RÓŻNICE MIĘDZY KREDYTEM A POŻYCZKĄ.
Podstawową rolą banków w gospodarce jest gromadzenie wkładów pieniężnych oraz wspieranie kredytem i pożyczkami przedsięwzięć stymulujących ogólny rozwój kraju. Właściwe i odpowiedzialne wykonywanie tych funkcji przesądza o ogólnym ładzie ekonomicznym i stabilizacji życia oraz sprawia, że banki są postrzegane jako jedna z ważniejszych instytucji publicznego zaufania. Należy jednak wspomnieć, że przepisy normujące działalność polskich banków ulegają ciągłej zmianie.
Bank prowadząc swą działalność dokonuje operacji bankowych, które możemy podzielić na:
– bierne (pasywne), polegające na gromadzeniu wkładów i lokat, emitowaniu własnych papierów wartościowych i wykonywaniu czynności zmierzających do powiększenia sumy środków znajdujących się w dyspozycji banków.
– czynne, polegające na udzielaniu kredytów, lokowaniu kapitałów własnych i klientów w różne przedsięwzięcia.
– pośredniczące (usługowe), są to czynności wykonywane na zlecenie i ryzyko klientów.
– ewidencyjno-rozliczeniowe.
Podstawowym rodzajem operacji czynnych jest udzielanie kredytów. Cechą charakterystyczną operacji czynnych jest działanie banku na własny rachunek i ryzyko. Z punktu widzenia kryterium czasu, banki polskie wyodrębniają kredyty:
– krótkoterminowe, udzielane na okres jednego roku,
– średnioterminowe, udzielane na okres trzech lat,
– długoterminowe, udzielane na okres powyżej trzech lat.
Kredyty mogą być udzielane dwiema metodami:
– w rachunku bieżącym (otwartym), polega to na tym, że klient jest uprawniony do zadłużania się w rachunku bieżącym na zasadach określonych w umowie kredytowej. Podmiot gospodarczy prawie wszystkie operacje przeprowadza za pośrednictwem rachunku bieżącego.
– w rachunku kredytowym (pożyczkowym), polega na tym, że obok rachunku bieżącego prowadzone są odrębne rachunki kredytowe. Metoda ta wymaga oddzielnych dyspozycji i przeksięgowań pomiędzy tymi rachunkami, w przypadku wykorzystania i spłat zaciągniętego kredytu.
Z punktu widzenia przeznaczenia środków, wyróżniamy kredyty:
– obrotowe, przeznaczone są one na finansowanie działalności eksploatacyjnej podmiotu gospodarczego, działalności związanej z wykorzystaniem posiadanych już urządzeń do celów produkcji i świadczenia usług.
– inwestycyjne, finansują one ściśle określone zamierzenia inwestycyjne, polegające na tworzeniu nowych mocy produkcyjnych i usługowych lub na powiększeniu już nowych.
Biorąc pod uwagę różnice merytoryczne, jakie występują pomiędzy transakcjami kredytowymi możemy wyróżnić:
– kredyty (w znaczeniu ścisłym tego słowa), są one przeznaczone na finansowanie tych celów, które zostały podane przez klienta we wniosku kredytowym. Dla banku istotne jest, by środki kredytowe zadeklarowane na dany cel nie zostały przeznaczone na realizację innego celu. Postulat ten wynika z faktu, że bank bardzo często opiera zabezpieczenia kredytu na majątku z niego finansowanym. Stąd też bank finansując określone przedsięwzięcie interesuje się nim bardziej, niż wynika to z czynności związanych z udzieleniem kredytu.
– pożyczki pieniężne, bank w tym przypadku dba o dobre zabezpieczenie. Nie interesuje się, na jaki cel pożyczone środki zostaną przeznaczone. W odróżnieniu od kredytu, przy pożyczce jej zabezpieczenie jest oderwane od przeznaczenia środków.
– awale kredytowe, jest to udzielenie poręczenia lub gwarancji dla innego podmiotu. W tym przypadku, bank nie angażuje bezpośrednio posiadanych środków, a swoją zdolność kredytową.
Udzielanie kredytów przez banki to podstawowa ich działalność, bez których nie mogą one egzystować ani zarabiać. Z ekonomicznego punktu widzenia kredyt i pożyczka to w zasadzie to samo. Pod względem prawnym jednak obie instytucje się różnią. Umowa pożyczki uregulowana jest w kodeksie cywilnym (art. 720 – 724), umowa kredytowa z cywilistycznego punktu widzenia jest tzw. umową nienazwaną, nie uregulowaną przepisami kodeksu cywilnego. Umowę kredytową wyróżniają trzy cechy charakterystyczne. Jest ona umową:
* konsensularną, tzn., że dochodzi do skutku już w chwili podpisania przez strony umowy, a nie w momencie wydania środków pieniężnych,
* dwustronnie zobowiązującą, gdyż bank zobowiązuje się oddać określoną kwotę środków pieniężnych do dyspozycji kredytobiorcy, kredytobiorca zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy plus odsetki,
* odpłatną, ponieważ bank pobiera od przyznanego kredytu prowizję, a od kwoty wykorzystywanego również odsetki.
