Grzyby to organizmy plechowe najczęściej występujące na lądzie. Znane są gatunki wodne i spotykamy je w powietrzu w postaci zarodników.
Potrzebują do życia odpowiedniej wilgotności, temperatury (15-30oC), podłoża z dostatkiem materii organicznej. Ciało grzybów składa się z nitkowatych części nazywanych strzępkami.
Grzyby dzielimy na pięć klas:
-pra grzyby
-glonowce
-workowce
-podstawczaki
-grzyby niedoskonałe
Workowce – są bardzo liczną grupą (ok. 30000 gatunków) występującą na różnych podłożach. Przedstawicielami są: drożdze, kropidlaki, pędzlak, smardz, buławinka czerwona, trufla. Ich strzępki mają postać nitkową (wyjątek stanowią drożdżaki posiadające komórki owalne), są wielokomórkowe, podzielone ścianami poprzecznymi z perforacją. Wytwarzają owocniki o kształtach miseczek, kul, butelek, konsoli. Rozmnażają się bezpłciowo przy pomocy: zarodników konidialnych, zarodników workowych i płciowo.
Podstawczaki – to bardzo pospolite grzyby, występujące we wszystkich biocenozach. Przedstawicielami są np.: borowik, muchomor czerwony, rydz, pieczarka polna, krowiak podwinięty, rdza źdźbłowa. Posiadają strzępki nitkowe, rozgałęzione, wielokomórkowe, podzielone ścianami poprzecznymi z perforacją. Tworzą najczęściej owocniki kapeluszowe, owalne, miseczkowe. Rozmnażają się przez zarodniki podstawkowe.
Glonowce – (inaczej pleśniaki) posiadają zwykle bardzo dobrze rozwiniętą grzybnie. Składa się ona z jednej wielokomórkowej komórki, często mocno rozgałęzionej, są komórczakami. Pod względem budowy grzybni glonowce przypominają pewne glony. Większość glonowców przystosowane jest do życia na lądzie, a tylko niewielka grupa przystosowała się do życia wodnego. Rozmnażanie najczęściej bezpłciowe.
Pragrzyby – grzyby należące do tej klasy mają ciało o bardzo prostej budowie. Nie rozwijają one grzybni lub mają ją w postaci szczątkowej. Ciało ich składa się z pojedynczych jednokomórkowych komórek, pozbawionych zwykle ściany komórkowej. Najczęściej są pasożytami.
Grzyby niedoskonałe – stanowią one sztucznie utworzoną grupę grzybów, u których nie stwierdzono rozmnażani płciowego. Stwierdzono tylko występowanie grzybni wielokomórkowej i zarodników konidialnych, lub całkowitych brak jakichkolwiek zarodników. Wśród grzybów niedoskonałych mamy liczne gatunki pasożytnicze, powodujące różne choroby.
Oddychanie:
Grzyby są organizmami oddychającymi tlenowo i beztlenowo (fermentacja), czyli tworzą energię
Odżywianie:
Saprofity pobierają związki organiczne z innych martwych organizmów, wprowadzając enzymy trawienne do podłoża, a następnie je wchłaniając.
ˇ pasożyty – są organizmami czerpiącymi związki pokarmowe z innych żywych organizmów. Do pasożytów roślinnych zaliczamy buławinkę czerwoną, hubę, rdzę źdźbłową, śnieć, głownię.
ˇ symbiotyczne – współistnieją z obopólną korzyścią z innymi organizmami, np. z korzeniami roślin wyższych – tzw. mikoryza.
Rozmnażanie:
-płciowe z udziałem gamet
-bezpłciowo z udziałem zarodników
-wegetatywny przez podłużny podział komórki, pączkowanie, fragmentacja grzybni
Fragmentacja;
W sposób płciowy wyróżniamy:
Izogamie polega na łączeniu się dwóch gamet jednakowych pod względem wielkości i ilości materiału zapasowego, zaopatrzone w wici.
Anizogamie- polega na łączeniu się dwóch gamet mający wici ale różniących się wielkością wynikająca z różnic posiadanego materiału zapasowego, anizogamia żeńska ma go więcej niż męska.
Oogamia- polega na łączeniu się nieruchliwej gamety żeńskiej z małą ruchliwą gametą męską, kopulacja róż no imienna .
Rozmnażanie bezpłciowe u grzybów:
– zarodniki ruchliwe – rozwijają się w zarodnikach powstających na końcach strzępek
– zarodniki nieruchliwe, a wśród nich endospory i egzospory
– Endospory – (z.workowe) liczba zarodników w workach wynosi osiem rzadziej dwa lub cztery w każdym worku połowa zarodników ma charakter + a druga połowa -. Po dojrzeniu zarodników ściany worków pękają rozrzucając zarodniki.
