2 podejścia do problemu ryb:
1.ludzie zajmujący się rybami koncentrują się na czynnikach miejących wpływ na ryby tempo wzrostu, parametry produkcyjne
1.od 20 lat przeciwny trend organizmy które są przedmiotem rozważań mają wpływ a ekosystemy wodne (kształtują siedlisko)
wpływ właściwości fizyko chemicznych na ryby:
-światło (przezroczystość wody)
a.gat światłolubne płoć pstrąg lipień ukleja śliz koza ryby dziennego żeru typowi wzrokowcy
a.gat cieniolubne dobrze znoszący niską przezroczystość wody węgorz sum sandacz karp karaś leszcz miętus sum sumik piskorz sandacz ryby nocnego żeru typowi węchowcy
-temp i natlenienie
głównie gat jeziorne
-gat ciepłolubne i odporne na deficyty tlenowe karp sumik karaś amur piskorz sielawa sieja
-gat chłodnolubne i tlenolubne pstrąg lipień mietus brzana
głównie gat rzeczne
główne czynniki:
-przezroczystość wody zależy od ilości zawiesiny w wodzie (cząstki organiczne, nieorgan i organizmy wodne) im> zawiesiny tym gorsze warunki świetlne, gat światłolubne żerują w ciągu dnia są to typowi wzrokowcy gat cieniolubne żerują w nocy mają dobrze rozwinięty zmysł węchu wyjątkiem jest sandacz ma on dobrze rozwinięty wzrok
-temperatura
im>temp tym mniejsza rozpuszczalność tlenu tlenu w wodzie, piskorz oddycha za pomocą jelita cienkiego
gat ciepłolubne:
-odporne na deficyt tlenu
-wody dobrze nagrzane
-intensywniejsza produkcja pierwotna
-materia organiczna dobrze się rozkłada
-dużo zawiesiny w wodzie
TYPY JEZIOR:
-oligotroficzne, sielawowe, >30m, flora uboga
-mezotroficzne, leszczowe, 10-30m, flora uboga
-eutroficzne
-sandaczowe 6-10m, flora b uboga
-linowo-szczupakowe 2-6m, flora bogata
-karasiowe <2 flora bogata
związek miedzy typem jezior a typową dla niego ichtiofałną:
JEZIERO SIELAWOWE
Cechy jeziora wymagania sielawy
Pelagial rozległy i głęboki , miejsce żerowania pelagial
Natlenienie wysokie, wymagania tlenowe wysokie
Wachania temp wody niewielkie, wymogi termiczne ologostenot
Dno piaszczyste, miejsce tarła
oligotroficzne:
-gleby ubogie w składniki
-niska trofia
-niska p pierwotna
-duża przezroczystość
-jezioro dużo głębokie
-brak szuwar
-ze zlewni spływa dużo wody do zbiornika
sielawowe jezioro:
Oligotroficzne, ryba charakterystyczne sielawa, odżywia się zoplanktonem jest pokroju śledzia, smaczna (piaseczno rogóżno zagłębocze białe włodawskie) mała populacja
LESZCZOWE JEZIORO:
>10m głębokość, leszcz ryba wskaźnikowa, brak sielawy i siei, duże głębokie zasilane przez zróżnicowaną ichtiofałnę sielawa sieja (zamieszkują zb eutroficzne różnica w dominacji)
EUTROFICZNE:
-sandaczowe brak sielawy i siei
-linowo szczupakowe brak sandacza
-karasiowe karaś lin szczupak okoń płoć gorsze warunki tlenowe
KARASIOWE
-nieduża powierzchnia <5ha
-mała głębokość
-latem dobrze natlenione mieszanie wody
-zimą słabe natlenienie bo na dnie jest dużo martwej materii organicznej (detrytus) tego wiele gat nie wytrzymuje śnie zostaje tylko karaś lin czasami szczupak wiosną się rozmnażają i populacja przekracza pojemność siedliska a to prowadzi do karłowacenia osobników i nie są > 10-15cm, (brak pokarmu zjadają detrytus glony grzyby ale jest to za mało) gdy w zbiorniku jest szczupak karaś jest dla niego pokarmem populacja rozwija się aż do kolejnego przyduchu szczupak jest bardzo wrażliwy na brak tlenu i nie osiąga dużych przyrostów, karaś zakopuje się w osady denne i może przetrwać gorące lato lub zimę oddycha beztlenowo wytwarza alkochol.
SANDACZOWE
Głębokość 7-10m brak tlenu najczęściej latem silnie zeutrofizowane, mała przezroczystość wody roślinność zanurzona jest słabo rozwinięta, wynurzona dobrze podwyższona trofia wody.
Mieszania wody w
lecie dotlenione
termoklina
niedotlenione
im >masa wody tym >tlenu jest zmagazynowane w okresie zimy. Im bardziej natlenione P jest wiązany i unieczynniany.
Hipolimniona mała miąższość 1-3m nie gromadzi dużo tlenu, P w warunkach beztlenowych jest uwalniany i zasila wody nad osadami dennymi i dlatego jest podwyższona trofia i silne zakwity glonów, woda mętna ciągły zakwit glonów, dobrze tu czuje się sandacz ma dobrze rozwinięty wzrok węch ryba drapieżna.
