania temp wody niewielkie, wymogi termiczne ologostenot
Dno piaszczyste, miejsce tarła
oligotroficzne:
-gleby ubogie w składniki
-niska trofia
-niska p pierwotna
-duża przezroczystość
-jezioro dużo głębokie
-brak szuwar
-ze zlewni spływa dużo wody do zbiornika
sielawowe jezioro:
Oligotroficzne, ryba charakterystyczne sielawa, odżywia się zooplanktonem jest pokroju śledzia, smaczna (piaseczno rogóżno zagłębocze białe włodawskie) mała populacja
LESZCZOWE JEZIORO:
>10m głębokość, leszcz ryba wskaźnikowa, brak sielawy i siei, duże głębokie zasilane przez zróżnicowaną ichtiofałnę sielawa sieja (zamieszkują zbiorniki eutroficzne różnica w dominacji)
EUTROFICZNE:
-sandaczowe brak sielawy i siei
-linowo szczupakowe brak sandacza
-karasiowe karaś lin szczupak okoń płoć gorsze warunki tlenowe
KARASIOWE
-nieduża powierzchnia <5ha
-mała głębokość
-latem dobrze natlenione mieszanie wody
-zimą słabe natlenienie bo na dnie jest dużo martwej materii organicznej (detrytus) tego wiele gat nie wytrzymuje śnie zostaje tylko karaś lin czasami szczupak wiosną się rozmnażają i populacja przekracza pojemność siedliska a to prowadzi do karłowacenia osobników i nie są > 10-15cm, (brak pokarmu zjadają detrytus glony grzyby ale jest to za mało) gdy w zbiorniku jest szczupak karaś jest dla niego pokarmem populacja rozwija się aż do kolejnego przyduchu szczupak jest bardzo wrażliwy na brak tlenu i nie osiąga dużych przyrostów, karaś zakopuje się w osady denne i może przetrwać gorące lato lub zimę oddycha beztlenowo wytwarza alkochol.
SANDACZOWE
Głębokość 7-10m brak tlenu najczęściej latem silnie zeutrofizowane, mała przezroczystość wody roślinność zanurzona jest słabo rozwinięta, wynurzona dobrze podwyższona trofia wody.
Mieszania wody w
lecie dotlenione
termoklina
niedotlenione
im >masa wody tym >tlenu jest zmagazynowane w okresie zimy. Im bardziej natlenione P jest wiązany i unieczynniany.
Hipolimniona mała miąższość 1-3m nie gromadzi dużo tlenu, P w warunkach beztlenowych jest uwalniany i zasila wody nad osadami dennymi i dlatego jest podwyższona trofia i silne zakwity glonów, woda mętna ciągły zakwit glonów, dobrze tu czuje się sandacz ma dobrze rozwinięty wzrok węch ryba drapieżna.
KRAINY RYBNE RZEK
Pstrąga: odcinek trzyźródłowy, nurt b szybki, dno skaliste temp niska,zaw tlenu wysoka
Pstrąg to ryba drapieżna, głowacz śliz warunki trudne, zooplanktonu brak, zoobentos występuje, ryby czerpią dużo pokarmu jest on pochodzenia:
-lądowego owady (larwy jętek chruściki ich rozwój związany jest a wodą)
-żaby kijanki, dżdżownice inne gatunki ryb,
-swój wylęg
lipienia: odcinek podgórski, nurt wolniejszy, dno kamieniste, temp niska, zawartość tlenu wysoka, lipień gat wskaźnikowy + głowacz, śliz, jelec, kleń, szczupak.
Brzany: odcinek środkowy, nurt dość wolny dno żwirowe temp średnia, zawartość tlenu średnia, gat wskaźnikowy brzana duża odżywia się bentosem.
Leszcza: odcinek dolny, nurt powolny, dno muliste, temp wysoka, zawartość tlenu niska.
ZBIORNIKI ZAPOROWE
-reguluje stan wody w rzece, więcej wody zimą i mniej wiosna, przeciwpowodziowe, przeciw lejom depresyjnym
-w nich jest określona ichtiofałna typowa dla jeziora typu leszczowego (dominuje leszcz w 1 stadium dominuje szczupak później sandacz) jest to związane z natężeniem procesu eutrofizacji na początku trofia jest nieduża dobre warunki ma szczupak potem eutrofizacja się nasila, do zbiornika wnoszone są biogeny, gorsze warunki bytowania dla szczupaka a lepsze dla sandacza.
