Czlowiek renesansu i jego sprawy WZORCE OSOBOWE OKRESU ODRODZENIA ZYWOT CZLOWIEKA POCZCIWEGO MIKOLAJ REJ Jest to utwór parenetyczny czyli propagujacy pewien typ osobowosci, który ma byc wzorem cnót dla czytelników wspólczesnych autorowi. W tym przypadku idealem jest szlachcic, wlasciciel dóbr ziemskich, wiodacy prawy i spokojny tryb zycia. Rej podaje wiele pouczen jak wychowywac mlodego czlowieka. Autor kladzie nacisk na wiek dojrzaly. Wedlug niego szlachectwo to nie tylko powód do chwaly i wyróznienie, ale obowiazek, który naklada czlowiekowi herb , powinnosc wobec ojczyzny i szereg cnót. Rej pokazuje to prezentujac tez scenki negatywne. Wysmiewa nasladowców obcej mody, pretensjonalnosc i snobizm szlachciców zapatrzonych na inne kraje. Proponuje on szlachcicowi spokojny tryb zycia w posiadlosci wiejskiej, korzystanie z wszelkich dóbr, jakie przynosza kolejne pory roku (zbiór owoców jesienia, rybolóstwo, a zima polowania…). Rej nie stroni od analizowania kwestii zycia czlowieka (dobór malzonków, praca, rozrywka, obowiazki obywatelskie). Poczciwy ziemianin prowadzi pogodny tryb zycia, nie boi sie starosci ani smierci. [stoicyzm – spokój, umiar, cnotliwe zycie w zgodzie z natura i rozumem, rozplanowanie bez zbytnich namietnosci][epikureizm: nie zakazuje on pelnego korzystania z dóbr natury i wsi, namawia do czerpania rozrywek, przyjemnosci wynikajace z zycia zapobiegliwego i gospodarnego czlowieka poczciwego. * KSIEGA I Opowiada o mlodosci, kladzie nacisk na wychowanie, moralnosc i obyczajowosc. Nie mówi o nauce. Zabawy, cwiczenia cielesne. Po dziecinstwie moze znalezc sie na moznym dworze (uczyc sie) lub isc do wojska bedzie ono go uczylo pozytecznych zachowan (oszczednosc, rzemioslo rycerskie, cierpliwosc, pokora wobec niewygodnosci, zycie towarzyskie). Nastepnie powinien wrócic do domu, ozenic sie i wiesc zycie rodzinne. * KSIEGA II Szlachcic powinien byc cnotliwy. Szlachectwo bowiem zalezy od zycia, a nie od urodzenia. Nie nalezy byc pysznym, egoistycznym i trzeba dbac o wartosci moralne. Na wszystko jest czas i miejsce. Zycie ma byc zgodne z rytmem natury. Natura wyznacza kolejnosc prac gospodarczych. Kontakt z natura doskonali estetycznosc i moralnosc. * KSIEGA III Suma rozwazan nad dostojenstwem, powaga wieku starczego. który otoczony jest czcia, szacunkiem, miloscia, jest autorytetem i doradca. IDEALY ZYCIOWE KOCHANOWSKIEGO WYRAZONE W JEGO FRASZKACH I PIESNIACH Stateczny umysl… Przestrzega przed popadaniem w skrajnosc, dystans przed szczesciem i nieszczesciem. Nalezy cieszy sie zyciem i nie myslec o smierci, która dopadnie kazdego. Nalezy spedzac dni wesolo i pogodnie. Czlowiek powinien pozostawic cos po sobie potomnym. Jest to antyczny stosunek do zycia. Patrzaj jako snieg po górach sie bieli… Refleksja nad przemijajacym zyciem. Nie nalezy poddawac sie losowi, przeciwstawic sie nieszczesciu. Jesli czlowiek sam sobie pomaga to Bóg go chroni. Ukazanie nie trwalosci ludzkich dokonan i zycia. Nalezy pogodnie, smialo i z wiara w dobro isc przez zycie. Doceniac w jego wartosci. Nie wierz fortunie… Ostrzezenie o zmiennosci losu. W jednej chwili mozna stracic wszystko. Przestroga przed falszywymi przyjaciólmi, których obchodza pieniadze przyjaciela. Krytyka ludzi pieszczacych sie z bogactwem. Najwiekszym skarbem jest cnota, która nie zalezy od losu. Uznawanie wartosci zycia, dobroci, madrosci, szlachetnosci. Nie porzucaj nadzieje… Ukazanie chwiejnosci i nie stabilnosci losu. Nie nalezy sie jednak poddawac, bo kieruje nami Bóg i Fortuna. Nalezy miec nadzieje na lepsze jutro, cieszyc sie zyciem – afirmacja zycia. Los jest zmienny, mozna wszystko stracic lub wszystko zyskac. Przemija to co dobre i to co zle. Umiar we wszystkim. Rozumnie