KRAINY RYBNE RZEK
Pstrąga: odcinek przyźródłowy, nurt b szybki, dno skaliste temp niska,zaw tlenu wysoka
Pstrągto ryba drapieżna, głowacz śliz warunki trudne, zooplanktonu brak, zoobentos występuje, ryby czerpią dużo pokarmu jest on pochodzenia:
-lądowego owady (larwy jętek chruściki ich rozwój związany jest a wodą)
-żaby kijanki, dżdżownice inne gatunki ryb,
-swój wylęg
lipienia: odcinek podgórski, nurt wolniejszy, dno kamieniste, temp niska, zawartość tlenu wysoka, lipień gat wskaźnikowy + głowacz, śliz, jelec, kleń, szczupak.
Brzany: odcinek środkowy, nurt dość wolny dno żwirowe temp średnia, zawartość tlenu średnia, gat wskaźnikowy brzana duża odżywia się bentosem.
Leszcza: odcinek dolny, nurt powolny, dno muliste, temp wysoka, zawartość tlenu niska.
ZBIORNIKI ZAPOROWE
-reguluje stan wody w rzece, więcej wody zimą i mniej wiosna, przeciwpowodziowe, przeciw lejom depresyjnym
-w nich jest określona ichtiofałna typowa dla jeziora typu leszczowego (dominuje leszcz w 1 stadium dominuje szczupak później sandacz) jest to związane z natężeniem procesu eutrofizacji na początku trofia jest nieduża dobre warunki ma szczupak potem eutrofizacja się nasila, do zbiornika wnoszone są biogeny, gorszw warunki bytowania dla szczupaka a lepsze dla sandacza.
-retencja wody wymusza duże wachania lustra wody w czasie roku od kilku do kilkunastu metrów nie jest to dobre dla naturalnego tarła utrudnia rozwój makrofitów.
Zbiorniki zaporowe jako środowisko życia ryb:
-znaczne wachania lustra wody
znaczenie retencyjne
mało makrofitów utrudnione tarło
konieczność dorybiania
-wysoka żyzność (znaczne zanieczyszczenie rzek i ich drenujący charakter)
duża ilośc zawiesiny glonów
mało światła mało makrofitów
dominacja leszcza i sandacza
ryby odżywiają się:
-gwiazdnica jeziorna skąposzczet 10-15 mm długości rodzina dżdżownicowate
-rodzina Nainide Hetogaster szczeciobrzuch 7 mm rozmnaża się przez podział poprzeczny zjada drobne organizmy
-rosicznica (Draisena), małż inwazyjny spowodował zmiany w gospodarce wodnej, jest filtratorem oczyszcza wode zatyka rury kanalizacyjne (modyfikacja środowiska również dennego, zwiększa powierzchnię dla osiedlania się innych organizmów i baza pokarmowa, 2-3 cm, zjadaja go węgorze, starsze płocie, karpie.
-ślimak zatoczek biały występuje na roślinach wodnych 5-7mm,
-pijawki odżywia się ślimakami ciało twarde sprężyste (ryby tego nie jedzą)
-hirek 10mm drapieżca ryby go nie jedzą
-jętki i ich larwy istotny składnik pokarmu w rzekach
-widelnica postać dorosła nie pobiera pokarmu zyją na lub pod kamieniami
-larwy muchówek do 5cm
-ważki
-larwa ważki do 7-8cm, mogą polować na drobny narybek duże bezkręgowce
-chruściki i ich larwy.
29.10.2001
STREFY WYSTĘPOWANIA RYB:
Ryby nie są rozmieszczane równomiernie. Ich występowanie jest związane z bazą pokarmową, z kryjówkami, itp.
JEZIORA
– litoral- bardzo licznie zasiedlany przez ryby. Występuje tu narybek niemal wszystkie gat ryb. Gdy dorosną wiele z nich tu zostaje: lin, płoć, jazgarz, karaś, częściowo szczupak.
– pelagial- występują tu: sielawa, stynka (planktonożerne), ukleja(zooplanktonożerne). Są też drapieżniki: sandacz, okoń, czasem szczupak.
– profundal- tu nie dociera światło, a temp wynosi poniżej 8C. Tu żyją gatunki zoobentosożerne: leszcz, węgorz, sieja.
Taki schemat jest zbyt sztywny, gdyż np. węgorz występuje nie tylko w profundalu, ale i w litoralu. Szczupak podobnie przemieszcza się w poszukiwaniu pokarmu (za ławicą ryb odbywają tarło gdzieś indziej ). Częste są wśród ryb również migracje dobowe. W ciągu dnia bardzo często ryby spokojnego żeru chowają się w płytki litoral wśród roślinności, a nocą przemieszczają się za żerem do pelagialu np. płoć. Są też migracje sezonowe np. u leszcza. Praktycznie w każdym miesiącu występuje w innej strefie i przejawia tam różną aktywność życiową. Ale do tego dochodzą też jego migracje dobowe. Niemal wszystkie gat ryb w tym również pelagiczne odbywają tarło w litoralu np. ukleja.
RZEKI
-strefa przybrzeżna – głównie młodzież większości gatunków. Dorosłe to: płoć, wzdręga, karaś
-pogranicze nurtu – zwykle płoć, szczupak, okoń, sum, sandacz.
-strefa przypowierzchniowa – ukleja, kleń, boleń
-strefa przydenna – leszcz, miętus, brzana, świnka (typowy peryfitorożerca)
-zastoiska, starorzecza – ryby typowe dla jezior linowo-szczupakowych: lin, karaś, szczupak, ale często też okoń, płoć, leszcz.
ODŻYWIANIE SIĘ RYB:
Ze względu na rodzaj pobieranego pokarmu dzielimy ryby na: -spokojnego żeru, – drapieżne.