-retencja wody wymusza duże wahania lustra wody w czasie roku od kilku do kilkunastu metrów nie jest to dobre dla naturalnego tarła utrudnia rozwój makrofitów.
Zbiorniki zaporowe jako środowisko życia ryb:
-znaczne wahania lustra wody
znaczenie retencyjne
mało makrofitów utrudnione tarło
konieczność dorybiania
-wysoka żyzność (znaczne zanieczyszczenie rzek i ich drenujący charakter)
duża ilość zawiesiny glonów
mało światła , mało makrofitów
dominacja leszcza i sandacza
ryby odżywiają się:
-gwiazdnica jeziorna skąposzczet 10-15 mm długości rodzina dżdżownicowate
-rodzina Nainide Hetogaster szczeciobrzuch 7 mm rozmnaża się przez podział poprzeczny zjada drobne organizmy
-rosicznica (Draisena), małż inwazyjny spowodował zmiany w gospodarce wodnej, jest filtra torem oczyszcza wodę zatyka rury kanalizacyjne (modyfikacja środowiska również dennego, zwiększa powierzchnię dla osiedlania się innych organizmów i baza pokarmowa, 2-3 cm, zjadają go węgorze, starsze płocie, karpie.
-ślimak zatoczek biały występuje na roślinach wodnych 5-7mm,
-pijawki odżywia się ślimakami ciało twarde sprężyste (ryby tego nie jedzą)
-hirek 10mm drapieżca ryby go nie jedzą
-jętki i ich larwy istotny składnik pokarmu w rzekach
-widelnica postać dorosła nie pobiera pokarmu żyją na lub pod kamieniami
-larwy muchówek do 5cm
-ważki
-larwa ważki do 7-8cm, mogą polować na drobny narybek duże bezkręgowce
-chruściki i ich larwy.
BRAK 4 WYKŁADU
SKŁAD POKARMU ZALEŻY OD:
(preferencje pokarmowe)
-wieku osobnika i wzrostu osobniczego ryby krajowe gdy są na początku życia odżywiają się zooplanktonem wioślarki widłonogi larwy muchówek i innych owadów po 10cm przechodzą na dietę rybną
-pory roku gat rybne cechuje różne tempo trawienia w zależności od temperatury sandacz trawi szybciej przy tej samej temperaturze wybiórczość pokarmowa wzrasta w miarę napełnienia przewodu pokarmowego
-pora doby związana z różnym natlenieniem naświetleniem pH, mniejsza lub większa łatwość znalezienia ofiary.
Ilości pobieranego pokarmu zależy od:
(intensywność żerowania)
-wiek osobnika im ryba większa tym żeruje rzadziej ale wybiera większe cząstki
-pory roku karpiowate miesiące letnie, drapieżne chłodne jesienne, sum środek lata, miętus jesień zima wczesna wiosna,
-oferty bazy pokarmowej w danym zbiorniku,
-płeć w zasadzie nie wpływa
wybiórczość pokarmowa jest wypadkową 2 czynników preferencje pokarmowe dostępności pokarmu dla ryb
preferencje pokarmowe:
-upodobania smakowe ryby w różnych zbiornikach mogą mieć różne upodobania występuje przyzwyczajenie do danego pokarmu
-wielkość ofiary prawo optymalnego żerowania ryb ryby starają się zjadać jak największe cząstki pokarmu tak aby przy najmniejszej ilości energii włożonej w poszukiwanie pokarmu mieć największy zysk energii. Im większa ofiara tum więcej energii zdobytej tym większy zysk. Ryby przy tym posługują się węchem lub wzrokiem.
