Patriotyzm czy zadza zemsty? O Konradzie Wallenrodzie polemicznie. Patriotyzm jest terminem okreslajacym postawe czlowieka oparta na zasadach milosci i przywiazania do ojczyzny, jednosci i solidarnosci z wlasnym narodem oraz poczuciu wiezi spolecznej i wspólnoty kulturowej. Jest forma ideologii narodowej postulujaca podporzadkowanie i poswiecenie dazen osobistych sprawom narodu i ojczyzny, jezeli tego wymaga ich dobro. Zemsta natomiast jest dzialaniem kierowanym checia odwetu za wyrzadzone krzywdy, jest sposobem wymierzenia kary przez osobe pokrzywdzona. Czy milosc do ojczyzny, czy tez chec pomszczenia krzywd wyrzadzonych Litwie przez Zakon Krzyzacki przyswiecaly Konradowi w jego poczynaniach!? Konrad Wallenrod od mlodych lat wychowywany byl przez Niemców nie znal, wiec zródel swojego pochodzenia. Dopiero rozmowy z wajdelota litewskim dawaly mu odpowiedzi na nigdy nie zadane przez niego pytania. On to opowiadal mlodemu Konradowi o jego korzeniach, przypominal dawno zapomniane lata dziecinne na Litwie i podniecal w nim nie odczuta nigdy wczesniej chec pomsty na jego rodzinie Zakonie Krzyzackim. On mie czesto ku brzegom Niemna sinego prowadzil, Stamtad lubilem na mile góry ojczyste pogladac. Gdysmy do zamku wracali, starzec lzy mi ocieral, Aby nie wzbudzic podejrzen; lzy mi ocieral, a zemste Przeciw Niemcom podniecal. Pomne, jak w zamek wróciwszy Nóz ostrzylem tajemnie; z jaka zemsty rozkosza Rznalem kobierce Winrycha lub kaleczylem zwierciadla, Na tarcz jego blyszczaca piasek miotalem i plwalem. Potem w latach mlodzienczych czestosmy z portu Klejpedy W lódke ze starcem siadali brzegi litewskie odwiedzac. Rwalem kwiaty ojczyste, a czarodziejska ich wonia Tchnela w dusze jakowes dawne i ciemne wspomnienia. Wszystko, co sie zdarzylo, to wina lub tez zasluga Halbana! On jest pierwotna przyczyna wszystkich postepków Konrada. Swoimi piesniami stworzyl go i obdarzyl cechami, które zrobily z niego bombe, która podejdzie do wroga i w odpowiedniej chwili zniszczy go od srodka. Wallenrod sluchajac piesni starca czul w sobie coraz wieksza chec odegrania sie na wrogu za wpedzenie zywo do grobu jego narodu. Medrzec podniecal w nim chec walki hamujac jednoczesnie czyny uswiadamiajac go, ze jest niewolnikiem, co powodowalo zbieranie sie tej nienawisci w sercu bohatera. Wolnym rycerzom – powiadal – wolno wybierac oreze I na polu otwartym bic sie z równymi silami; Tys niewolnik, jedyna bron niewolników – podstepy. Postawilismy jednak pytanie: Patriotyzm, czy zemsta? Ale przeciez zemsta moze byc wynikiem patriotyzmu. Bo samo to, ze Konrad bierze odwet na Zakonie jest dzialaniem na rzecz Litwy. Czyli powodowany miloscia do ojczyzny, poswieca wszystkie swoje mysli i czyny dla sprawy narodu. Zemste mozna nazwac (w przypadku Wallenroda) nadinterpretacja patriotyzmu, bo przeciez zalozeniami tego pogladu sa podporzadkowanie i poswiecenie dazen osobistych sprawom narodu i ojczyzny . Konrad mówiac o sobie, nie uzywa nigdy slowa patriota , ale slowami: Jam milosc, szczescie, jam niebo za mlodu Umial poswiecic dla sprawy narodu – podkresla, ze jest w stanie zrobic wszystko dla swojej Litwy. Jest swiadomy jednak, ze nie moze dzialac otwarcie, bo sam jeden na obcym terenie nie moze przeciwstawic sie przewazajacym silom wroga. Tylko wymyslajac rózne fortele moze sie mierzyc z taka iloscia przeciwników, choc wie, ze nawet najwieksze poswiecenie moze nie wystarczyc. Jeden sposób, Aldono, jeden pozostal Litwinom Skruszyc potege Zakonu; mnie ten sposób wiadomy. Lecz nie pytaj, dla Boga! stokroc przekleta godzina, W której od wrogów zmuszony chwyce sie tego sposobu. Konrad uwaza sie za wybranca , który wyzwoli Litwe spod ucisku Zakonu Krzyzackiego. Potwierdzeniem tego moze byc to, ze on Litwin z pochodzenia, piastuje najwyzsze stanowisko w panstwie krzyzackim. A mimo to boi sie momentu, w którym bedzie musial chwycic sie tylko przez niego znanego sposobu, zdradzic ufajacych mu zakonników i poswiecic sie ostatecznie. Sumujac to wszystko nie mozna uzyskac dokladnej odpowiedzi. Konrad byl msciwym, zadnym zemsty, ale tez byl patriota, który z glebi serca chcial tylko w otwartej walce zadawac ciosy przeciwnikowi. Los postawil go jednak w takiej sytuacji, gdzie trzeba bylo zapomniec o kodeksie rycerskim, aby dopelnic przysiegi. Rozdarcie wewnetrzne Wallenroda utrudnialo mu podjecie decyzji. Nie do pogodzenia byla lojalnosc wzgledem dwóch wrogich sobie narodów. Zemsta jednak podsycana przez Halbana zostala dokonana. Nie mozna jednoznacznie zdefiniowac postawy Konrada Wallenroda, gdyz nigdy nie jest tak, ze mozna zrobic wszystko legalnie i zgodnie ze wszystkimi zasadami. Wszystkie uczucia czlowieka lacza sie ze soba i wplywaja na motywy dzialania. I tak biale jest nie do konca biale, a czarne nie calkiem czarne. Konradem powodowaly mieszane i czesto sprzeczne uczucia i zemsty i patriotyzmu.