Podział ten głównie stosowany jest przez rybaków. Nie ma jednak uzasadnienia w definicjach ekologicznych, bo drapieżnik to zwierzę odżywiające się innymi zwierzętami, które najpierw zabija a potem pożera wg tego każda ryba, która nie pożera roślin jest drapieżnikiem, nawet te które odżywiają się bezkręgowcami, a więc w domyśle drapieżne ryby to te, które odżywiają się innymi rybami- kręgowcami.
Wśród ryb spokojnego żeru są:
-fitoplanktonofagi – wśród krajowych gat nie ma takich, ale jest jeden importowany: tołpyga biała
-makrofitofagi – do pewnego stopnia płoć, wzdręga,
-peryfitofagi – świnka, wzdręga
-detrytusofagi – karaś, różanka, płoć (ale wtedy gdy brakuje bardziej energetycznego pokarmu)
-zooplanktonofagi – sielawa, sieja, ukleja.
-bentosofagi – leszcz, karaś, lin, płoć, okoń, brzana, miętus, karp.
Wśród ryb drapieżnych (ichtiofagów) są: sandacz, okoń, boleń, sum, węgorz, szczupak, miętus.
Nadmierne zarybienie zbiornika np. sielawą powoduje:
-spadek liczebności zooplanktonu (wioślarki, wrotki, widłonogi)-zmniejszenie tempa filtracji fitoplanktonu
-zmniejszenie rozmiarów osobniczych
-przebudowa składu gatunkowego glonów
-zakwity fitoplanktonu w tym sinice
– pogorszenie warunków świetlnych
-przechwytywanie biogenów
-nasilona allelopatia
-zanik zespołów roślin zanurzonych
-zmiany siedliskowe (tarliska, miejsca gniazdowania, żerowania )
zmiany w zespole ryb, ptaków roślinożernych i drapieżnych.
SKŁAD POKARMU ZALEŻY OD:
(preferencje pokarmowe)
-wieku osobnika i wzrostu osobniczego ryby krajowe gdy są na początku życia odżywiają się zooplanktonem wioślarki widłonogi larwy muchówek i innych owadów po 10cm przechodzą na dietę rybną
-pory roku gat rybne cechuje różne tempo trawienia w zależności od temperatury sandacz trawi szybciej przy tej samej temperaturze wybiórczość pokarmowa wzrasta w miarę napełnienia przewodu pokarmowego
-pora doby związana z różnym natlenieniem naświetleniem pH, mniejsza lub większa łatwość znalezienia ofiary.
Ilości pobieranego pokarmu zależy od:
(intensywność żerowania)
-wiek osobnika im ryba większa tym żeruje rzadziej ale wybiera większe cząstki
-pory roku karpiowate miesiące letnie, drapieżne chłodne jesienne, sum środek lata, miętus jesień zima wczesna wiosna,
-oferty bazy pokarmowej w danym zbiorniku,
-płeć w zasadzie nie wpływa
wybiórczość pokarmowa jest wypadkową 2 czynników preferencje pokarmowe dostępnoścc pokarmu dla ryb
Wybiórczość pokarmowa
preferencje pokarmowe:
-upodobania smakowe ryby w różnych zbiornikach mogą mieć różne upodobania występuje przyzwyczajenie do danego pokarmu
-wielkość ofiary prawo optymalnego żerowania ryb ryby starają się zjadać jak największe cząstki pokarmu tak aby przy najmniejszej ilości energii włożonej w poszukiwanie pokarmu mieć największy zysk energii. Im większa ofiara tum więcej energii zdobytej tym większy zysk. Ryby przy tym posługują się węchem lub wzrokiem.
-stopnia zaspokojenia głodu
dostępność pokarmowa dla ryb:
-planktonożerne od stopnia zróżnicowania siedliskowego gdy są ramienice i inne ryby maja utrudnione zadanie bo małe osobniki mają dużo miejsca do schowania
-zoobentos może penetrować dno do różnej głębokości inne występują w osadach dennych są one istotne dla żerowania ryb zoobentos może występować do 20cm i głębiej wówczas jest niedostępny dla ryb
okoń 0.5cm, karaś 4cm, płoć 5cm, lin 7cm, jazgarz 11cm, karp 11-12cm,
bentos-mechanizm ochronny schodzi coraz głębiej aby być mniej narażony na ryby, nieprzyjemna granulacja podłoża,
zoobentos-(stopień zróżnicowania środowiska) gdy są trudne warunki dostępności pokarmu się zmniejsza
ryby poprzez żerowanie mogą kształtować zespoły swych ofiar i wpływać na warunki środowiskowe:
-zmniejszenie rozmiaru zooplanktonu
-średnie rozmiary osobnicze zwierząt planktonowych zmniejszają się
-przebudowa składu gatunkowego glonów zmniejszenie tempa filtracji
-zawity fitoplanktonu w tym sinic
-pogorszenie warunków świetlnych przechwytywanie biogenów nasilona aleopatia
-zanik zespołu roślin zanurzonych zmiana siedliska tarliska miejsca gniazdowania żerowania)
-zmiany w zespole ryb ptaków roślinożernych i drapieżnych
-degradacja ekosystemu wodnego w wyniku nadmiernego zarybienia zbiornika np. sielawą
nasilona alleopatia: wydzielanie substancji szkodliwywych dla org roślinnych i zwierzęcych
PRZEGLĄD RYB W OPARCIU O TYPY RYBACKIE JEZIOR
Sielawowe
