Pieś Filaretów

Pieśń Filaretów? Utwór utrzymany w tonie klasycznej retoryczności, pieśń biesiadna (według przypisu autora pierwsza strofa jest naśladownictwem burszowej, tzn. wesołej studenckiej, pieśni niemieckiej) w której uczta staje się okazją do wezwań i pouczeń. Wiersz napisany prawdopodobnie równocześnie z ?Odą?, pod koniec 1820 r. a wydrukowany w warszawskim piśmie ?Motyl? pod znamiennym tytułem ?Anakreontyk?. Rozpoczyna go zwrotka wprowadzająca w atmosferę wesołej zabawy: ?Hej użyjmy żywota! / Wszak żyjem tylko raz;?. Następne jednak zwrotki coraz wyraźniej odsłaniają istotny, patriotyczno-rewolucyjny, ładunek ideowy. W trzeciej strofie natrafiamy na pochwałę wszystkiego, co polskie, narodowe (? śpiew narodowy?, ?polski … miód? i ?bratni ród?) Kolejne są bezpośrednimi zwrotami podmiotu lirycznego, utożsamiającego się ze społecznością grup filareckich, do studentów: filologii (w. 9 – 16), prawa (w.17 – 24), chemii (w. 25 – 32), matematyki i fizyki (w. 33 – 40), by każdy z nich – zgodnie z ideałami stowarzyszenia (hasła: Ojczyzna, Nauka, Cnota; Męstwo, Praca, Zgoda) – ?Mierzył siły na zamiary, / Nie zamiar podług sił.? ?Bo gdzie się serca palą, / Cyrklem uniesień duch, / Dobro powszechną skalą, / Jedność większa od dwóch.?. Cytowane wersy (w. 41 – 48) są najpiękniejszymi i prawdziwie romantycznymi strofami pieśni, która zyskała sobie szeroką popularność wśród młodzieży wileńskiej. Przyjaciele Mickiewicza (Jan Czeczot, Tomasz Zan, Ignacy Domeyko) z entuzjazmem ją propagowali uznając za doskonały pomysł, by patriotyczno-rewolucjne hasła ?Ody do wolności? upowszechniać pod płaszczykiem wesołej piosenki anakreontycznej. Styl pieśni charakteryzuje nasycenie licznymi zdaniami w trybie rozkazującym, wykrzyknikowymi i retorycznymi oraz zwroty bezpośrednio skierowane do adresata, tj. filomatów, żartobliwy ton (?Jego Newtońska Mość?; ?Archimed był ubogi, / Nie miał gdzie oprzeć stóp?) oraz prosta budowa (czternaście zwrotek czterowersowych, połączonych rymem krzyżowym odpowiednio żeńskim i męskim).