Artysta jako bohater dziela literackiego XX wieku (dylematy sztuki). Nowa epoka, jaka bylo XX-lecie miedzywojenne, przyniosla inne spojrzenie na literature i na role twórcy. Dlatego artysci staja sie czesto bohaterami dziel literackich zarówno w poezji, jak i w prozie. Jednym z pierwszych poetów, u którego odnajdujemy motyw artysty i dylematy sztuki, jest Leopold Staff. W wierszu Ars poetica z tomiku Barwa miodu poeta formuluje swój program poetycki. Pragnie on, jako artysta, oddac nieuchwytne nastroje chwili, która przemija. Bliski jest postawie epikurejskiej, która wyrazil rzymski poeta Horacy, zalecajac korzystac z uroków zycia. Mozna równiez doszukac sie w tym programie echa tendencji symbolistów, starajacych sie wyrazic w poezji to, co niewyrazalne. Ale Staff jednoczesnie podkresla, ze pragnie, aby jego wiersz byl jasny jak spojrzenie w oczy i prosty jak podanie reki . Glosi wiec program klasyka i humanisty, pragnie byc zrozumianym przez kazdego wrazliwego czytelnika. Poeta z grupy Skamander, który nawiazywal w pewien sposób do tematyki i programu Staffa, byl Julian Tuwim. Zachowujac w zasadzie tradycyjny styl poetycki, szokuje ekspresja jego wypowiedzi, wyrazane uczucia zachwytu, entuzjazmu dla zycia i swiata, zwlaszcza w swoich pierwszych tomikach. W wierszu Do krytyków bohaterem utworu jest sam autor, który drwi z komentatorów jego poezji. Jest szczesliwy, zachwyca go jazda na przedniej platformie tramwaju i takie wlasnie stany ma zamiar opisywac w swojej twórczosci. Poeta pragnie wiec ukazywac w poezji sprawy prozaiczne i banalne, wyrazac uczucia bedace udzialem zwyklych ludzi, a nie tylko wyjatkowych jednostek. Chcial opiewac ludzi, a nie tylko wyjatkowe jednostki. Chcial opiewac gromade , nie chcial sie z tego tlumu wyrózniac. Pisze o tym wyraznie w programowym wierszu Poezja z tomiku Czyhanie na Boga . Bohaterem tego wiersza jest artysta, sam poeta, którego rezygnacja z nadrzednej pozycji twórcy przejawia sie równiez w nowym uksztalto-waniu jezyka poetyckiego. W wierszu Prosba o piosenke bohaterem utworu jest równiez poeta, twórca, który próbuje okreslic zadania wlasnej poezji. W utworze tym do glosu dochodzi pasja spoleczna, nieodlaczna cecha twórczosci J. Tuwima. W wierszu Sitowie bohaterem lirycznym jest równiez sam poeta, a wiec twórca. Akt tworzenia ukazany jest tutaj jako ciezka praca, polegajaca na odpowiednim dobieraniu slów. Wiersz Do lasu nalezy, podobnie jak glosna oda Horacego Exegi monumentum , do tego samego typu utworów, noszacych znamiona testamentu artystycznego. Bohaterem jest znów sam poeta, który zastanawia sie nad sensem zycia i roli wlasnej twórczosci. Z dystansem odnosi sie tu Tuwim do wlasnej slawy posmiertnej, malo pocieszajacej wobec faktu przemijania. Drugim Skamandryta, który siebie – poete uczynil bohaterem swoich wierszy, byl Jaroslaw Iwaszkiewicz. W utworze Szczescie z tomiku Oktostychy caly swiat traktuje jako obiekt wlasnej sztuki. Szczesciem jest dla poety smakowanie chwili i patrzenie na swiat okiem artysty. W wierszu wyraza subtelne doznania artysty, rozmilowanego w sztuce i poprzez nia ogladajacego swiat. Poeta nalezacym do grupy awangardy