-stopnia zaspokojenia głodu
dostępność pokarmowa dla ryb:
-planktonożerne od stopnia zróżnicowania siedliskowego gdy są ramienice i inne ryby maja utrudnione zadanie bo małe osobniki mają dużo miejsca do schowania
-zoobentos może penetrować dno do różnej głębokości inne występują w osadach dennych są one istotne dla żerowania ryb zoobentos może występować do 20cm i głębiej wówczas jest niedostępny dla ryb
okoń 0.5cm, karaś 4cm, płoć 5cm, lin 7cm, jazgarz 11cm, karp 11-12cm,
bentos-mechanizm ochronny schodzi coraz głębiej aby być mniej narażony na ryby, nieprzyjemna granulacja podłoża,
zoobentos-(stopień zróżnicowania środowiska) gdy są trudne warunki dostępności pokarmu się zmniejsza
ryby poprzez żerowanie mogą kształtować zespoły swych ofiar i wpływać na warunki środowiskowe:
-zmniejszenie rozmiaru zooplanktonu
-średnie rozmiary osobnicze zwierząt planktonowych zmniejszają się
-przebudowa składu gatunkowego glonów zmniejszenie tempa filtracji
-zawity fitoplanktonu w tym sinic
-pogorszenie warunków świetlnych przechwytywanie biogenów nasilona aleopatia
-zanik zespołu roślin zanurzonych zmiana siedliska tarliska miejsca gniazdowania żerowania)
-zmiany w zespole ryb ptaków roślinożernych i drapieżnych
-degradacja ekosystemu wodnego w wyniku nadmiernego zarybienia zbiornika np. sielawą
PRZEGLĄD RYB
Sielawowe
woda klarowna, tam gdzie nie brakuje tlenu, zeutrofizowane pod wpływem człowieka, kamieniste brzegi, brak helofitów, szczupak płoć okoń lin karaś utrudnione składanie ikry, sielawa ma dobre warunki gat charakterystyczny , Piaseczno, specyficzna flora- Lobelia dortmana gat wskaźnikowy,
sielawa 15-20cm, występuje w ogromnych ławicach, krótko żyje 3-5 lat, typowo pelagiczna ryba, pokarm zooplankton, płetwa tłuszczowa,
stynka pelagiczny tryb życia, odżywia się zooplanktonem i narybkiem innych ryb, odławiana masowo przez rybaków, b smaczna, posiada wyrażany zapach świeżego ogórka, ulubiony pokarm sandacza,
obie wyżerają zooplankton (filtrują), ulubiony pokarm wielu drapieżników,
sieja żyje na dużych głębokościach w profundalu, odżywia się zooplanktonem i zoobentosem oraz małymi rybkami, do 0,5m długości 5-6kg 3-4kg optimum, 35cm wymiar ochronny, tarło X-XII dno piaszczyste i żwirowe , b smaczna, odławiana przez wędkarzy zimą z pod lodu,
leszczowe
silnie eutroficzne, roślinność wynurzona, silne zakwity do 20-30m głębokości
leszcz silnie wygrzbiecona spłaszczona bocznie, wym ochronny 25cm, okres ochronny 20IV-20VI, perłowa posypka w okresie tarła, tarło V-VI płycizny przybrzeżne, typowi bentosożerna gdy brakuje zooplanktonu pozwala na rozwój fitoplanktonu działanie eutrofogenne, typowy dla zbiorników zaporowych, ceniona sportowo, lubi zapach wanilii, nostrzyka białego i żółtego,
kromp mniejszy krewniak leszcza mała ryba, b żarłoczna, niewybredna, tarło V-VI, siedlisko typowy dla zbiorników zaporowych, jest konkurencją dla leszcza mięso suche silnie ościste w jeziorach zaniedbanych nadmierne jego zagęszczenie, ofiara drapieżników.
Ukleja kolor srebrny, do 15-20cm, występuje w ławicach pelagiczny tryb życia, planktonożerna, łatwo z niej schodzi łuska z nich wyrabia się masę perłową, bardzo liczebna, eutrofogenna, pożerana przez drapieżników, żeruje w górnych warstwach wody.
SANDACZOWE JEZIORO
Silnie zeutrofizowane, duża ilość rozwiniętej roślinności, dużo roślin wynurzonych, trofia wysoka, dużo biogenów ze zlewni rośliny wynurzone wychwytują biogeny i szybko rosną, ryby nie posługują się wzrokiem w poszukiwaniu pokarmu ale innymi zmysłami, gat typowy:
sandacz:
dorasta do dużych rozmiarów drapieżnik, pokrój ciała przypomina szczupaka i okonia, łuska ksenoidalna, dominuje w zbiornikach zaporowych zasiedla pelagial strefę wolnej wody, w ciągu dnia są w strefie przydennej lub przypowierzchniowej, jezior zależy warunków lokalnych i rozmieszczenia pokarmu ryby nocnego żeru, posługują się wzrokiem bardzo dobrze rozwinięty węch, drapieżnik ale atakuje małe ofiary, bo jego przełyk ma wąskie światło (ryby 5-10cm długości) w tych jeziorach nadmiernie się rozwijają drobne ryby karpiowate a sandacz usuwa nadmiar drobnicy, ważny gospodarczo ma smaczne mięso, wymiar ochronny 45cm, 1.III-31.V ok. ochronny, tarło późną wiosną, w V na dnie żwirowym piaszczystym twardym w czasie tarła opiekuje się potomstwem konkuruje ze szczupakiem który wytrzyma dłużej zależy od warunków świetlnych w zbiorniku w klarownych zbiornikach przewagę uzyskuje szczupak.
