GĄBKI
Do typu Porifera należy około 5 tys. gatunków gąbek. Te proste wielokomórkowe organizmy żyją w środowiskach wodnych, większość z nich morzu. Żywe gąbki bywają szarobrunatne, ale mogą być jaskrawozielone, pomarańczowe lub fioletowe. Są zwykle śliskie w dotyku a ich ciało może mieć wysokość od 1 cm do 2 m o różnym kształcie.
Gąbki zbudowane są z ektodermy, endodermy i mezoglei. Ektoderma zbudowana jest z komórek zwanych pinakocytami (mogą się kurczyć i zmieniać kształt gąbki) = komórki nabłonkowe. W ektodermie znajdują się także porocyty (komórki), drobne otworki przez które woda wpływa do spongocelu.
Endoderma zbudowana jest z komórek kołnierzykowatych zwanych choanocytami, które podobne są do wiciowców kołnierzykowatych (pierwotniaków).
Komórki gąbek mają zdolności totipotencjalne (pluripotencjalne, omnipotencjalne) tzn. mogą przejść w każdą inną komórkę. Ciało gąbek zbudowane jest także z komórek zwanych amebocytami (umieszczone są w mezoglei). Dzielą się na:
– Skleroblasty (wytwarzanie szkieletu) *
– Archeocyty (służą do rozmnażania, z nich powstają gamety)
– Mioblasty (zamykają oskulum)
*Skleroblasty tworzą elementy szkieletowe gąbek – igiełki (spikule) – {CaCO3 lub SiO2}. Spikule można podzielić na megaloskleryty (główny element) i mikroskleryty (elementy podpierające).
Gąbki rozmnażają się płciowo. Gamety powstają w mezoglei w procesie gametogenezy dyfuzyjnej. Jedne archeocyty przekształcają się w komórki jajowe, a z choanocytów powstają plemniki. Występuje zapłodnienie wewnętrzne. Uwiciona larwa znajduje się w jamie wewnętrznej, ale później opuszcza ona gąbkę przez oskulum (gł. otwór gąbki) i tworzy postać dorosłą, przy czym wyróżnia się 2 rodzaje larw:
– Amfiblastula (wytwarzane przez gąbki wapienne)
– Parenchumula (wytwarzana przez gąbki sponingowe i krzemionkowe)
Gąbki mogą rozmnażać się też bezpłciowo poprzez pączkowanie lub pączki wewnętrzne (gemmule i soryty). Gemmule tworzą gąbki słodkowodne. Powstawanie gemmuli jest następujące: archeocyty gromadzą się w mezoglei. Różnicują się na: trofocyty (kom. Odżywiające), kom. palisadowe (tworzą toczki sponingowe) i kom. gąbki do tego zespołu dołączają się skleroblasty wytwarzając amfidyski (elementy szkieletowe gemmuli) i w takiej postaci zimuje. Na wiosnę wypłyną archeocyty i odtworzą postać dorosłą. Natomiast gąbki morskie tworzą soryty. Soryty nie mają skomplikowanej otoczki, zarodkiem jest jeden archeocyt (reszta służy za pożywienie). Z sorytu powstaje wolnopływająca larwa, która przekształca się w postać dorosłą.