byl Julian Przybos, mistrz metafory i skrótu myslowego. W wierszu Lipiec opisuje, jak po skonczonej nauce uczniowie rozjezdzaja sie na wakacje i zegnaja profesora-poete. Bohaterem utworu jest wiec poeta, rozmilowany w naturze i twórczosci Jana z Czarnolasu. Przezycia swojego bohatera wyraza w sposób jak najbardziej typowy dla poety awangardowego. Proza XX-lecia miedzywojennego takze obfituje w portrety artystów i zajmuje sie dylematami ówczesnej sztuki. Ojciec narratora Sklepów cynamonowych Bruno Schulza to nie tylko kupiec z Drohobycza, ale i artysta, wystepujacy w Traktacie o manekinach , powaznie zainteresowany sprawami poezji. Jest on wystepnym eksperymentatorem, sobowtórem samego autora. W Traktacie o manekinach zawarta jest koncepcja twórczosci artystycznej w rozumieniu samego Schulza. Wypowiada sie on tam na temat boskiej i ludzkiej twórczosci. Czlowiek nie jest w stanie powtórzyc Bozego planu stworzenia, ale jest twórcza indywidualnoscia, moze powolywac nowe ksztalty materii i nadawac im znaczenie. Wypowiada sie równiez na temat formy, która wysunela sie na plan pierwszy od czasu, gdy sztuka przestala wiernie odtwarzac rzeczywistosc. Pojmuje swoja prace jako przeciwienstwo realizmu i przeciwstawia mu twórcza fantastyke. W utworze pt. Ferdydurke Witolda Gombrowicza glówny bohater utworu, 30-letni Józio, to równiez artysta. Autor staje sie 15-letnim chlopcem, zas prof. Pimko, stary belfer, dazy do upupienia go . W szkole zostaje uksztaltowany jako uczen i skierowany przez profesora do panstwa Mlodziaków, uwazajacych sie za nowocze-sna rodzine. Józio, wyczuwszy falsz i poze, wymysla prowokacje, dzieki której Mlodziakowie zrzucaja maske nowoczesnosci i okazuja sie rodzina wyznajaca staroswieckie zasady. Nastepnie wraz z kolega Mietusem wedruje na wies do ziemianskiego, tradycyjnego dworku pp. Hurleckich. Tutaj, podobnie jak w szkole i na stancji u Mlodziaków, Józio-pisarz demaskuje tradycyjne stosunki feudalne panujace w Bolimowie. Po ucieczce jednak z kuzynka Zofia zaczyna rozumiec, ze przed geba nie ma ucieczki . Poczatkowo buntuje sie przeciwko formie, w jaka wtloczyla go szkola, rodzina, spoleczenstwo, poszukuje wlasnej tozsamosci i niezaleznosci. Nie chce przystac na role, jaka narzuca mu zycie czy zmienne okolicznosci, w które wplatuje go los. Z czasem zaczyna rozumiec, ze ucieczka przed forma, a wiec konwencja i kultura, jest beznadziejna, poniewaz kazdy czlowiek jest nimi przesiakniety. Okresla siebie i innych poprzez róznorodne maski i dlatego system stereotypów spolecznych jest bardzo trudny do przezwyciezenia. Gombro-wicz ukazuje w Ferdydurke dwie sfery ludzkiego zycia: oficjalna, zafalszowana, i nieoficjalna, ukryta przed swiatem, prawdziwa. Interesuje go oczywiscie ta nieoficjalna sfera zycia ludzkiego, to, co jest w nim subiektywne i niepowtarzalne. W formach oficjalnych widzi pisarz zródlo glupoty, zla i zakazów ograniczajacych wolnosc czlowieka, narzucajacych mu sposoby zachowania. Mozna wiec stwierdzic, ze portrety artystów – bohaterów dziel literackich XX w. odnajdujemy w wielu utworach tego okresu. Reprezentuja oni wszystkie dylematy sztuki, nurtujace ja w owym czasie.