woda klarowna, tam gdzie nie brakuje tlenu, zeutrofizowane pod wpływem człowieka, kamieniste brzegi, brak helofitów, szczupak płoć okoń lin karaś utrudnione składanie ikry, sielawa ma dobre warunki gat charakterystyczny , Piaseczno, specyficzna flora- Lobelia dortmana gat wskaźnikowy,
sielawa 15-20cm, występuje w ogromnych ławicach, krótko żyje 3-5 lat, typowo pelagiczna ryba, pokarm zooplankton, płetwa tłuszczowa,
stynka pelagiczny tryb życia, odżywia się zooplanktonem i narybkiem innych ryb, odławiana masowo przez rybaków, b smaczna, posiada wyrażany zapach świeżego ogórka, ulubiony pokarm sandacza,
obie wyżerają zooplankton (filtrują), ulubiony pokarm wielu drapieżników,
sieja żyje na dużych głębokościach w profundalu, odżywia się zooplanktonem i zoobentosem oraz małymi rybkami, do 0,5m długości 5-6kg 3-4kg optimum, 35cm wymiar ochronny, tarło X-XII dno piaszczyste i żwirowe , b smaczna, odławiana przez wędkarzy zimą z pod lodu,
leszczowe
silnie eutroficzne, roślinność wynurzona, silne zakwity do 20-30m głębokości
leszcz silnie wygrzbiecona spłaszczona bocznie, wym ochronny 25cm, okres ochronny 20IV-20VI, perłowa posypka w okresie tarła, tarło V-VI płycizny przybrzeżne, typowi bentosożerna gdy brakuje zooplanktonu pozwala na rozwój fitoplanktonu działanie eutrofogenne, typowy dla zbiorników zaporowych, ceniona sportowo, lubi zapach wanilii, nostrzyka białego i żółtego,
kromp mniejszy krewniak leszcza mała ryba, b żarłoczna, niewybredna, tarło V-VI, siedlisko typowy dla zbiorników zaporowych, jest konkurencją dla leszcza mięso suche silnie ościste w jeziorach zaniedbanych nadmierne jego zagęszczenie, ofiara drapieżników.
Ukleja kolor srebrny, do 15-20cm, występuje w ławicach pelagiczny tryb życia, planktonożerna, łatwo z niej schodzi łuska z nich wyrabia się masę perłową, bardzo liczebna, eutrofogenna, pożerana przez drapieżników, żeruje w górnych warstwach wody.
SANDACZOWE JEZIORO
Silnie zeutrofizowane, duża ilość rozwiniętej roślinności, dużo roślin wynurzonych, trofia wysoka, dużo biogenów ze zlewni rośliny wynurzone wychwytują biogeny i szybko rosną, ryby nie posługują się wzrokiem w poszukiwaniu pokarmu ale innymi zmysłami, gat typowy:
sandacz:
dorasta do dużych rozmiarów drapieżnik, pokrój ciała przypomina szczupaka i okonia, łuska ksenoidalna, dominuje w zbiornikach zaporowych zasiedla pelagial strefę wolnej wody, w ciągu dnia są w strefie przydennej lub przypowierzchniowej, jezior zależy warunków lokalnych i rozmieszczenia pokarmu ryby nocnego żeru, posługują się wzrokiem bardzo dobrze rozwinięty węch, drapieżnik ale atakuje małe ofiary, bo jego przełyk ma wąskie światło (ryby 5-10cm długości) w tych jez nadmiernie się rozwijają drobne ryby karpiowate a sandacz usuwa nadmiar drobnicy, ważny gospodarczo ma smaczne mięso, wymiar ochronny 45cm, 1.III-31.V ok. ochronny, tarło późną wiosną, w V na dnie żwirowym piaszczystym twardym w czasie tarła opiekuje się potomstwem konkuruje ze szczupakiem który wytrzyma dłużej zależy od warunków świetlnych w zbiorniku w klarownych zbiornikach przewagę uzyskuje szczupak.
JEZIORO LINOWO SZCZUPAKOWE
Woda klarowna bo dobrze jest rozwinięta roślinność zanurzona konkurują o biogeny i światło nie dopuszczają do nadmiernego rozwoju glonów głębokość 3-4m, do 100ha wielkość, typowy gatunek lin:
drobna łuska, pokryta grubą warstwą śluzu, 2 kg masy i większe 3-4kg, ceniona gospodarczo, wymiar ochronny 25cm, tarło koniec V –koniec VI, występuje w zbiornikach zaporowych rzekach, jeziorach odżywia się głównie bezkręgowcami zoobentosem, ślimaki, pijawki, larwy owada, we wszystkich zbiornikach je to samo ryba ciepłolubna liczna chetnie pożerana przez drapieżniki i ludzi, odporny na brak tlenu w wodzie
szczupak:
typowa ryba dla płytkich jezior o klarownej wodzie, występuje od jezior sielawowych (w nich szybko przyrastają polują głównie na sielawę) po karpiowe, dorasta do dużych rozmiarów ponad 20 kg, i 1m-1.5m długości wymiar ochronny 45cm, 0,5kg, tarło III-IV na różnego rodzaju płyciznach porośniętych roślinnością wynurzoną, łatwa ofiara dla kłusownika, ryba dziennego żeru, jako ofiary wybiera też większe ryby i żaby, drobne ptaki, ssaki wodne, w kraju mamy regres liczebności szczupaka nie jest to ryba trudna do złowienia, pożyteczna selekcjonuje rybostan dochodzi do kanibalizmu ikra przenoszona przez ptaki wodne, w małych oczkach wodnych i śródpolnych zbiornikach odporny na brak tlenu w wodzie, w małych zbiornikach nie dorasta do dużych rozmiarów