– Egzospory – (z.konidalne) powstają się przez odcinanie się kolejnych komórek na szczytach strzępek zwanych trzonkami konidialnymi. Kształt konidiów i ilości zawartych w niej jąder zależ od gatunku grzyba.
– Z. podstawkowe – tworzą się na specjalnych strzępkach generatywnych-podstawkach. Zarodniki umieszczone są na zewnętrznych stronach tych strzępek. Na każdej podstawce tworzą się cztery zarodniki. Powstawanie zarodników podstawowych poprzedzone jest procesem płciowym w którym uczestniczą komórki różnopłciowe grzybni. W wyniku ich połączenia w obrębie grzybni powstają komórki o dwóch jądrach położonych blisko siebie. Z komórek tych powstają podstawki. W których jądra sprzężone łączom się a następnie dzielą się kilkakrotnie. Jądra potoczne stają się jądrami powstających zarodników
– pączkowanie – W pewnych miejscach komórek powstają rosnące stopniowo uwypuklenia. Jądro komórkowe dzieli się i jedno z jąder przechodzi do części uwypuklonej. Następnie powstaje ściana oddzielające nową komórkę od komórki macierzystej poczym komórki rozdzielają się. Pączkowanie jest specyficzną formą rozmnażania przez podział.
– fragmentacja grzybni
Choroby grzybowe:
1. Zaraza ziemniaka – grzyb zajmuje liście ziemniaka. Na dolnej powierzchni liścia ziemniaka pojawiają się ciemnobrunatne plamy z białym nalotem. Lata wilgotne są korzystniejsze do rozwoju tego pasożyta.
2. Śnieć cuchnąca pszenicy – rośliny zakażone odróżniają się nieco innym pokrojem kłosu, są bardziej rozchylone, ziarniaki są gładkie, pękate, matowe, pozbawione brustki o charakterystycznym zabarwieniu, liście tych roślin mają odcień sino zielony, przy naciśnięciu zirnika wysypuje się czarny płyn zarodników grzyba o charakterystycznym zapachu śledzi .Na przebieg choroby ma wpływ temperatura i wilgotność podłoża. Zwalczanie po przez zaprawianie ziarna siewnego odpowiednimi środkami grzybobójczymi.
3. Sporysz – przyczynom tej choroby jest grzyb należący do workowców, atakuje on różne gatunki traw najczęściej spotykamy go w kłosach zbóż gdzie zamiast zarodników tworzą się ciemne twarde przetrwalniki które występują z plew w okresie dojrzewania i łatwo wypadają. Przetrwalniki te nazywane są sporyszem podczas gdy stadium rozwojowe jakie tworzy się z nich wiosną na powierzchni gleby, nazywamy buławinkom purpurową.
4.Słownia kukurydzy – infekuje wszystkie naziemne części kukurydzy. Wnętrze kukurydzy wypełnia się gęstą a później półpłynną masą. Zarodniki są odporne na wpływ środowiska, są zdolne do kiełkowania po przejściu przez przewód pokarmowy. Zwalczanie usuwanie pierwszych narostów, korzystne jest stosowanie 3-4 letniej przerwy między siewem kukurydzy.
4.Rdza źdźbłowa – choroba zbóż najczęściej pszenicy i żyta. Polega na zakłócaniu procesu metabolizmu i fotosyntezy na porażonych częściach roślin. Rozwój rdzy jest złożony i obejmuje kilka stadiów i dwóch żywicieli. Jednym z żywicieli jest zboże a drugim berberys. Wiosną na spodzie berberysu pojawiają się małe pomarańczowe plamki tzw. Ogniki. Są to kubkowate wgłębienia powierzchni liścia wypełnione strzępkami grzybni. Strzępki wytwarzają szeregowi ułożone pomarańczowe zarodniki wiosenne. Z berberysu są one przenoszone przez wiatr na zboże. Tam kiełkują a powstające grzybnie wrastają w tkanki źdźbeł. W ciągu lata choroba rozprzestrzenia się na nowe rośliny zboża przez przenoszone przez wiatr zarodniki-letnie.
Znaczenie grzybów:
– wykorzystywane do produkcji alkoholu przemysł gorzelniczy
– sery, jogurty przemysł mleczarski
– wykorzystywane są do produkcji antybiotyków przemysł farmaceutyczny
– przemysł cukierniczy
– niszczą drewno
– choroby pasożytnicze
– grzyby jako produkty spożywcze
– przyczyniają się do krążenia materii w przyrodzie
– stanowią pokarm dla zwierząt
GLONY – glony stanowią sztuczną grupę systematyczną roślin, wspólną cechą wszystkich glonów jest to że komórki ich zawierają chlorofil. Glony wymagają do życia środowiska wilgotnego. Glony występują we wodach całej kuli ziemskiej. Rozmnażają się trzema sposobami: płciowo z udziałem gamet, bezpłciowo przy udziale gamet, wegetatywnie przez podłużny podział komórki.