i pokornie przyjmowac to co jest nam przeznaczone. Milo szalec, kiedy czas po temu… Nalezy korzystac z zycia, wolna chwile przeznaczyc na zabawe, ale nalezy zachowac umiar, bo nie zawsze jest na to odpowiedni czas i miejsce. Uznaje wartosc jedzenia, picia i tanca. Nawoluje do zabawy, cieszenia sie zyciem, do zapomnienia o róznicach stanowych. Nalezy poswiecic sie calkowicie zabawie. Czlowiek jest panem chwili, a o przyszlosci decyduje Bóg. Radosc z zycia. Przy zabawie nalezy zapomniec o wasniach i sporach. O zywocie ludzkim Fraszka ta mówi o przemijalnosci ludzkiego istnienia i ludzkich spraw. Tresc nawiazuje do filozofii stoickiej. Daremnosc walki z Fortuna z ludzkim losem. Nieublagalne przemijanie zycia jest nieodlaczna cecha ludzkiej egzystencji. Na lipe Ukazana jest tu zaduma nad urokami swiata i piekna przyrody, pochwala odpoczynku na lonie natury. Arkadyjska natura dostarcza czlowiekowi róznych pozytków. Daje ludziom ukojenie, beztroskie bytowanie i szczescie. Do gór i lasów Znajdujemy tu humanistyczna akceptacje zycia i swiata oraz pochwale Carpe diem. Dalej co bedzie? Srebrne w glowie nici, a ja z tym trzymam, to co w czas uchwyci. O doktorze hiszpanie Omówione – biesiady O milosci Ukazuje on potege milosci. Milosc jako uczucie nadajace sens ludzkiemu zyciu. Oraz milosc jako flirt, gra milosna, pelna renesansowego humoru i radosci zycia. Ku muzom Pragnie przetrwac w pamieci potomnych. POETA DOCTUS W TWÓRCZOSCI K.JANICKIEGO I J.KOCHANOWSKIEGO Klemens Janicki byl mecenasem i finansista. Nie czerpal z tego korzysci. W Elegii o sobie samym do potomnosci ukazuje on swoja biografie. Wspomina ludzi, nauczycieli, ojca, lekarza, poetów starozytnych, Zygmunta Starego, Atene i Piotra Kmite. Jest wdzieczny za pomoc, szanuje ich, odnosi sie do nich z ufnoscia i cieplem. Sa jego dobroczyncami. Szanowal siebie i byl swiadom swojego talentu. Widzimy tu typowa postawe renesansowych twórców. Szacunek do siebie jako czlowieka, do wlasnego talentu, poczucie indywidualnosci i mocy twórczej * humanista – artysta * glód wiedzy * satysfakcja i radosc z nauki * otacza czcia dokonania artystyczne antyku. * szanuje innych ludzi * oddaje czesc istocie ludzkiej * wierzy w moc twórcza * poczucie wlasnej indywidualnosci, dba o nia, rozwija swój talent i osobowosc IDEAL DWORZANINA W UTWORZE L. GÓRNICKIEGO Górnicki napisal Dworzanina Polskiego . Cechami, które powinny charakteryzowac dworzanina sa: * oglada i kultura * szlachcic z poszanowaniem dla szlachectwa * wyksztalcony * znawca sztuki (muzyki) * wytworne maniery (wdziek, usluznosc) * piekno wymowy (szacunek dla ojczystego jezyka) * znajomosc i kultywacja obyczajów narodu * nie moze nasladowac obcych wzorców kulturowych i obyczajowych SWIAT PRZEZYC OSOBISTYCH JAKO TEMAT LITERACKI W utworach renesansowych wystepuje bezposrednia apostrofa do Boga. Bóg jest dobry, wszechobecny. Kosciól jest znakiem obecnosci Boga w calej naturze. Jest niesmiertelny. Czlowiek musi mu dziekowac i czcic go za dobrodziejstwa. Czego chcesz od nas Panie… Synonimem Boga jest wszystko co on stworzyl i ciagle tworzy. Swiat jest harmonijny i zgodny tak jak potezny jest Bóg. Obserwujac nature czlowiek stwierdza jej doskonalosc czyli doskonalosc Boga. Piesn ta jest pochwala harmonijnego swiata. Potega Boga polega na tym iz Ten stworzyl swiat. Bóg jest artysta i doskonalym konstruktorem. Hold naturze, a przez to Bogu. Czlowiek nie boi sie Boga, tylko wyraza wdziecznosc za to co Bóg stworzyl. Modlitwa o deszcz Czlowiek modlacy sie do Boga, moze oczekiwac spelnienia swoich pragnien. Psalterz Dawidów Jest to przeklad glównych mysli, które zawieraja psalmy. Przeklad poetycki. Jest to najdoskonalszy wytwór poezji lirycznej Kochanowskiego.