JEZIORA KARASIOWE
Karaś złocisty: jeziora małe, dużo mułu w misie wodnej, płytkie do 1m, dużo roślin, zimą brakuje tlenu, zasiedlane przez karasie, odporne na deficyty tlenowe, są też piskorze, lin, szczupak, karaś dorasta do 30-40cm, waga ponad 0,5kg, nie posiada okresu i wymiaru ochronnego, ryba pięknie ubarwiona, zn gosp. posiada, tarło V-VII na płyciznach, porośniętych roślinnością, występują formy karłowate, słabo zaznaczona równowaga, występują drapieżniki szczupak, populacja karasia jest ograniczona, nie brakuje pokarmu gdy niema drapieżnika silnie się namnaża brakuje pokarmu niższy przyrosty ciała, można temu zapobiec prowadząc odłowy utrzymując populację na niskim poziomie, kiedyś było więcej drapieżników one efektywnie kontrolowały efektywnie liczebność ryb dziś łatwo dochodzi do przegęszczenia populacji,
Płotka:
Wszelkiego rodzaju wody zamieszkuje jeziora, zb zaporowe, znosi niskie temp wody, długość 20-25cm, do 40cm, (1-2kg wtedy mają) obowiązywał wymiar ochronny od 15cm od 2-3 lat nie obowiązuje, planktonożerna do 10cm długość, zobentos i makrofity pędy moczarki i wywłócznika starsze pożerają chętnie, ślimaki i małże posiadają zęby gardłowe, nie ma dobrego mięsa, odławiana przez ryby drapieżne, może wywierać wpływ na zoopankton, w jeziorach silnie zeutrofizowanych rozwija się duża populacja płoci karłowatych, szerokie rozmieszczenie geograficzne, ma różne przyrosty w różnych krajach, w wodach stojących typowa dla litoralu, tarło III-IV ikra składana na roślinach i korzeniach drzew przy brzegu, w dużych jeziorach jest inny behawior, pokarm w dzień jest w litoralu, a nocą w pelagialu i tu odżywiają się zoplanktonem pod wpływem dużej presji drapieżnika kryją się w litoralu.
Bzdręga:
Krewniaczka płoci, zabarwienie lekkiego złota, złoto-zielona, karminowe płetwy, typowa dla litoralu nie wychodzi za tą strefę, roślinożerca częściowy makrofity glony nitkowate, , gat wód stojących, wymiar ochronny 15cm, bardzo pospolita, bez większego znaczenia, nie zagrożona, przebywa w płytkich wodach silnie porośniętych, chętnie zbiera owady z powierzchni wody, pysk typu górnego to ułatwia zbieranie z wody ofiar, chętnie duże osobniki (20cm) atakują małe rybki, tarło V na płyciznach przybrzeżnych wśród roślin.
Okoń
promień twardy płetwy grzbietowej, znakomicie pływa, drapieżnik po osiągnięciu 10-12cm, najpierw odżywia się zooplanktonem i zoobentosem potem jako drapieżnik (>20cm) to ichtiofagi, występuje w różnego rodzaju wodach też europy Azji części Anglii, ryba o pewnych wymaganiach tlenowych, w Skandynawii małe jeziora z dużą ilością humusu są zasiedlone przez okonie o skarłowaciałej postaci, od paru lat wymiar ochronny 15cm, tarło III-V na roślinach wodnych, ryba żarłoczna agresywna odważna przebywa w stadach (1wiekowych kochorty), łatwa do odłowienia, ważna gospodarczo, występuję w ławicach, w litoralu pelagialu profundalu bardzo plastyczna, osobniki które są w litoralu, mają zabarwienie zielonkawo-brązowe, a z głębi sino błękitne.
Jazgarz
Występuje w różnego typu zbiornikach, nie jest pospolitym gatunkiem, odżywia się zooplanktonem i zoobentosem, dorasta do 15-20cm, trzyma się przydennej partii wody, rośnie wolno, smaczne mięso nie cenione przez rybaków, brak wymiaru ochronego, zjadana chętnie przez ryby drapieżne bo one pożerają ofiary od głowy i płetwa się składa, bardzo żarłoczny.
Piskorz
Pokrój ciała wężowaty poprzeczny, zasiedla głównie starorzecza strefy przybrzeżne silnie zamulone, silnie zarastające jeziora i stawy, tam też gdzie wody jest kilka cm, odporna na braki tlenu w wodzie, jest w stanie pobierać powietrze atmosferyczne otworem odbytowym, ostatni odcinek jelita silnie ukrwiony skrzela rektalne, wystawia je ponad powierzchni e wody, może z niego korzystać wydobywając dźwięk, pożera bezkręgowce bentosowe,dobrze rozwinięty węch, objęty ochroną gat nie wolno odławiać, ryba dość pospolita nie penetruje pewnych typów siedlisk, tłuste mięso, zwinna, pokryta dużą ilością śluzu.
Ciernik
Nieużytkowa, ok. 5-7cm, rozmieszczenie północna Europa, portugalia, półwysep iberyjski, wszędobylska rzeki, rowy stawy, jeziora, występuje ogniskowo, odżywia się zooplanktonem i zoobentosem, opiekuje się potomstwem, gdy odbywa tarło buduje gniazda gdzie składa ikrę potomstwo bronione przez samca, złożenie ikry poprzedza taniec godowy, kolor czerwono niebieski, nie jest objęta ochroną, gospodarczo nie jest ważna.