Euglena klejnotka – należy do typów wiciowców, występuje prawie w każdym zbiorniku wodnym, a zwłaszcza w dołach i kałużach zanieczyszczonych substancjami organicznymi. Jest to roślina jednokomórkowa widoczna tylko pod mikroskopem. Komórka jej ma kształt wrzecionowaty, okryta jest cienką, elastyczną plazmatyczną osłonką. Wewnątrz komórki eugleny znajdują się: cytoplazma, jądro komórkowe, wodniczka, liczne ciałka zieleni, czerwona plamka oczna. Jest ona organizmem samożywnym. Rozmnaża się przez podłużny podział komórki.
Skrętnica – pospolity nitkowaty glon, występuje w rzekach, stawach lub wypełnionych wodą rowach, gdzie z gęsto splatanych nitek tworzy zwarte kożuchy, pokrywające zanurzone w wodzie pędy roślin. Glon ten zbudowany jest z jednego rzędu komórek ściśle ze sobą zrośniętych. Nie jest on typowym glonem wielokomórkowym. Komórki skrętnicy pokryte są ścianą komórkową zbudowaną z celulozy. W cytoplazmie znajdują się wstęgowate chloroplasty. Skrętnice rozmnażają się przez rozpad i podział komórki oraz płciowo.
Porosty – są to organizmy współżyjące z grzybem ( workowce, podstawczaki ) i glonem (sinica, zielenica). Grzyb chroni, zapewnia wilgotność i wodę, glon dostarcza składników pokarmowych. Są organizmami pionierskimi. Porosty możemy spotkać na korze drzew i skałach.
Typy plech:
a) skorupiaste – wzorzec geograficzny
b) listkowate – złotorost pospolity, pustułka
c) kszaczkawote – chrobotek, brodaczka, płucnica
Porosty są bioindykatorami na postawie występowania porostów możemy określić stężenie SO2 w atmosferze. Stężenie SO2 określa się w /ug/m3.
Grzyby to organizmy plechowe najczęściej występujące na lądzie. Znane są gatunki wodne i spotykamy je w powietrzu w postaci zarodników.
Potrzebują do życia odpowiedniej wilgotności, temperatury (15-30oC), podłoża z dostatkiem materii organicznej. Ciało grzybów składa się z nitkowatych części nazywanych strzępkami.
Grzyby dzielimy na pięć klas:
-pra grzyby
-glonowce
-workowce
-podstawczaki
-grzyby niedoskonałe
Workowce – są bardzo liczną grupą (ok. 30000 gatunków) występującą na różnych podłożach. Przedstawicielami są: drożdze, kropidlaki, pędzlak, smardz, buławinka czerwona, trufla. Ich strzępki mają postać nitkową (wyjątek stanowią drożdżaki posiadające komórki owalne), są wielokomórkowe, podzielone ścianami poprzecznymi z perforacją. Wytwarzają owocniki o kształtach miseczek, kul, butelek, konsoli. Rozmnażają się bezpłciowo przy pomocy: zarodników konidialnych, zarodników workowych i płciowo.
Podstawczaki – to bardzo pospolite grzyby, występujące we wszystkich biocenozach. Przedstawicielami są np.: borowik, muchomor czerwony, rydz, pieczarka polna, krowiak podwinięty, rdza źdźbłowa. Posiadają strzępki nitkowe, rozgałęzione, wielokomórkowe, podzielone ścianami poprzecznymi z perforacją. Tworzą najczęściej owocniki kapeluszowe, owalne, miseczkowe. Rozmnażają się przez zarodniki podstawkowe.
Glonowce – (inaczej pleśniaki) posiadają zwykle bardzo dobrze rozwiniętą grzybnie. Składa się ona z jednej wielokomórkowej komórki, często mocno rozgałęzionej, są komórczakami. Pod względem budowy grzybni glonowce przypominają pewne glony. Większość glonowców przystosowane jest do życia na lądzie, a tylko niewielka grupa przystosowała się do życia wodnego. Rozmnażanie najczęściej bezpłciowe.
Pragrzyby – grzyby należące do tej klasy mają ciało o bardzo prostej budowie. Nie rozwijają one grzybni lub mają ją w postaci szczątkowej. Ciało ich składa się z pojedynczych jednokomórkowych komórek, pozbawionych zwykle ściany komórkowej. Najczęściej są pasożytami.
Grzyby niedoskonałe – stanowią one sztucznie utworzoną grupę grzybów, u których nie stwierdzono rozmnażani płciowego. Stwierdzono tylko występowanie grzybni wielokomórkowej i zarodników konidialnych, lub całkowitych brak jakichkolwiek zarodników. Wśród grzybów niedoskonałych mamy liczne gatunki pasożytnicze, powodujące różne choroby.
