Stylizacja to celowe wprowadzenie do języka utworu pewnych elementów charakterystycznych dla stylu jakieś epoki, regionu, środowiska albo autora, świadome naśladowanie jakiego stylu.
Rozróżniamy kilka rodzajów stylizacji:
1. Stylizacja archaiczna
Archaizmy to wyrazy, zwroty, formy gramatyczne i konstrukcje składniowe, które wyszły już z użycia, właściwe minionym epokom.
Stylizacja archaiczna polega na świadomym wprowadzeniu do utworu literackiego lub jego fragmentów różnego typu archaizmów (leksykalnych, fleksyjnych, składniowych).
Naśladowanie stylu dawnych epok polega nie tylko na nasyceniu tekstu archaizmami, ale również na uchwyceniu innych charakterystycznych cech języka danego okresu, np.: w języ-ku XVII-wiecznej szlachty pojawiały się makaronizmy.
Utwory w których pojawiła się archaizacja:
– H. Sienkiewicz \”Krzyżacy\”, \”Trylogia\”
– W. Berent \”Żywe kamienie\”
– A. Gałubiew \”Bolesław Chrobry\”
2. Stylizacja gwarowa
Stylizacja gwarowa polega na świadomym wprowadzeniu do utworu literackiego lub jego fragmentów cech fonetycznych, gramatycznych leksykalnych właściwych gwarom ludowym, czyli dialektyzmów (fonetycznych, leksykalnych, słowotwórczych, składniowych i leksykal-nych). Dialektyzacja może polegać na naśladowaniu jakieś konkretnej gwary albo na nasyce-niu języka utworu elementami zaczerpniętymi z różnych gwar.
Utwory, w których pojawiła się dialektyzacja:
– K. Przerwa- Tetmajer \”Na skalnym Podhalu\”
– W. Orkan \” Komornicy\”
– W. St. Reymont \”Chłopi\”
3. Stylizacja środowiskowa
Stylizacja środowiskowa to świadome wprowadzenie do utworu literackiego mowy określo-nego środowiska (np.: młodzieżowego albo języka jakieś grupy zawodowej). Tego typu styli-zacja dotyczy właściwie tylko płaszczyzny leksykalnej, tj. nagromadzenia słów i zwrotów charakterystycznych dla języka jakiegoś środowiska.
Utwory:
– H. Worcell \”zaklęte rewiry\” (gwara kleru)
– M. Ukniewska \”Strachy\” (gwara aktorska)
– B. Prus \”Lalka\” ( stylizacja kupców żydowskich)
– Gombrowicz \”Ferdydurke\” (środowisko szkolne)
4. Stylizacja na język potoczny
Stylizacja potoczna polega na świadomym wprowadzeniu do utworu literackiego słów i kon-strukcji składniowych typowych dla potocznej odmiany języka. Tego typu stylizacja najczę-ściej służy charakteryzowaniu postaci, bywa także sposobem ukazywania prawdziwego od-czuwania pewnych sytuacji i wydarzeń.
Utwór:
– Mirron Biasłoszewski \” Pamiętnik z powstania warszawskiego\”
5. Pastisz
Pastisz to świadome naśladowanie stylu jakiegoś pisarza, utworu albo szkoły literackiej. Po-lega ona na uchwyceniu typowych cech naśladowanego stylu i nierzadko wyostrzeniu tych cech.
Znakomity naśladowca cudzego stylu to Julian Tuwim (naśladował Leśmiana,) , który w zbiorze \”Le style c`est l`home\” w żartobliwy sposób przedstawia \” wierszyk o Andzi, co ukłuła się i płakała, w interpretacji rozmaitych poetów\”
6. Parodia
Parodia to naśladowanie cudzego stylu w celu jego ośmieszenia. Polega na komicznym wyja-skrawieniu typowych cech stylu jakiegoś autora, gatunku, epoki. Parodią eposu bohaterskiego jest poemat heroikomiczny, w którym efekt komiczny osiąga się przez kontrast miedzy stylem narracji a błaha i przyziemna tematyką.
Utwory :
– \”Monachomiachia\” \”Antymonachomachia i \”Myszeida\” Ignacego Krasickiego
2)Wyjaśnij pojęcia: homonim, synonim, antonim.
Synonimy – są to wyrazy jednoznaczne, ale częściej bliskoznaczne, które pokrewne znacze-niem podstawowym różnią się od siebie barwa, przynależnością do określonego stylu. Mogą być używane wymiennie ale wpływa to na styl i sens wypowiedzi. .:
– wiatr = wicher, wichura, tajfun
– niepogoda = słota, szaruga, plucha, chlapa
Mimo bliskości znaczenia wyrazy te różni natężenie cechy lub subiektywna postawa mówią-cego względem wypowiedzi
Antonimy – wyrazy o znaczeniu przeciwstawnym złuzą wydobyciu kontrastów myślowych lub uczuciowych; kontrast znaczeniowy uwydatnia się, gdy zestawimy je w pary np.:
duży – mały, wysoki – niski, bogaty – biedny, życie – śmierć
Homonimy – wyrazy o takim samym brzmieniu, ale mające różne znaczenie, np.
morze – może,
nóż – (a) nuż
lud- lód
