Giaur i Konrad Wallenroda – romantyczny indywidualizm W romantyzmie milosc stala sie jednym z najwazniejszych idealów, kategoria niemal filozoficzna, sila odwracajaca bieg zycia. Z reguly jest to milosc nieszczesliwa i jako taka przypada w udziale bohaterowi romantycznemu. Moze doprowadzac do szalenstwa, do samobójstwa, a zawsze prowadzi do przeistoczenia: kleska milosci konczy pewien etap w zyciu bohatera a rozpoczyna nowy – bojownika o wolnosc narodu. Konrad Wallenrod musi wybierac miedzy miloscia do kobiety, a miloscia do ojczyzny. Giaur natomiast z milosci popelnia zbrodnie i od tej pory staje sie samotnikiem, bedzie unikal ludzi, szukajac ukojenia w zyciu klasztornym. Giaur oraz Konrad Wallenrod – ci reprezentatywni bohaterowie swoja biografia wypelniaja ustalony schemat bohatera romantycznego, choc z pewnymi modyfikacjami. Cechy ich ukazuja wytworzony przez romantyzm sposób reagowania na rzeczywistosc. Bohaterowie ci sa obdarzeni glebokim zyciem wewnetrznym, sa zdolni do wielkich i gwaltownych uczuc. Wrazliwi na piekno zdolni do zglebienia tajemnic duszy i natury. Sklóceni ze swiatem, zbuntowani przeciw istniejacemu porzadkowi, walcza o prawa do osobistego szczescia, gardza przyjemnosciami. Bohaterowie ci przezywaja uczucie milosci jako cos wyjatkowego. Milosc stawia ich w konflikcie ze swiatem. Giaur jest typowym przykladem nieszczesliwego kochanka, jest tajemniczy, sklócony ze swiatem, samotnie walczy z otaczajaca go rzeczywistoscia. Kiedy przyjrzymy sie jego biografii odnajdziemy w niej milosc, która nie daje spelnienia, lecz staje sie zródlem rozterek a nawet rozpaczy. Jest to milosc tragiczna, uwienczona tragicznymi konsekwencjami. Giaur pokochal naloznice Hassana – Leile, który domniemajac zdrady zamordowal ja. Giaur powodowany gwaltownymi uczuciami popelnia zbrodnie, która nie przynosi mu ulgi, lecz na zawsze ciazy na jego zyciu, poniewaz nie jest czlowiekiem pozbawionym sumienia. Zbrodnia ta zmienia go tak zewnetrznie jak i wewnetrznie. Zamyka sie w klasztorze, gdzie przezywa szesc. bolesnych milczacych lat. Jest okreslany mianem tajemniczego zbrodniarza o wrazliwym sumieniu. Wstapienie do klasztoru to wyraz buntu metafizycznego skierowanego przeciwko Bogu, konsekwencja jego dzialania, wlasnej egzystencji. Nie akceptuje norm etycznych, przeciwstawia sie prawom swiata. Giaur snujac sie po korytarzach klasztoru jest przyrównywany do diabla. Giaur to samotny, tajemniczy mlodzieniec, który buntuje sie przeciwko krepowaniu wolnosci, Bo wlasnie tylko upodlenie ducha ugina wolnych ducha do lancucha . Przezywa dylematy psychiczne, jest sklócony ze swiatem i samym soba, jest niezwykla i tragiczna postacia. Jednak z drugiej strony nawet w obliczu smierci na spowiedzi nie zaluje swych czynów. Mówi, ze jezeli móglby zyc raz jeszcze , postapilby tak samo. Kolejnym nieszczesliwym kochankiem jest Konrad Wallenrod. To przede wszystkim wiezien wlasnych nieokielznanych namietnosci, który z ta sama sila potrafi kochac jak i nienawidzic. Ma wrazliwe serce, ale przepelnia je takze pycha i zadza zemsty. Nie obce mu sa szlachetne idee, potrafi za nie oddac zycie. Jest, wiec wielkim stracencem, gwaltownosc charakteru, pasja i gniew prowadza go w rezultacie do smierci. Konrad poznaje Aldone, obdarza ja goracym uczuciem i poslubia. Wydaje sie, ze nic nie jest w stanie zachwiac rodzinnej idylli, a jednak…. Nad Litwa zawisla kolejna grozba wojny z Krzyzakami, Wallenrod niszczy swoje malzenstwo i unieszczesliwia zone, która zostaje pustelnica. Konrad ma swiadomosc straconego szczescia. Dziala ze szczytnych patriotycznych pobudek. Musi wyrzec sie swoich zasad i idei (honorowosc, szlachetnosc i uczciwosc) ,poniewaz wie, ze jest to jedyna droga do zwyciestwa. W dzialaniu takim motywuje go milosc do ojczyzny, dla dobra, której bedzie gotów poswiecic swoje zycie osobiste, a nawet szczescie ukochanej kobiety. Szczescia w domu nie zaznal, bo go nie bylo w ojczyznie – tak mówi o bohaterze narrator akcentujac, ze lad panstwowy jest gwarantem harmonii w zyciu prywatnym. Rozmiar szczescia, jaki plynie z faktu obcowania z bliska osoba, nie jest w stanie zagluszyc poczucia obowiazku wobec kraju. Wybór Wallenroda pomiedzy miloscia do kobiety a poswieceniem szlachetnej idei ratowania ojczyzny tylko na pozór wydaje sie jednowymiarowy, w rezultacie otrzymuje duzo glebszy aspekt. To przede wszystkim wybór miedzy wolnoscia, a koniecznoscia, miedzy prawem do stanowienia i decydowania o wlasnym losie. Konrad Wallenrod równiez jest postacia tragiczna, musi dokonac wyboru pomiedzy wolnoscia i szczesciem osobistym a wolnoscia i szczesciem swojego narodu. Tragiczna dla bohatera koniecznosc wyboru rodzi u niego konflikt wewnetrzny, wyciska nieodwracalne pietno na jego psychice. Mimo róznic w osobowosciach tych bohaterów sa cechy, które zamkna te postacie w kregu bohaterów romantycznych i nieszczesliwych kochanków. Obaj bohaterowie musieli dokonywac w zyciu ciaglych wyborów. W ich duszy i sercu caly czas trwala walka miedzy dobrem a zlem. Bedzie to takze duchowa przemiana Alfa w Konrada Wallenroda, giaura w pustelnika (mnicha), przezycie nieszczesliwej milosci, osamotnienie, poswiecenie sie dla idei, kleska i bardzo bogate zycie wewnetrzne, które stanowilo istote romantycznej jednostki.