Sum
Masa powyżej 50kg na Syberii nawet do 150kg, północne skraje europy, południowa częśc skandynawii, ciepłolubna, zasiedla duże rzeki, duże jeziora, w nocy żeruje kieruje się w partie przybrzeżne, młode żerują na zoobentosie (kijanki, żaby, raki, ślimaki) drapieżny wszystkożerny, ptaki też są ofiarą, ozdoba naszych wód, presja wędkarska na suma w sieci, nie występuje w ławicach, wymiar ochronny 60cm, okres ochronny 1.I-30.VI, tarło V-VI na płyciznach porośniętych roślinnością.
Wykład 1.Właściwości fizyko-chemiczne wód a ichtiofałna:
I światło (przezroczystośc wody)
1.gatunki światłolubne – płoć, pstrąg, lipień, ukleja, okoń, szczupak, śliz, koza- są to ryby dziennego żeru typowi wzrokowcy. Nie lubią dużej ilości zawiesiny
2.gat cieniolubne- dobrze znoszą niską przezroczystość wody: węgorz, sum, sandacz, karp, karaś, leszcz, miętus, sum, sumik, piskorz, sandacz- są to ryby nocnego żeru typowi węchowcy.żerują w nocy, mają dobrze rozwinięty węch a sandacz także dodatkowo wzrok..
II temp i natlenienie wody
1.gatunki ciepłolubne i odporne na deficyty tlenowe:karp, karaś, sumik karłowaty, amur, piskorz- są to głównie gat jeziorne. Są odporne na deficyty tlenoew bo im wyższa temp tym mniej tlenu rozpuszcza się w wodzie bo słabo się on w tedy rozpuszcza Piskorz żyje w zbiornikach wypłyconych 10-15 cm wody i zamulonych, gdyż oddycha tylnym jelitem
2.gat chłodnolubne i tlenolubne: pstrąg, lipień, miętus, brzana, śliz- są to głównie gat rzeczne.
Ilość światła zależy od zawiesiny wodnej a są to subst organiczne i nieorganiczne oraz gatunki planktonowe. Gat tlenolubne żyją w dużych zbiornikach. Sieja i sielawa to gat typowo jeziorne.
Typy jezior:
Troficzne:
– Oligotroficzne-rybackie = sielawowe –gł pow 30 m, flora uboga.
– Mezotroficzne- rybackie=leszczowe –gł 10-30, flora uboga, sandaczowe- gł 6-10 m flora b. uboga zanurzona.
-Eutroficzne—rybackie= linowo- szczupakowe -gł 2-6 m, flora bogata; karasiowe- gł pon 2 m, flora bogata.
Typy jezior a typowa dla niego ichtiofałna: np. jezioro sielawowe:
Cechy jeziora: pelagial- rozległy i głęboki, natlenienie- wysokie, wahania tem wody- niewielkie, dno- piaszczyste.
Wymagania sielawy: miejsce żerowania- pelagial, wymagania tlenowe- niewielkie, termiczne- oligostenotyp, miejsce tarła- dno piaszczyste. Sielawa cenna ryba podobna do śledzua odzywia się fitoplanktonem rozpuszczonym w wodzie.
Im płytsze jezioro tym bardziej poddatne na przyduch tlenowe.
Wykład 8. przegląd ryb, podział rybacki jezior i krainy.
Jeziora sielawowe- woda klarowna, widzialność b duża, są najmniej żyzne, widzialnośc do kilkudziesięciu m, tlenu na ogół nie brakuje, charakt są kamieniste brzegi, nie ma helofitów (pas roślinności wynurzonej). Ideane warunki rozrodu ma tu sielawa, trudności z tarłem będą tu miały: szczupak, płoć okoń, lin, karaś. Przykład takiego jez to j Piaseczno-piaszczyste dno, brak roślinności wynurzonej, wyst tu lobelia Tormana –roślina wskaźnikowa dla jez o małej trofii.
Sielawa- charak płetwa tłuszczowa typowa dla łososiowatych, ryba typowa dla Skandynawii i Anglii, na naszym terenie to relikt polodowcowy. dł 15-20 cmwyst w ogromnych ławicahc, żyje 3-5 lat i osobniki obumierają, ryba pelagiczna- zasiedla toń woda, odżywia się zooplanktonem przez wyrostki filtracyjne na piątym łuku skrzelowym, wymiar ochronny 18 cm.
Stynka- niewielka rybka 8-10 cm, prowadzi pelagiczny tryb życia wyst w tym typie jez co sielawa, odzywia się zooplanktonem a gdy osiągnie 8 cm odżywia się również narybkiem innych ryb, bywa masowo odławiana i ma lokalne znaczenie, smaży się ja bez patroszenia, ma zapach świeżego ogórka, wpływa silnie na ekosystem wodny poprzez wyżeranie zooplanktonu co może być dla ekosystemu wodnego szkodliwe.
W jez typu sielawowego szczupaki rosną b szybko bo odżyw się sielawą, tam też wyst sandacz który lubi stynkę.
Sieja- relik polodowcowy zasiedla jez sielawowe, żyje w profundalu- ciemnej strefie przydennej i odżyw się zooplanktonem i zoobentosem duże osobniki odżywiają się małymi rybkami, dł 50 cm, 2-13 kg przeciętnie 5 kg. Wymiar ochronny 35 cm, tarło XI-XII na dnie piaszczystym lub żwirowym na gł 10-12 m, wyst w ławicach ,ceniona ze względu na walory kulinarne, enna ryba sportowa poławiana zimą z pod lodu.
