Mit jest opowieścią, która wyraża i organizuje wierzenia danej społeczności, opowiada zwłaszcza o początkach istnienia świata, powstawaniu bogów, ludzi lub wyraża emocje. Kultura grecka posiada bardzo bogatą mitologię. Motywy, postawy, nawet pojęcia i wyrażenia pochodzące z mitów istnieją do dziś w literaturze i sztuce, a nawet w języku. Współczesny człowiek nie traktuje mitów greckich jako sfery wierzeń religijnych, lecz tkwią one w świadomości i kulturze dzisiejszego człowieka, gdyż przedstawiają uniwersalne ludzkie czyny i uczucia. Funkcje mitu w antyku: a) poznawcze – umożliwiały interpretację zjawisk przyrody, b) światopoglądowe – były podstawą wierzeń religijnych, c) sakralne – poprzez powiązanie z kultem bóstw i rytualnymi obrzędami nakazywały jak czcić bogów. RENESANS: Jan Kochanowski \”Odprawa posłów greckich\” – treść utworu odwołuje się do mitu trojańskiego, mit jest alegorią sytuacji Rzeczpospolitej doby Jana Kochanowskiego tzn. budzi określone skojarzenia: – Troja jest przenośnią Rzeczpospolitej, – król Priam wykazuje podobieństwo do Zygmunta Augusta (jest chwiejny w decyzjach), – Rada Królewska obraduje na wzór polskiego sejmu (marszałkowie stukają laskami o ziemię, głosowanie przez rozstąpienie). ROMANTYZM: Adam Mickiewicz \”Oda do młodości\” – obecny w utworze mit ikaryjski stanowi \”oś konstrukcyjną\”. Podmiot liryczny znajduje się gdzieś wysoko w kosmosie (\”dodaj mi skrzydła\”, \”patrz w dół\”). Adam Mickiewicz \”Dziady\” część III – w Wielkiej Improwizacji autor odwołuje się do mitu prometejskiego, co ma za zadanie pogłębić odbiór buntu Konrada. Konrad – polski Prometeusz tak jak mityczny bohater buntuje się i walczy przeciwko Bogu, poświęca się (kara więzienia i Sybir). Mickiewicz ceni taką postawę, ale uważa ją za nieskuteczną. Ofiary są potrzebne, czasami trzeba poświęcić życie, lecz wszystko można zrobić w przemyślany sposób. Adam Mickiewicz \”Pan Tadeusz\” – w utworze Adama Mickiewicza możemy wyróżnić szereg mitów: – mit Napoleona jako wybawcy Polaków. Mit natychmiast by upadł, gdyby Mickiewicz ukazał prawdę historyczną (Napoleon przegrał), lecz autor wolał zatrzymać się na euforii i związanej z nią nadziei, – mit dworku szlacheckiego, – mit przeszłości szlacheckiej jako wyidealizowany obraz dzieciństwa wieszcza, – mit polskiego heroizmu. Mity te miały na celu: – przypomnienie i obudzenie nadziei, która towarzyszyła uczestnikom kampanii napoleońskiej, – utrwalenie i rozgłoszenie obyczajów, życia wiejskiego, ideałów Polski szlacheckiej (dawnej świetności), – przypomnieć historię Polski – poruszyć serca i sumienia rodaków, – wyrazić optymizm dotyczący przyszłości Polski, przywołany wraz z atmosferą epoki Napoleona. (Pesymizm i rozczarowanie kolejną nieudaną próbą ujawnia się dopiero w Epilogu dołączonym do poematu). MŁODA POLSKA: Stefan Żeromski \”Syzyfowe prace\” – pisarz bezpośrednio w tytule nawiązuje do mitu o Syzyfie. Syzyfowe prace to działania jałowe, które nigdy się nie powiodą. Stefan Żeromski nazywa syzyfowymi pracami rusyfikację prowadzoną wśród młodzieży polskiej, która jest czynnością z góry skazaną na niepowodzenie. Leopold Staff \”Kowal\” – skojarzenia z mitem o Hefajstosie. Staff mitologizuje pracę moralno-etyczną. Kowal musi wykonać serce . Potrzebne narzędzia to młot (symbol siły woli) i kowadło (symbol samego życia). Wysiłek kowala (symbol człowieka) ma zaowocować sercem, czyli osobowością. Każdy jest kowalem własnego losu tzn. człowiek – jak kowal – sam musi wypracować sobie indywidualną siłę i osobowość. Stanisław Wyspiański \”Wesele\” – sceptyczne i trzeźwe spojrzenie autora dramatu na rzeczywistość zaowocowało obaleniem szeregu mitów: mitu poety jako wodza (wieszcza)(Mit tyrtejski), mitu polskiego heroizmu (moralnego i fizycznego), mitu przywódczej roli inteligencji, mitu Polski, jako kraju ludzi wyjątkowych, mitu solidaryzmu społecznego, mitu wsi \”spokojnej\”, mitu chłopa Piasta, mitu kościuszkowskiego. Stanisław Wyspiański udowodnił w ten sposób, że społeczeństwo nie dojrzało do prawdziwego czynu wyzwolenia ojczyzny. Rozprawienie się z poszczególnymi mitami ma na celu skłonienie Polaków do refleksji i przemyśleń nad obecną sytuacją oraz ma pomoc w wyciągnięciu odpowiednich wniosków. LITERATURA WSPÓŁCZESNA: Liczne nawiązania do mitu ikaryjskiego i mitu Nike służą do głębszych rozważań o sytuacji i życiu człowieka na świecie oraz do refleksji na temat odwiecznych zagadnień towarzyszących naszej egzystencji: miłości, patriotyzmie, pięknie czy sztuce. Ernest Bryll \”Wciąż o Ikarach głoszą\” – Co mógł odczuwać Dedal podczas śmierci Ikara? Czy myślał tylko o sobie? Konfrontacja Dedala i Ikara, dwóch postaw, realisty i idealisty. Autor sugeruje realistyczny stosunek do życia. Nawet najgorszy wypadek nie może przerwać naszej egzystencji. Stanisław Grochowiak \”Ikar\” – kontrast sytuacji Ikara i kobiety, która nie traci realizmu, pierze, gdyż wie, iż dzięki tej pracy będzie dalej żyć. Niszczy ją to, ale kobieta umie trafnie ocenić sytuację (jest naturalna). Rozważania o współczesnym pięknie, które powinno być prawdziwe i uwzględniać także to co nieestetyczne. Sztuka także powinna być naturalna i nie eliminować ciemnych stron życia. Maria Jasnorzewska-Pawlikowska \”Nike\” – analogie pomiędzy zwycięstwem, którego symbolem jest Nike, a uczuciem miłości. Autorka użyła motywu Nike, aby uwydatnić cechy miłości. Miłość okazuje się uczuciem niezwyciężonym, chociaż może być także powodem cierpienia. Zbigniew Herbert \”Nike która się waha\” – poeta ożywił postać greckiej bogini zwycięstwa, która chce ucałować idącego do walki chłopca, ale rezygnuje z tego w obawie, że ta pieszczota załamie jego hart. Bogini wie, że chłopiec musi zginąć, jej pocałunek tego nie odwróci, sprawi co najwyżej, że mógłby on – zamiast w ataku – zginąć w ucieczce. Jest to uogólnienie doświadczeń z czasu ostatniej wojny, kiedy los w równej mierze nie oszczędzał odważnych, co lękliwych. W zakończeniu utworu ukryty jest hołd dla patriotyzmu chłopca.
