Szkoda osobowa – zarys.
Wyróżnia się podział szkód na majątkowe i na niemajątkowe.
Szkoda majątkowa to taka, której skutki wywołują uszczerbek w całym majątku poszkodowanego (zmniejszenie aktywów, zwiększenie pasywów), np. z utratą środka transportu podmiot nim gospodarujący nie tylko traci mienie ruchome (szkoda na mieniu) i ponosi koszty holowania, naprawy, co łącznie stanowi damnum emergens, ale także możliwości zarobkowania (utracone korzyści), tj. lucrum cessans.
Szkoda niemajątkowa; w k.c. uszczerbek typu niemajątkowego jest tożsamy z pojęciem krzywdy.
Szczególnie ciekawym przykładem splotu rodzajów szkód niemajątkowej i majątkowej jest szkoda osobowa.
Szkoda osobowa, obejmuje cierpienia fizyczne lub moralne, doznane wskutek wyrządzenia szkody.
Ponadto w prawie każdej szkodzie osobowej występuje element szkody materialnej (majątkowej), np. Koszty leczenia, utrata, utrata zarobku, koszty zakupu nowych ubrań uległych uszkodzeniu na skutek wyrządzenia szkody.
Oznacza to, że w k.c. nie ma ogólnej zasady, że wszelka szkoda moralna musi być osobno naprawiona. Brak elementu materialnego przysporzyłby dużo problemów z ustaleniem czy i jaka szkoda moralna (krzywda) powstała, poza tym narażałoby to wymiar sprawiedliwości na tzw. „trudne procesy”. Jednakże nie zawsze występuje element szkody materialnej, np. Obrażono kogoś publicznie – umyślne naruszenie dóbr osobistych art. 448k.c., w związku z powyższym kodeks cywilny chroni osobę której dobro osobiste w ten albo podobny sposób zostało naruszone.
Reasumując po stronie zobowiązanego leży obowiązek robienia wszystkiego, co mogłoby przywrócić poszkodowanego do normalnego funkcjonowania plus zwrot utraconych korzyści np. możliwości zarobkowania.
Kodeksowe pojęcie szkody osobowej swym zakresem obejmuje:
I. uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia (art.444,447,449)
II. Następstwo śmierci poszkodowanego art. 446
III. Umyślne naruszenia dóbr osobistych 448
IV. Zadośćuczynienie pieniężne za szkody niematerialne 445
Ad.I. Odszkodowanie za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia bez uszkodzenia ciała (np. wstrząs nerwowy ). Obowiązek odszkodowania obejmuje:
a) wszelkie szkody na majątku z tym związane jak zniszczenie ubrania, utrata zarobku przez czas choroby itp.,
b) wszelkie powstałe z uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia koszty jako to: koszty leczenia, polepszenia odżywiania, transportu chorego, pielęgniarki, protezy itp.,
c) Rentę za utratę w całości lub części zdolności do zarobkowania albo z powodu zwiększania się potrzeb albo zmniejszenia się widoków powodzenia na przyszłość.
Zwiększenie się potrzeb może polegać na konieczności utrzymywania towarzysza, stałego lepszego odżywiania się, konieczności używania środków komunikacyjnych itp.
Zmniejszenie się widoków powodzenia ma miejsce w razie oszpecenia kobiety, utrudniającego jej wyjście za mąż lub uzyskanie posady, w razie oszpecenia aktora, który nie może odtąd grywać głównych ról itp. (R. Longchamps de Berier)
RENTA
Renta należy się tylko w przypadku trwałych następstw uszkodzenia.
W przypadku niepewności co do trwałości uszczerbku na zdrowiu k.c. przewiduje przyznanie renty tymczasowej art.444§3. Np. Poszkodowany przechodzi rehabilitację trwającą 1 rok i istnieje duże prawdopodobieństwo poprawy zdrowia wówczas na ten czas można przyznać rentę tymczasową. Po zakończonej rehabilitacji w przypadku poprawy zdrowia renta ustaje w przeciwnym razie przyznana zostaje renta stała.
W razie zmiany okoliczności każda strona może żądać zmiany wysokości renty, a w razie zupełnego ustania skutków uszkodzenia zobowiązany może żądać zupełnego jej uchylenia.
Zamiast odpowiedniej renty sąd może przyznać poszkodowanemu jednorazowe odszkodowanie tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.
AD. II. NASTĘPSTWEM USZCZRBKU NA ZDROWIU JEST ŚMIERĆ POSZKODOWANEGO.
wówczas to odszkodowanie obejmuje:
– wszelkie należności zmarłego z tytułu poniesionego uszkodzenia pkt I. Należą one do masy spadkowej i mają być wypłacone spadkobiercą. Pamiętać należy, że renta ustaje z chwilą śmierci, a zadośćuczynienie za cierpienia fizyczne przechodzi na spadkobierców pod warunkiem uznania na piśmie albo w sytuacji gdy za życia poszkodowanego zostało wytoczone powództwo. Nie porzeczy to prawu żądania przez osobę względem której ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny oraz osobie bliskiej do żądania renty
– Koszty leczenia i pogrzebu poniesione przez osoby trzecie.
– Stosowne odszkodowanie najbliższym członkom rodziny zmarłego; przepis ten dotyczy sytuacji znacznego pogorszenia stopy życiowej rodziny zmarłego tj. trudno wymiernych strat materialnych jak również niematerialnych.
AD.III. UMYŚLNE NARUSZENIE DÓBR OSOBISTYCH
Ochrona przewidziana w art. 448 k.c. została uzależniona od winy umyślnej sprawcy, przez co nabiera specjalnego charakteru w porównaniu z ochroną przewidzianą w art.24.
Roszczenie z art. 448 k.c. przysługuje pokrzywdzonemu kumulatywnie z roszczeniami o usunięcie skutków naruszenia dóbr osobistych art.24 §3 k.c.
W razie powstania szkody majątkowej poszkodowany może żądać naprawienia jej na zasadach ogólnych. (M. Sośniak)
AD. IV. ZADOŚĆUCZYNIENIE ZA CIERPIENIA FIZYCZNE I KRZYWDĘ MORALNĄ
1. Uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia
2. Pozbawienie wolności.
3. Wypadek skłonienia za pomocą podstępu, gwałtu lub nadużycia stosunku zależności do poddania się czynowi nierządnemu.
– zadośćuczynienie za cierpienia fizyczne i ból czyli tzw. nawiązka za ból i za krzywdę moralną należą się samemu poszkodowanemu i nie przechodzą na spadkobierców chyba, że roszczenie zostało uznane na piśmie albo gdy powództwo zostało wytoczone za życia poszkodowanego (art.445§3).