JEZIORO LINOWO SZCZUPAKOWE
Woda klarowna bo dobrze jest rozwinięta roślinność zanurzona konkurują o biogeny i światło nie dopuszczają do nadmiernego rozwoju glonów głębokość 3-4m, do 100ha wielkość, typowy gatunek lin:
drobna łuska, pokryta grubą warstwą śluzu, 2 kg masy i większe 3-4kg, ceniona gospodarczo, wymiar ochronny 25cm, tarło koniec V –koniec VI, występuje w zbiornikach zaporowych rzekach, jeziorach odżywia się głównie bezkręgowcami zoobentosem, ślimaki, pijawki, larwy owada, we wszystkich zbiornikach je to samo ryba ciepłolubna liczna chętnie pożerana przez drapieżniki i ludzi, odporny na brak tlenu w wodzie
szczupak:
typowa ryba dla płytkich jezior o klarownej wodzie, występuje od jezior sielawowych (w nich szybko przyrastają polują głównie na sielawę) po karpiowe, dorasta do dużych rozmiarów ponad 20 kg, i 1m-1.5m długości wymiar ochronny 45cm, 0,5kg, tarło III-IV na różnego rodzaju płyciznach porośniętych roślinnością wynurzoną, łatwa ofiara dla kłusownika, ryba dziennego żeru, jako ofiary wybiera też większe ryby i żaby, drobne ptaki, ssaki wodne, w kraju mamy regres liczebności szczupaka nie jest to ryba trudna do złowienia, pożyteczna selekcjonuje rybostan dochodzi do kanibalizmu ikra przenoszona przez ptaki wodne, w małych oczkach wodnych i śródpolnych zbiornikach odporny na brak tlenu w wodzie, w małych zbiornikach nie dorasta do dużych rozmiarów
JEZIORA KARASIOWE
Karaś złocisty: jeziora małe, dużo mułu w misie wodnej, płytkie do 1m, dużo roślin, zimą brakuje tlenu, zasiedlane przez karasie, odporne na deficyty tlenowe, są też piskorze, lin, szczupak, karaś dorasta do 30-40cm, waga ponad 0,5kg, nie posiada okresu i wymiaru ochronnego, ryba pięknie ubarwiona, zn gosp. posiada, tarło V-VII na płyciznach, porośniętych roślinnością, występują formy karłowate, słabo zaznaczona równowaga, występują drapieżniki szczupak, populacja karasia jest ograniczona, nie brakuje pokarmu gdy niema drapieżnika silnie się namnaża brakuje pokarmu niższy przyrosty ciała, można temu zapobiec prowadząc odłowy utrzymując populację na niskim poziomie, kiedyś było więcej drapieżników one efektywnie kontrolowały efektywnie liczebność ryb dziś łatwo dochodzi do przegęszczenia populacji,
Płotka:
Wszelkiego rodzaju wody zamieszkuje jeziora, zb zaporowe, znosi niskie temp wody, długość 20-25cm, do 40cm, (1-2kg wtedy mają) obowiązywał wymiar ochronny od 15cm od 2-3 lat nie obowiązuje, planktonożerna do 10cm długość, zobentos i makrofity pędy moczarki i wywłócznika starsze pożerają chętnie, ślimaki i małże posiadają zęby gardłowe, nie ma dobrego mięsa, odławiana przez ryby drapieżne, może wywierać wpływ na zoopankton, w jeziorach silnie zeutrofizowanych rozwija się duża populacja płoci karłowatych, szerokie rozmieszczenie geograficzne, ma różne przyrosty w różnych krajach, w wodach stojących typowa dla litoralu, tarło III-IV ikra składana na roślinach i korzeniach drzew przy brzegu, w dużych jeziorach jest inny behawior, pokarm w dzień jest w litoralu, a nocą w pelagialu i tu odżywiają się zoplanktonem pod wpływem dużej presji drapieżnika kryją się w litoralu.