Jeziora leszczowe- roślinność wynurzona i zanurzona obfita jez eutroficzne, plamy glonów na wodzie zakwity, gł 20-30m, duża rozległa misa jeziorna, w strefie przydennej deficyt tlenowy.
Leszcz- charak pokrój ciała- silnie wygrzbiecona i spłaszczona bocznie, waga 2 kg wymiar ochronny 25 cm a okres ochronny 20.IV- 20.VI, perłowa wysypka na głowie w okresie tarła, tarło początek V koniec VI. jest to ryba bentosożerna i zooplanktonożerna gdy populacja jest zagrożona, ma działanie eutrofogenne, gdy odżywia się zoobentosem nie jest to korzystne bo osady są przepłukiwane przez wodę i wydostają się z nich zw fosforu i azotu, które powodują także eutrofizację. Jest on także typowy dla zbiorników zaporowych gdzie znajduje dobre warunki, wymiar ochronny 25 cm.
Krąp- gorszy krewniak leszcza, rosnie do 30 cm, ryba b żarłoczna zasiedla te same wody co leszcz, tarło V-VI tak jak leszcz, mięso suche silnie ościste, w jeziorach nie odławianych jest słaba kondycja, żywi się zooplanktonem i zoobentosem, jest ofiarą drapieżników.
Ukleja- wyst w jez leszczowych i sielawowych, kolor srebrny, wielkość 15-20 cm, wyst w ławicach prowadzi pelagiczny tryb życia i jest typowym planktonożercą, znakomity pływak, wyrabiano kiedyś z niej masę perłową, ma istotne znaczenie dla rybactwa i przetwórstwa ze względu na ilość w jakich występuje, nadmierna jej ilość może prowadzić do zeutrofizowania zbiorników. Stanowi pokarm dla drapieżników, żeruje w górnych warstwach wody zjada owady które spadły na powierz wody( muchy, ważki).
Wyk 9. krainy i ryby rzeczne.
Kraina pstrąga- wyst glony peryfitonowe nie ma makrofitów, podłoże kamieniste, nie ma zooplanktonu bogaty jest natomias zoobentos zamieszkujący strefę przydenną. Ryby tam żyjące mają spłaszczone bocznie ciało, ponieważ nie wystarcza im pokarmu z samego potoku więc bazują także na pokarmie pochodzenia lądowego- jętki, larwy chruścików, ochotkowate próbujac składać jajeczka padają ofiarą ryb, gdy podrosną zaczynają odżywiać się małymi rybkami (głowacz, strzeble). Pstrąg potokowy jest tu gat wskaźnikowym- ryba zimno i tlenolubna, żyje w wodach burzących ale hoduje się ją także w stawach. Ryba cenna gospodarczo ma smaczne mięso, cenna ryba sportowa. Nie wolno jej łowić na przynęty pochodzenia naturalnego tylko na imitacje np. błystki. Wymiar ochronny 30 cm, waga do 1 kg, w małych rzeczkach łatwo jest przetrzebić populację, powyżej 20 cm jest drapieżnikiem.
jest to także kraina łososia- łosoś- specyficzna ekologia i biologia, w rzekach po tarle giną i się rozkładają, b duża część padałupem ptaków drapieżnych.
Troć wędrowna- przedstawiciel łososiowatych, waga do 20 kg, rozmnaża się w górnych partiach rzek i potoków górskich, na tarło wchodzi do rzek, wymiar ochronny 40 cm i liczne lokalne ograniczenia, tarło XI-I, młode żywią się bezkręgowcami dennymi a od 20 cm są drapieżnikami.
Kiełb-dł do 15 cm, żyje przy dnie nie ma wymiaru i okresu ochronnego jest chętnie zjadana [przez sandacza i szczupaka, ma znaczenie eklolog.
Kleń- typowa rzeczna ryba może rosnąc do 4-5 kg, ale na ogół 1-2 kg, ma b silną budowe i jest dobrym pływakiem, ryba wszystkożerna zjada nawet owoce, ponadto owaady denne i te opadające na wodę, starsze osobniki są drapieżnikami, wymiar ochron 25 cm, ma mało atrakcyjne mięso ościste i suche, ale jest piękna i ma znaczenie sportowe.
Boleń- dość pospol ryba rzeczna, występ od k lipienia w dół, w k brzany i leszcza, znakomity pływak, należy do karpiowatych, jest wyłącznie drapieżnikiem, zjada małe rybki np. ukleje, zasiedla górne warstwy wody przebywa w nurcie dosc posp w okolicy Kazimierza, żeruje z pluskiem, kulinarnie nie atrakcyjna, sportowa, wymiar ochronny 40 cm, 5 kg masy ciała na ogół 2-3 kg, wystepuje w czystych jeziorach w strefie przyujściowej.
Świnka- ryba typowo rzeczna żyje w krainie brzany i w dół, charak pysk typu dolnego gdy żeruje w kształcie ryjka, jedyny peryfitonożerca- zeskrzybuje narośla z kamieni, waga 1-2 kg, populacja zmalała na skutek eutrofizacji i zanieczyszczenia rzek.