Prawne podstawy kredytu zostały określone w rozdziale II prawa bankowego. Na pożyczkobiorcę przenoszona jest własność określonej ilości pieniędzy, kredytobiorca zaś (w zasadzie, jako że istnieją również tzw. kredyty gotówkowe) może jedynie dysponować w sposób określony umową określającą sumę bezgotówkowego pieniądza. Kredyt jest przy tym zawsze odpłatny, a pożyczka może być nieodpłatna (może być w części lub w całości umorzona). Przez umowę kredytową bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie określoną kwotę środków pieniężnych, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, do zwrotu kwoty wykorzystywanego kredytu wraz z odsetkami w umownym terminie spłaty oraz zapłaty prowizji od przyznanego kredytu.
Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności:
* kwotę kredytu
* termin spłaty kredytu
* oprocentowanie kredytu
* zakres uprawnień banku związanych z wykorzystaniem udzielonego kredytu i zabezpieczeniem jego zwrotu
* termin postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych
* zabezpieczenie zwrotu kredytu (jest to to wszystko, co zapewnia bankowi uzyskanie z powrotem zaangażowanych środków pieniężnych).
Z punktu widzenia ekonomicznego , przy pomocy kredytu przenosi się uprawnienia do nabycia towarów i usług posiadanych zasobów pieniężnych na kredytobiorcę, czyli osobę, która zaciąga kredyt. Przy umowie pożyczki, która należy do umów o udzielenie kredytu, dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego przedmiot pożyczki (pieniądze lub rzeczy oznaczone co do gatunku), a biorący pożyczkę zobowiązuje się zwrócić go w tej samej ilości i jakości. Biorący pożyczkę staje się wówczas właścicielem tego przedmiotu i może nim dysponować w granicach prawa własności. W pewnych przypadkach dającemu pożyczkę wolno odmówić wydania przedmiotu pożyczki, wtedy gdy zwrot tej pożyczki jest wątpliwy z powodu złego stanu majątkowego drugiej strony. Uprawnienie to nie przysługuje mu, jeżeli w chwili zawarcia umowy wiedział o złym stanie majątkowym lub z łatwością mógł się dowiedzieć. Dający pożyczkę może też odmówić jej wydania po upływie określonego czasu. Roszczenie biorącego pożyczkę o wydanie przedmiotu pożyczki przedawnia się z upływem sześciu miesięcy od chwili, gdy przedmiot miał być wydany. Pożyczka nie jest umową wzajemną, gdyż obowiązek zwrotu pożyczki nie jest odpowiednikiem świadczenia dającego pożyczkę. Dający pożyczkę ponosi odpowiedzialność za wady fizyczne i prawne przedmiotu pożyczki. Pożyczka oprocentowana jest umową odpłatną, nieoprocentowana – umową nieodpłatną. Pożyczka może być udzielona na czas oznaczony i nieoznaczony. Jeżeli pożyczka była zawarta na czas nieokreślony, wtedy dłużnik obowiązany jest zwrócić pożyczkę w ciągu sześciu tygodni po wypowiedzeniu przez dającego pożyczkę.
Wg. \”Szkolnego słownika ekonomicznego\” kredyt to oprocentowana pożyczka, udzielona przez wierzyciela, którym jest najczęściej bank (kredytodawca) kredytobiorcy czyli dłużnikowi. Warunkiem uzyskania kredytu jest posiadanie zdolności kredytowej, czyli możliwości spłaty przez przedsiębiorstwo w wyznaczonym terminie nie tylko zaciągniętego kredytu, ale także odsetek od tego kredytu. Między bankiem a podmiotem gospodarczym zawierana jest umowa kredytowa.
LITERATURA:
1. \”Kredyty – poradnik dla praktyków.\” red. Andrzej Rymka
2. \”Finanse i prawo finansowe\” Alina Majchrzycka-Guzowska
3. \”Szkolny słownik ekonomiczny\” Andrzej Komosa
4. \”Zarys prawa cywilnego dla studentów zawodowych studiów adm.\” Leopold Stecki
5. i Maria Wilke
6. \”Finanse i prawo finansowe\” E. Drgas, J. Głuchowski, H. Reniger