Bzdręga:
Krewniaczka płoci, zabarwienie lekkiego złota, złoto-zielona, karminowe płetwy, typowa dla litoralu nie wychodzi za tą strefę, roślinożerca częściowy makrofity glony nitkowate, , gat wód stojących, wymiar ochronny 15cm, bardzo pospolita, bez większego znaczenia, nie zagrożona, przebywa w płytkich wodach silnie porośniętych, chętnie zbiera owady z powierzchni wody, pysk typu górnego to ułatwia zbieranie z wody ofiar, chętnie duże osobniki (20cm) atakują małe rybki, tarło V na płyciznach przybrzeżnych wśród roślin.
Okoń
promień twardy płetwy grzbietowej, znakomicie pływa, drapieżnik po osiągnięciu 10-12cm, najpierw odżywia się zooplanktonem i zoobentosem potem jako drapieżnik (>20cm) to ichtiofagi, występuje w różnego rodzaju wodach też europy Azji części Anglii, ryba o pewnych wymaganiach tlenowych, w Skandynawii małe jeziora z dużą ilością humusu są zasiedlone przez okonie o skarłowaciałej postaci, od paru lat wymiar ochronny 15cm, tarło III-V na roślinach wodnych, ryba żarłoczna agresywna odważna przebywa w stadach (1wiekowych kochorty), łatwa do odłowienia, ważna gospodarczo, występuję w ławicach, w litoralu pelagialu profundalu bardzo plastyczna, osobniki które są w litoralu, mają zabarwienie zielonkawo-brązowe, a z głębi sino błękitne.
Jazgarz
Występuje w różnego typu zbiornikach, nie jest pospolitym gatunkiem, odżywia się zooplanktonem i zoobentosem, dorasta do 15-20cm, trzyma się przydennej partii wody, rośnie wolno, smaczne mięso nie cenione przez rybaków, brak wymiaru ochronnego, zjadana chętnie przez ryby drapieżne bo one pożerają ofiary od głowy i płetwa się składa, bardzo żarłoczny.
Piskorz
Pokrój ciała wężowaty poprzeczny, zasiedla głównie starorzecza strefy przybrzeżne silnie zamulone, silnie zarastające jeziora i stawy, tam też gdzie wody jest kilka cm, odporna na braki tlenu w wodzie, jest w stanie pobierać powietrze atmosferyczne otworem odbytowym, ostatni odcinek jelita silnie ukrwiony skrzela rektalne, wystawia je ponad powierzchni e wody, może z niego korzystać wydobywając dźwięk, pożera bezkręgowce bentosowe ,dobrze rozwinięty węch, objęty ochroną gat nie wolno odławiać, ryba dość pospolita nie penetruje pewnych typów siedlisk, tłuste mięso, zwinna, pokryta dużą ilością śluzu.
Ciernik
Nieużytkowa, ok. 5-7cm, rozmieszczenie północna Europa, portugalia, półwysep iberyjski, wszędobylska rzeki, rowy stawy, jeziora, występuje ogniskowo, odżywia się zooplanktonem i zoobentosem, opiekuje się potomstwem, gdy odbywa tarło buduje gniazda gdzie składa ikrę potomstwo bronione przez samca, złożenie ikry poprzedza taniec godowy, kolor czerwono niebieski, nie jest objęta ochroną, gospodarczo nie jest ważna.
Sum
Masa powyżej 50kg na Syberii nawet do 150kg, północne skraje europy, południowa częśc skandynawii, ciepłolubna, zasiedla duże rzeki, duże jeziora, w nocy żeruje kieruje się w partie przybrzeżne, młode żerują na zoobentosie (kijanki, żaby, raki, ślimaki) drapieżny wszystkożerny, ptaki też są ofiarą, ozdoba naszych wód, presja wędkarska na suma w sieci, nie występuje w ławicach, wymiar ochronny 60cm, okres ochronny 1.I-30.VI, tarło V-VI na płyciznach porośniętych roślinnością.
