O skuteczności pracy dydaktyczno – wych. decydują nie tylko metody lecz również formy organizacyjne. Wskazują one nam jak organizować pracę – proces n-u się stosownie do tego gdzie, kiedy i w jakim celu ma być podmiotem kształcenia.
Formy te determinowane są przez: – cele i zadania kształcenia; – liczbę uczniów; – charakterystyczne właściwości przedmiotów nauczania; – miejsce i cel pracy dzieci i młodzieży; – wyposażenie szkoły w pomoce naukowe.
Kryteria podziału org. form nauczania:
I. ze względu na liczbę uczniów:
– nauczanie jednostkowe (indywidualne toki
nauczania, korepetycje bezpośredni oraz
pośrednie – praca z książką)
– nauczanie zbiorowe – system klasowo – lek
– nauczanie grupowe – zespołowe
II. ze względu na miejsce uczenia się
– szkolne
– pozaszkolne
III. ze względu na czas trwania zajęć;
– zajęcia lekcyjne
– zajęcia pozalekcyjne
Głównym podstawowym elementem systemu klasowo – lekcyjnego pracy dydaktycznej jest lekcja.
FUNKCJE DYDAKTYCZNE LEKCJI
1. Sprawdzenie umiejętności, wiadomości i nawyków uczniów, które połączone są z oceną pracy ucznia;
2. Zaznajomienie uczniów z nowym materiałem;
3. Utrwalenie opanowanej wiedzy przez uczniów czemu powinno służyć łączenie teorii z praktyką
Przygotowanie rzeczowe n-la do lekcji:
w skład jego wchodzi : – przestudiowanie odpowiedniej literatury potrzebnej do prowadzenia lekcji; – zapoznanie się z podręcznikiem; sięgnięcie do innej literatury w celu pogłębienia wiedzy.
Przygotowanie metodyczne n-la do lekcji:
– jest to szczegółowe opanowanie treści lekcji, jej przebiegu (dobre sformułownie tematu lekcji, zadań lekcji, celów i metod), napisanie planu lekcji i konspektu
Nauczanie jednostkowe – jest to najstarsza forma organizacyjna procesu nauczania spotykana już w starożytności. Polega na tym, że uczeń realizuje określone zadania dydaktyczne indywidualnie, korzystając przy tym z bezpośredniej lub pośredniej pomocy nauczyciela. Zaletą takiego nauczania jest to, że umożliwia pełną indywidualizację treści i tempa uczenia się, co z kolei pozwala na stałą i zarazem dokładną kontrolę przebiegu jak i wyników pracy ucznia.
Nauczanie zbiorowe – powstało na przełomie XV i XVI w. Koncepcję taką opracował i wypróbował w praktyce J Sturm, a uzasadnił i spopularyzował J. A. Komeński. Tej formie nauczania zbiorowego nadano nazwę nauczani klasowo – lekcyjnego. System ten wykazuje następujące cechy: – uczniowie w tym samym wieku tworzą odrębne klasy, w których skład osobowy podlega stosunkowo nieznacznym zmianom; – każda klasa pracuje zgodnie z planem nauczania, który obejmuje przedmioty w odpowiednim wymiarze godz.; – podstawową jednostką organizacyjną zajęć dydaktyczno – wychowawczych jest lekcja; -z wyjątkiem klas niższych każda lekcja poświęcona jest w zasadzie jednemu przedmiotowi nauczania; – pracą uczniów na lekcji kieruje nauczyciel. Ocenia też postępy w nauce w zakresie danego przedmiotu na tej podstawie pod koniec roku szkolnego decyduje o promocji lub też nie poszczególnych uczniów do następnej klasy. System klasowo – lekcyjny stanowi do dzisiaj aktualną a zarazem powszechnie stosowaną odmianę nauczania zbiorowego.
Zajęcia szkolne – są to zajęcia zbiorowe. Głównie elementem systemu pracy dydaktycznej jest lekcja i stanowi ona podstawową jednostkę organizacyjną procesu dydaktycznego. Struktura lekcji uzależniona jest od realizowanych celów, treści, metod kształcenia itp. Do głównych jej funkcji dydaktycznych należą: 1. sprawdzenie umiejętności, wiadomości i nawyków uczniów, które połączone są z oceną pracy ucznia; 2. Zaznajomienie uczniów z nowym materiałem; 3. Utrwalenie opanowanej wiedzy przez uczniów czemu powinno służyć łączenie teorii z praktyką.
Odpowiednio do tych funkcji można wyróżnić następujące typy lekcji: – zapoznającą uczniów z nowym materiałem; – problemową; – utrwalającą (powtórzeniow); – problemową; – ćwiczeniową; – kontrolno oceniającą; – kombinowaną.
Niezależnie od typu każda lekcja przebiega wg określonego planu lekcji, przygotowaneg wcześniej przez nauczyciela. Głównymi elementami tego plany są: czynności przygotowawcze np. sprawdzenie pracy domowej, obecności lub tez kontrola i ocena wyników pracy. czynności podstawowe – ich rodzaj jest zdeterminowany funkcją dydaktyczną lekcji, czynności końcowe – sprowadzają się do utrwalenia nowego materiału oraz zadania pracy domowej.
Zajęcia pozaszkolne – stanowią obok zajęć szkolnych drugą istotną formę organizacyjną proc. n-u się. Ich zadaniem jest uzupełnienie wiadomości podanych na zajęciach szkolnych w czasie lekcji. Najbardziej popularną formą zaj pozaszkol. jest praca domowa. Traktuje się ją jako integralną część prowadzonego przez szkołę procesu dydaktycz. W związku z tym musi ona spełniać określone funkcje ściśle powiązane z zajęciami w szkole. Są to: – opanowanie w drodze samodzielnej pracy określonych wiadomości potrzebnych dla lepszego zrozumienia następnych zajęć w szkole z danego przedmiotu; – utrwalenie materiału przerobionego na lekcji; -zebranie pomocy szkolnych (okazy, bryły, wywiady), które będą służyły za podstawę realizacji następnego tematu lekcji; – kształtowanie pewnych umiejętności i nawyków w drodze samodzielnego ćwiczenia; – rozwijanie samodzielnego myślenia poprzez rozwiązywanie zadań wybiegających poza program.
Wycieczka – podobnie jak praca domowa stanowi integralny skład. proc n-u się. Służy do realizacji tych zadań dydaktycznych, których na lekcji nie można wykonać w sposób skuteczny, zrozumiały dla uczniów. Dobrze przygotowana i poprowadzona wycieczka sprzyja osiąganiu nie tylko celów dydaktycznych ale także wychowawczych, a zwłaszcza wzmacnianiu kolektywu klasy, itp
