Gospodarka wodna roślin
Ruch wody w ukł.żywym jest uwarunkowany dział. siły grawitacji, osmotycznej, kapilarnej.
Gosp. wodna na poziomie komórkowym
Kom. jest otwartym ukł.osmotycznym (plazmoliza, deplazmoliza); r-r izotoniczny, hipertoniczny (stężony), hypotoniczny.
Tk.przewodząca
Przewodzi wodę z solami min.z korzeni do góry i asymilaty na dół. Skł.się z tk.sitowej i tk.naczyniowej.
Tk.sitowa (rurki sitowe, kom. przyrurkowe)
Rurki sitowe zbud.są z żywych kom. ułożonych pionowo 1 nad 2. Poprzeczne ściany posiadają drobne otworki – sita. Przez rurki sitowe wędrują r-ry subst. organicznych: białka, aminokwasy, sacharydy z liścia w str. korzenia – prąd zstępujący. Perforacja w sitach jest b. drobna (duża perforacja w roślpnących, np. dynia) . U roślin nagonasiennych i paprotników często wyst.kom.sitowe (wszystkie ściany tych kom. posiadają drobne otworki) – też przewodzą subs. organiczne. Rurki sitowe u roślin dwuliściennych są czynne przez okres wegetacyjny.
Naczynia przewodzą wodę z solami min.z korzeni do liści (prąd wstępujący). Ściany kom. naczyń są mocne, sztywne, posiadają charakt.zgrubienia w kształcie jamki, drobinki, pierścienia. Naczynia są na ogół czynne do 1 roku. Starsze ulegają z biegiem czasu zatkaniu i ustaje w nich proces przewodzenia wody.
Razem naczynia i sita tworzą wiązki przewodzące.
Pobieranie i przewodzenie wody.
Woda z korzenia do liści pobierana na zasadzie pompy ssąco-tłoczącej. Siła ssąca liścia i woda tłoczona jest z gleby do włośników (przekst.kom.ryzodermy). Mechanizm pasywny umiejscowiony jest w liściach, natomiast aktywny – w korzeniu. Woda podciągana jest w tk. przewodzącej dzięki sile ssącej liścia i siłom kohezji i adhezji.
W liściach nadmiar wody ulega transpiracji (wyparowaniu). Na miejsce wyparowanej wody pobierana jest następna. Gł..mechanizm jest w korzeniu, ale działa dzięki sile ssącej znajdującej się w liściu.
Susza fizjologiczna – zjawisko, gdy woda jest, a roślina nie może jej pobrać (np.w post. lodu, podlanie rośliny r-rem superstężonym).
Gospodarka wodna zwierząt
Pozyskiwanie wody: picie, resorpcja z kału i moczu pierwotnego, z procesów metabolicznych, z powietrza, wchłanianie przez pow. ciała
Utrata wody: parowanie z pow.ciała i dróg oddechowych, z kałem, moczem, do proc. metabolicznych
U organizmów wodnych zachodzi stała wymiana wody i soli przez powłoki ciała i skrzela, a u lądowych – utrata wody przez parowanie z powierzchni ciała i narządów oddechowych.
Ryby morskie – płyny ustrojowe są hipoosmotyczne. Są narażone na utratę wody, bo stężenie soli nieorganicznych w ich płynach jest niższe niż w środowisku, a nie tolerują one wyższych stężeń mocznika. Picie wody i jej jonów zapobiega odwodnieniu. Woda jest wchłaniana w przewodzie pokarmowym, a nadmiar jonów – usuwany przez skrzela i skórę.
Inne zwierzęta morskie (gady – żółwie, węże; ptaki – albatrosy; ssaki – foki, wieloryby) wydalają wodę z moczem i przez drogi oddechowe. Tylko niektóre kompensują stary przez picie wody morskiej (np. albatrosy). Większość pobiera wodę ze spożytego pokarmu, wchłania z moczu i uzyskuje z proc.metabolicznych. Nadmiar soli usuwany przez nerki.
Zwierzęta słodkowodne narażone są na ciągły osmotyczny dopływ wody. Dlatego produkują duże ilości rozcieńczonego moczu. Ryby tracą w ten sposób sól, którą pozyskują dzięki komórkom skórnym i skrzeli wychwytujących sole z wody i przekazujących je do krwi.
U zwierząt lądowych utrata najw.ilości wody i soli min. odbywa się z moczem (usuwanie azotowych prod.przemiany materii) i pow. ciała. Aby zmniejszyć lub ograniczyć ubytki wody przez powłoki ciała, wiele zwierząt lądowych utrzymuje stały kontakt z wodą, przebywa w zacienionych i wilgotnych środowiskach (mięczaki, płazy).
Liczne lądowe ssaki tracą wodę i sole min.w procesie pocenia się, który jest ważnym czynnikiem reg.temp.ciała tych zwierząt. Nieuniknione są straty wody na skutek parowania z powierzchni dróg oddechowych, ponieważ przez suchą powierzchnię nie morze zachodzić wymiana gazów (szczególnie u ptaków i wielu ssaków – wysokie tempo przemian metabolicznych).
