Poczštkiem Białowieskiego Parku Narodowego było utworzenie w grudniu 1921 roku lenictwa a następnie nadlenictwa o nazwie „REZERWAT”. Obejmował on 4594 ha, z czego 1061 ha podlegało ochronie całkowitej. W roku 1932 przekształcono go w „Park Narodowy w Białowieży”, a w 1947 nazwano go „BPN”. Ponieważ stopień ochrony Rezerwatu był zgodny z przepisami ogólno wiatowych organizacji ochrony rodowiska, to włani data 1921 jest uważana, za datę powstania parku narodowego na ziemi białowieskiej. W 1977 UNESCO uznało ten park za jeden z czterech polskich rezerwatów bioswery, a w 1979, został wpisany na LISTĘ DZIEDZICTWA LUDZKOCI. BPN zajmuje obszar 5316 ha, na co składajš się: cisły rezerwat przyrody (4747,17 ha) wraz ze strefš ochronnš (248 ha), Park Pałacowy (49 ha), Orodek Hodowli Żubrów.
REZERWAT CISŁY:
Znajduje się w cenrum Puszczy Białowieskiej, w widłach rzek Hwonej i Narewki. Graniczy także od wschodu z granicš państwowš.wejcie do niego prowadzi przez okazałš bramę wykonanš z drewna dębowego w 1930 roku. Od strony południowej utworzonš także specjalnš strefę ochronnš, na której postępuje naturalne zadrzewianie i powiększanie obszaru puszczy, a częciowo wykorzystuje się jš do przygotowanie siena na zimę, w celu dokarmiania zwierzšt. Rezerwat cisły jest wyłšczony z wszelkiej działalnoci gospodarczej. Jej zadaniem jest ochrona w sposób naturalny wszystkich rolin i zwierzšt wraz z ich rodowiskiem naturalnym. cisły rezerwat charakteryzuje występowanie bogatego wiata rolin i zwierzšt. Oprócz gatunków, których występowanie w Europie rodkowej jest rzeczš normalnš, acz niekiedy rzadkš, znajdujš się na jego terenie przedstawiciele flory i fauny Europy wschodniej oraz gatunku północne i syberyjskie. Występujš także, jednak bardzo nielicznie, gatunki charakterystyczne dla Europy południowej.
Na terenie cisłego rezerwatu 60% drzewostanu stanowiš drzewa liciaste. Na drzewa iglaste przypada 40%. Drzewostanu. Występuje na obszarze BPN 25 gatunków drzew, przy czym najczęciej spotykane sš: wierk, sosna, grab, dšb szypułkowy, olsza czarna, jesion wyniosły, lipa drobnolistna, brzoza gruczołkowata i omszyna, wišz górski, osika i wierzba iwa. Poszczególne gatunki drzew osišgajš w BPN znaczne rozmiary. I tak, największe drzewa – dęby, majš do 41 metrów wysokoci, prawie 730 cm obwodu na wysokoci piersi, za łšczna objętoć drewna takich okazów wynosiokoło 70 m3. Ich wiek przekracza nawet 500 lat. Najwyższymi drzewami sš jednak wierki majšce po 52 m wysokoci. Lipa drobnolistna i jesion dorastajš do 43 m wysokoci, dzika jabłoń – do 24 m, za majšca zazwyczaj formę dużego krzewu wierzba iwa dorasta w puszczy do 26 m wysokoci.
W BPN występuje około 650 różnych gatunków rolin naczyniowych, w tym liczne gatunki chronione. Wród nich: sasenka otwarta, lilia złotogłowa, pełnik europejski, orlik pospolity, kosaciec syberyjski, gršżel żółty, pierwiosnek lekarski, pomocnik baldaszkowaty, 13 gatunków storczyków, z których najczęciej spotykane to gnienik leny i storczyk plamisty, rosiczka okršgłolistna oraz trzy gatunki widłaków – wroniec, gajowy i jałowcowy. Znajduje się tam także 250 gatunków porostów; szczególnie licznie reprezentowane sš porostów nadrzewnych, wród których na uwagę zasługujš różne gatunki włostek i brodaczek. Ponadto występuje tu ponad 200 gatunków mchów, kilkadziesišt gatunków wštrobowców i 80 gatunków luzowców.