Węgorz- ryba kształtu wężowatego może dorastać do 4-5 kg ale na ogół 1-2 kg, ceniona kulinarnie o b dużym znaczeniu gosp, ryba droga i wymaga systematycznego zarybiania rozmnaża się w morzu sargassowym na gł 1000m płynie tam i nie wraca, gdy płynie nie pobiera pokarmu mają otłuszczony przewód pokarm, zachodzą u niej istotne zmiany fizjologiczne, aby przystosować się do zasolenia i wysokiego ciśnienia osmotycznego, do nas wędrują larwy węgorza, ale do Bałtyku dostaje się ich nie wielka ilość a do naszych rzek jeszcze mniej ze względu na duże zanieczyszczenie, odżywia się zoobentosem a pow 40 cm staje się drapieżnikiem je żaby, ryby, raki, wymiar ochronny 45 cm.
Amur biały- u nas nie rozmnaża się u nas wyst tylko ze sztucznych zarybień, waga 20-30 kg, wymiar ochro 40 cmsprowadzany od lat 70- tych w celu niszczenia nadmiernie rozwijającej się roślinn naczyniowej, sprzyja eutrofizacji i trudna do odłowu.
Sumik karłowaty- nie udana introdukcja, sprowadzony pod koniec ubiegłego wieku, nie ma go na połud i półn krańcach Polski, wyst obficie na Polesiu. W St Zj b ceena i dobra ryba b szybko przyrasta, u nas ze względu na chłodniejszy klimat 25 a nawet 15 cm karłowacieje ze względu na duże zagęszczenie, opieka nad potomstwem, osobniki rozpoznaja się za pomocą feromonów, u nas stanowi powazny problem.
Karp-pochodzi z dalekiego wschodu u nas się nie rozmnaża w sposób naturalny, rośnie nawet do 30 kg, ryba hodowlana ale zarybia się nią rzeki i jeziora, sprzyja eutrofizacji, typowy bentosożerca.
Wyk 10. celowe lub przypadkowe zmiany w ichtiofaunie na skutek działalności człowieka.
Introdukcja- to celowe zmiany w rozmieszczeniu gatunku.
Zawleczenia- przypadkowe zmiany, przeniesienie na teren nie zamieszkały do tej pory przez ten gat.
Reintrodukcja-wtedy, gdy dany gat wyst na danym terenie wyginął a następnie znowu został wprowadzony w celu odtworzenia poprzedniego zasięgu.
1.Większość zbiorników wodnych podlega zawleczeniom i wraz z materiałem zarybieniowym trafia się kilka osob gat przypadkowo lub wyławia się z jednego zbiornika i wprowadza się do innego i wtedy łatwo jest przesiedlićiiny gat np. sumik w I połowie XIX w został wprowadzony z Am Pł i trafił na pojezierze łęczyńsko-włodawskie z materiałem zarybieniowym.gdy dochodzi do przyduch łatwo się ryby odławia np. karpiem ze stawu zarybia się jeziora i tak został przeniesiony sumik, nie stwierdzono go tylko na Mazurach. 2.Drugi mechanizm zawleczeń to przemieszczanie ryb razem z wodą balastową, która pomaga utrzymać równowagę statku, wodę ze statku spuszcza się w innym miejscu razem z organ i jeśli im środow odpowiada mogą się tam zadomowić.
3.trzeci mechanizm- to ucieczki ryb z gosp hodowlanych np. dochodzi do przerwania wału stawu np. tołpyga, jesiotry, sumy afryk mogą się przedostać i skolonizować inne obszary.
4. czwarty mech wiele gat ryb jest traktowana jako przynęta, czasami spadają z haczyka.
Ok. 900 przypadków to introdukcja w ok. 80 ma to na celu biologiczną walkę ze szkodnikami, regulacja ilości glonów, niszczenie larw komarów, niektórych gat ślimaków
Gosp pośrednich niektórych pasożytów, w 90 przypadkach ryby przenoszono w celach sportowych a w 30 w celach dekoracyjnych np. do stawów parkowych, 660 przyp w celu zwiększenia produkcji rybackiej.w Polsce na 55 gat wyst ryb mamy 18 gat obcych tj 24% i tak należą tu karp, pstrąg tęczowy i źródlany, karaś srebrzysty, amur biały, tołpyga biała i pstra.
Efekty introdukcji: o udanych introdukcjach nie można mówić ewentualnie tylko w zamkniętych jeziorach i stawach hodowlanych.
Ujemne efekty introdukcji: pstrąg źródlany wyparł ze stawów tatrzańskich pstrąga potokowego i przyczynił się dozaniku reliktowych organ bezkręgowych, peluga -zaczęła się krzyzowć z sieją i doprowadziła do zaniku czystych form, amur- zanik tarlisk i miejsc żerowania i zmniejszenia pogłowia ryb: lin, szczupak okonia są to ryby fitofilne a amur doprowadza do wyniszczenia roślinności naczyniowej, sumik- wyjada ikrę naszych ryb zmniejszając ich pogłowie, ponadto zawleczenie z pelugą i amurem 2 gat b groźnych tasiemców. obce gat nie znajdują w naszych ekosyst naturalnych wrogów, nasze zwierz nie atakują obcych gat tak samo jaj pasożyty. Można i warto ingerować w zespoły ale w odpowiedni sposób.
Nadmierne wprowadzanie biogenów prowadzi do nadmiernego rozwoju glonów planktonowych, które negatywnie wpływaja nawalory użytkowe zbiorników wodnych.gdy jest dużo np. szczupaka tym mniej jest ryb planktonozernych, więc nie ma kto jeść wioślarek (b efektywne filtratory) wioślarki wyżeraja glony. Makrofity usuwają dużą ilość nutrientów, zmniejszają rozwój glonów, ponadto w makrofitach znajdują schronienie wioślarkia ryby drapieżne odbywaja tam tarło.
