1517 /31 października – ogłoszenie przez Lutra 95 tez W Wittemberdze. Do jego zwolenników zaliczał się elektor saski Fryderyk a do przeciwników papież, legat kardynał Kajetan
Luter postulował:
* zniesienie odpustów
* zniesienie celibatu
* równość pomiędzy kościołem a władzą świecka
* ograniczenia do 3 sakramentów (chrzest, pokuta, komunia)
1520 – spalenie przez Lutra bulli go potępiającej
1521 – sejm Rzeszy w Wormacji. Który nie dopuszcza do wyklęcia Lutra
1521 – Karol I(V) wydaje edykt zwany wormackim ogłaszający Lutra heretykiem
1524-26 – wojny chłopskie; chłopi znajdowali się pod wpływem filozofii Tomasza Munzera
1529 – złożenie przez książąt Rzeszy protestu ( protestanci ) przeciwko edyktowi wormackiemu na sejmie w Spiżu
1530 – wydanie na protestanckim sejmie w Augsburgu wyznania wiary autorstwa Melachtona. Projekt był zbyt ugodowy jak dla Lutra a za bardzo rewolucyjny jak dla Karola I(V), który w tej sytuacji potwierdza postanowienia edyktu wormackiego
1531 – protestanci zawiązują związek obronny w Szmalkalden
1532 – pokój religijny w Norymberdze wymuszony przez postępy Turków w Europie
1446 – wojna szmalkaldzka, w której chodziło jednak bardziej o politykę niż o religię. Cesarz sprzymierzony był z papieżem i luterańskim ks. Maurycym Saskim pokonuje protestantów a elektora Jana Fryderyka pozbawia godności. Wzrost potęgi cesarskiej wymusza zawarcie przymierza pomiędzy ks. Maurycym Saskim a królem francuskim Henrykiem II. Cesarz nie wytrzymuje ataku z 2 stron. Maurycy ginie w walkach a Francuzi zajmują biskupstwa Metz, Toul i Verdun.
1552 – rozejm w Pasawie
1555 – pokój augsburski cuius regio eius religio
Rozwój reformacji
Szwajcaria – podział kraju na kantony leśne i górskie oraz kantony miejskie. Te pierwsze dostarczały najemników a miasta rozwijały się dzięki handlowi.
1522 – ogłoszenie przez Zwinglego 67 tez nowego wyznania:
* Pismo Święte jedynym źródłem wiary
* kasacja mszy i wystroju kościołów
* brak celibatu i wprowadzenie języka narodowego do liturgii
1529/31 – wojna religijna w Szwajcarii; śmierć Zwinglego; pokój gwarantujący wolność religijną; pojawia się Jan Kalwin, Francuz
1541 – ostateczne ukształtowanie filozofii gminy wyznaniowej w Genewie (predestynacja)
Francja:
We Francji hugenoci (kalwini) spotykali się z oporem. Mimo prześladowań na synodzie w 1558 nastąpiła ostateczna konsolidacja ruchu.
1562 – rzeź w Wassy; hugenoci zostali wymordowani przez Gwizjuszów; hugenoci pod wodzą admirała Coligny`ego i Ludwika Kondeusza stają do walki
W czasie wojny giną przywódcy katolików. Protestanci i katolicy zawierają rozejm i rozpoczynają walkę z Anglią, gdy opanowała ona Hawr.
1570 – pokój w Saint Germain; amnestia; przywódca protestantów 17 letni Henryk de Burbon poślubił córkę Katarzyny Medycejskiej, sprawującej praktycznie władzę w kraju zamiast swojego syna Karola IX. Dodatkowo protestanci otrzymywali La Rochelle i inne twierdze jako zabezpieczenie
1572 /23-24 sierpień – noc św. Bartłomieja; przybyli na ślub hugenoci zostali wymordowani przez Gwizjuszów
1574 – umiera Karol IX
Wybucha wojna pomiędzy:
* Henrykiem III Walezjuszem, byłym królem Polski a obecnie władcą Francji
* Henrykiem ks. De Guise, przywódcą katolików
* Henrykiem de Burbon, królem Nawarry
Ostatecznie wygrywa ten ostatni, przechodzi na katolicyzm i koronuje się jako Henryk IV na króla Francji
1598 – wydanie edyktu nantejskiego
Anglia
1534 – akt supremacji wydany przez Henryka VIII
Kontrreformacja:
1540 – założenie zakonu jezuitów
1542 – powołanie trybunału inkwizycji
1545-63 – sobór w Trydencie
1559 – index ksiąg zakazanych
