o Zerwanie z klasyczną formułą trzech jedności:
a)miejsca. Akcja rozgrywa się kaplicy cmentarnej, w celi więziennej, na Litwie, w Warszawie, w domu Senatora itd. Takie \”skoki\” za bohaterami, przemierzanie różnych przestrzeni było nie do przyjęcia prze klasyków;
b)czasu. Scena I odbywa się w wigilię Bożego Narodzenia, podczas gdy scena IX w noc Dziadów, a więc akcja rozgrywa się w czasie dłuższym niż jedna doba;
c)akcji. Obserwujemy wiele wątków – często wcale nie związanych ze sobą, np. noc Dziadów, scena więzienna, scena salonu warszawskiego;
o Synkretyzm utworu.
Oprócz cech dramatu znajdujemy w \”Dziadach\” także liczne partie epickie – tu przykładem może być opowieść o Cichowskim i opisowe, szczegółowe \”rozdziały\” \”Ustępu\”. Są tu także partie liryczne – najbardziej liryczna, pełna emocji, ekspresji uczuć, poetyckiego szlifu jest oczywiście \”Wielka improwizacja\”.
o Obecność istot fantastycznych i zdarzeń nadprzyrodzonych.
Takie postacie nie występowały w dramacie klasycznym – natomiast bardzo często spotkać je można w dramacie romantycznym lub w dramacie szekspirowskim. W \”Dziadach\” jest ich sporo: diabły, widzenia ( np. widzenie Ewy i księdza Piotra),sny (np. sen Konrada, sen Senatora), sceny mistyczne, niewyjaśnione.
o Kompozycja otwarta utworu.
Sceny i zdarzenia w \”Dziadach\” nie są połączone zasadami przyczynowo – skutkowymi. Między scenami brak związku, zachodzą luki czasowe, akcje oglądamy we fragmentach, koniec dzieła nie przynosi rozwiązania. Końcowa wizja Gustawa – Konrada wśród skazańców ciągnących na Syberię niczego nie zamyka i niczego nie wyjaśnia.
o \”Niesceniczność\” dramatu.
Dramat ten nie był stworzony z myślą o wystawieniu go na scenie. Miał istnieć przede wszystkim sam w sobie. Oczywiście da się go wystawić w teatrze, ale nastręcza to wiele problemów natury technicznej (np. jak przedstawić scenicznie widzenie księdza Piotra? Albo jak przeskakiwać dekoracyjnie ze sceny z więzienia do salonów lub kaplicy).
o Bohater romantyczny.
Bohater romantyczny to człowiek młody, wrażliwy, najczęściej poeta, samotny, nie rozumiany przez ludzi, wyobcowany. Bardzo ważnym momentem w życiu bohatera romantycznego jest chwila przeistoczenia z nieszczęśliwego kochanka zapatrzonego tylko we własny problem w bojownika o sprawę ogólną ( wyzwolenie narodu). Jest to moment zaznaczony często przez samobójstwo lub zmianę imienia (Gustaw – zmienia się w Konrada). Metamorfoza w III cz. \”Dziadów\” zaznaczona jest szczególnie wyraźnie – bohater zapisuje ją na ścianie celi więziennej: Umarł Gustaw, narodził się Konrad. Następnie bohater romantyczny walczy o wielką, ogólną ideę. Jest to zwykle sprawa narodowa lub interes danej grupy społecznej. Teraz charakteryzuje go prometeizm (poświęcenie się dla dobra ogółu), tytanizm (próby podjęcia totalnego wysiłku dla dobra sprawy), mesjanizm (chęć spełnienia swojej misji, rola Mesjasza poświęcającego się dla idei) a nawet czyn, który z punktu widzenia moralności jest dyskusyjny lub wręcz nieetyczny (mord, bluźnierstwo, zdrada). Czyn taki zawsze posiada motywację, jaką są intencje bohatera. W przypadku Konrada takim czynem jest bluźniercze wystąpienie przeciw Bogu. Bohater romantyczny zwykle nie wygrywa – nie osiąga postawionego sobie celu, lecz także nie przegrywa, gdyż jego idea okazuje się zwycięska.