Szczególnie bogatš w gatunki grupš rolin zarodnikowych sš grzyby, reprezentowane przez ponad 1000 gatunków, w tym znanych jest ponad 450 gatunków samych grzybów kapeluszowych, za grzybów żagwiowatych, zwanych pospolicie hubami, około 150 gatunków. Sporód rzadkich gatunków grzybów chronionych w Polsce w BPN występujš: szmaciak gałęzisty, soplówka koralowa, żagwica listkowata oraz sromotnik bezwstydny. Inny gatunek chroniony, puchwica olbrzymia, spotkać można w Parku Pałacowym w Białowieży.
wiat zwierzšt BPN nie ustępuje bogactwem i różnorodnociš gatunkowš florze. Szacuje się, iż fauna rezerwatu cisłego liczy przeszło 8000 gaunków, wród których dominujš bezkręgowce, głównie owady. Niestety z powodów działalnoci człowiekach w minionych wiekach z terenu Puszczy białowieskiej zniknęły takie gatunki, jak: tur, rosomak, norka europejska i turpan, a z ptaków sokół wędrowny oraz prawdopodobnie orlik grubodzioby.
Największym zwierzęciem BPN i całej Europy jest żubr. Przed 2000 lat zamieszkiwał on prawie całš Europę, za wyjštkiem Skandynawii. Wyróżniamy dwa podgatunki żubra: górski czyli kaukaski oraz nizinny czyli białowieski. Do poczštku XX wieku przetrwały one w naturalnych warunkach wyłšcznie w Puszczy Białowieskiej i na Kaukazie. W 1919 roku na skutek działań wojennych i kłusowników żubry w Puszczy wymarły, a ich los w 1926 roku podzielił żubr z Kaukazu. W 1923 polscy uczeni założyli MIĘDZYNARODOWE TOWARZYSTWO OCHRONY ŻUBRA. Rok póniej stworzyli oni spis wszystkich żubrów, które pozostały w ogrodach zoologicznych. Ich liczba wyniosła 54 osobniki. Na skutek wielu działań na jesień 1929 do Puszczy Białowieskiej powraca żubr. Nie wypuszczono ich jednak na wolnoć z obawy na nieprzystosowanie się osobników żyjšcych od urodzenia w niewoli i kłusowników. II wojnę wiatowš przetrwało 17 żubrów. Dalsze sukcesy w hodowli umożliwił w 1952 wypuszczenie pierwszych zwierzšt na wolnoć. Pięć lat póniej naukowcy otrzymali namacalny dowód na przyjęcie się żubrów na terenia PNB, ponieważ doszło wówczas do pierwszych narodzin na wolnoci. Do zimy 1987 roku po polskiej częsci puszczy znajdowało się, że znajduje się 208 zwierzšt tego gatunku, a szacunki na temat liczby żubrów u naszego wschodniego sšsiada mógł pozwalać sšdzić, że w całej puszcy jest ich dwa razy tyle. Żubr ma różne wymiary. Jego waga waha sie od tony, do 700 kg. Wzrost wynosi około 185 cm, a długoć 280 cm.
W cisłym rezerwacie występujš także takie gatunki, jak: jelenie, sarny, dziki, a czasami pojawiały się łosie. Z drapieżników stale żyjš tu: wilki, rysie, lisy, z mniejszych za kuny lene, gronostaje, tchórze, łasice, jenoty i borsuki. Nad wodami można spotkać wydrę lub bobry. Na skraju lasu można dostrzec zajšca szaraka, a w jego głębi oraz na torfowiskach niskich nielicznie występuje zajšc bielak, gatunek chroniony. Przedstawicielami drobnych gryzoni sš natomiast: wiewiórka, koszatka i popielica oraz rzadko – smużka. W warstwie runa żyjš: nornica ruda, mysz wielkooka lena, a na torfowiskach niskich także norniki – północny i zwyczajny. Z ssaków owadożernych najpospolitszymi sš ryjówki – aksamitna i malutka. Z rzadszych gatunków ptaków na uwagę zasługujš: żuraw, bocian czarny, jarzšbek, orlik krzykliwy, kobuz, jastrzębie – krogulca i gołębiarza, 8 gatunków dzięciołów, w tym rzadkie – trójpalczsaty, sóweczka, kruka, orzechówka oraz muchówka – białoszyja i mała. Szczególnie bogatš grupš sš bezkręgowce, a w szczególnoci owady.
Park Białowieski to kompleks, w którym dba się przede wszystkim o rodowisko naturalne. Dzięki staraniom wielu sławnych biologów tereny te sš uznawane zajeden z cudów natury, a pospolity turysta ma wrażenie, że czas w tym urokliwym miejscu już dawno się zatrzymał. Dzięki włanie tak wielkiej dzikoci i tajemniczoci jest on dla pilnego obserwatora ekosystemów ródłem nieograniczonej wiedzy i przepięknym obrazem lasu, w którym wszystko reguluje sama natura.
