Gimnastyka lecznicza została zdefiniowana w jed-nym z podręczników jako „leczenie za pomocą me-todycznych ruchów (…) wykonywanych przez leka-rza bez udziału chorego lub też przy jego udziale”. Do ru-chu aktywnego są zaliczane: chodzenie, bieganie, wiosło-wanie, pływanie itd. Ta „aktywność sportowa” może być wzmocniona w swym oddziaływaniu przez np. wspinaczkę wysokogórską, pływanie pod prąd, itp. .
Gimnastyka lecznicza na aparatach Zandera
(chromolitografia, rok 1900). Ten sprzęt służył w początkach XX wieku do ćwiczeń zdrowotno –
– gimnastycznych, które w mniejszym lub więk-szym stopniu trenują wszystkie mięśnie aparatu ruchowego łącznie z mięśniami brzucha. Lekarz szwedzki Jonas Gustav Wilhelm Zander (ur. 1835, zm. 1920) opracował również poszczególne aparaty wahadłowe i sprzęt napędzany silnikiem elektrycz-nym oraz ortopedyczne aparaty reedukacyjne. W porównaniu z wymienionymi, przyrządy „aktyw-ne”, przeznaczone do „gimnastyki oporowej”, są jednak ważniejsze. Przypominają one sprzęt w dzi-siejszych „fitness – klubach”.
Specjalne, ukierunkowane ćwicze-nia gimnastyczne w pozycji siedzącej, stojącej lub leżącej powinny służyć treningowi poszczególnych partii układu ruchu. Ruchy bierne są wykonywane przez lekarza lub rehabilitanta na pasywnym ciele chorego i celem ich jest przywrócenie m.in. ruchliwości stawów (np. po naderwaniach i złamaniach). Ważne jest przy tym całkowite rozluźnienie mięśni chorego. Pewne „samoporuszające się aparaty” (Ryc. 1) skonstruowane na zasadzie wahadła, mogą wspomóc leczenie sztywności stawów. Do tzw. dublowanych ruchów należą te, które są wspólnie wyko-nywane przez lekarza i chorego a przy których partner w wyważony sposób próbuje drugiemu utrudnić ich wyko-nanie („ruchy oporowe”). Takie rozumienie nawiązuje do „szwedzkiej gimnastyki leczniczej” Pehra Henrika Linga (ur. 1776, zm. 1839), który jest uważany za twórcę nowoczesnej gimnastyki leczniczej.
„Gimnastyka oporowa”, uprawiana u schyłku XIX wie-ku, za pomocą specjalnych aparatów przypomina dzisiejsze body building*.
Na bazie gimnastyki szkolnej, kół sportowych, tańca, aerobiku, itp. w początkach XX wieku powstają specjalne instytuty (Ryc. 2), jak np. założony przez Hedwig Kallmayer w 1909 roku w Berlinie – Instytut Kultury Ciała
i Form Wyrazu. Ruch gimnastyczny organizował się także na ziemiach polskich.
Obecnie „przemysł gimnastyczny” bardzo się rozbudowuje. Każdy (nie tylko chory) może uczęszczać na basen, siłownię, aerobik, itp. Warto jednak pamiętać, iż wszystko należy robić z umiarem i zdrowym rozsądkiem.
* – jest to gimnastyka, której zadaniem jest wyćwiczenie poszczególnych partii mięśni i poprawienie masy mię-śniowej w naszym ciele.