Oddychanie:
Grzyby są organizmami oddychającymi tlenowo i beztlenowo (fermentacja), czyli tworzą energię
Odżywianie:
Saprofity pobierają związki organiczne z innych martwych organizmów, wprowadzając enzymy trawienne do podłoża, a następnie je wchłaniając.
ˇ pasożyty – są organizmami czerpiącymi związki pokarmowe z innych żywych organizmów. Do pasożytów roślinnych zaliczamy buławinkę czerwoną, hubę, rdzę źdźbłową, śnieć, głownię.
ˇ symbiotyczne – współistnieją z obopólną korzyścią z innymi organizmami, np. z korzeniami roślin wyższych – tzw. mikoryza.
Rozmnażanie:
-płciowe z udziałem gamet
-bezpłciowo z udziałem zarodników
-wegetatywny przez podłużny podział komórki, pączkowanie, fragmentacja grzybni
Fragmentacja;
W sposób płciowy wyróżniamy:
Izogamie polega na łączeniu się dwóch gamet jednakowych pod względem wielkości i ilości materiału zapasowego, zaopatrzone w wici.
Anizogamie- polega na łączeniu się dwóch gamet mający wici ale różniących się wielkością wynikająca z różnic posiadanego materiału zapasowego, anizogamia żeńska ma go więcej niż męska.
Oogamia- polega na łączeniu się nieruchliwej gamety żeńskiej z małą ruchliwą gametą męską, kopulacja róż no imienna .
Rozmnażanie bezpłciowe u grzybów:
– zarodniki ruchliwe – rozwijają się w zarodnikach powstających na końcach strzępek
– zarodniki nieruchliwe, a wśród nich endospory i egzospory
– Endospory – (z.workowe) liczba zarodników w workach wynosi osiem rzadziej dwa lub cztery w każdym worku połowa zarodników ma charakter + a druga połowa -. Po dojrzeniu zarodników ściany worków pękają rozrzucając zarodniki.
– Egzospory – (z.konidalne) powstają się przez odcinanie się kolejnych komórek na szczytach strzępek zwanych trzonkami konidialnymi. Kształt konidiów i ilości zawartych w niej jąder zależ od gatunku grzyba.
– Z. podstawkowe – tworzą się na specjalnych strzępkach generatywnych-podstawkach. Zarodniki umieszczone są na zewnętrznych stronach tych strzępek. Na każdej podstawce tworzą się cztery zarodniki. Powstawanie zarodników podstawowych poprzedzone jest procesem płciowym w którym uczestniczą komórki różnopłciowe grzybni. W wyniku ich połączenia w obrębie grzybni powstają komórki o dwóch jądrach położonych blisko siebie. Z komórek tych powstają podstawki. W których jądra sprzężone łączom się a następnie dzielą się kilkakrotnie. Jądra potoczne stają się jądrami powstających zarodników
– pączkowanie – W pewnych miejscach komórek powstają rosnące stopniowo uwypuklenia. Jądro komórkowe dzieli się i jedno z jąder przechodzi do części uwypuklonej. Następnie powstaje ściana oddzielające nową komórkę od komórki macierzystej poczym komórki rozdzielają się. Pączkowanie jest specyficzną formą rozmnażania przez podział.
– fragmentacja grzybni
Choroby grzybowe:
1. Zaraza ziemniaka – grzyb zajmuje liście ziemniaka. Na dolnej powierzchni liścia ziemniaka pojawiają się ciemnobrunatne plamy z białym nalotem. Lata wilgotne są korzystniejsze do rozwoju tego pasożyta.
2. Śnieć cuchnąca pszenicy – rośliny zakażone odróżniają się nieco innym pokrojem kłosu, są bardziej rozchylone, ziarniaki są gładkie, pękate, matowe, pozbawione brustki o charakterystycznym zabarwieniu, liście tych roślin mają odcień sino zielony, przy naciśnięciu zirnika wysypuje się czarny płyn zarodników grzyba o charakterystycznym zapachu śledzi .Na przebieg choroby ma wpływ temperatura i wilgotność podłoża. Zwalczanie po przez zaprawianie ziarna siewnego odpowiednimi środkami grzybobójczymi.
3. Sporysz – przyczynom tej choroby jest grzyb należący do workowców, atakuje on różne gatunki traw najczęściej spotykamy go w kłosach zbóż gdzie zamiast zarodników tworzą się ciemne twarde przetrwalniki które występują z plew w okresie dojrzewania i łatwo wypadają. Przetrwalniki te nazywane są sporyszem podczas gdy stadium rozwojowe jakie tworzy się z nich wiosną na powierzchni gleby, nazywamy buławinkom purpurową.
4.Słownia kukurydzy – infekuje wszystkie naziemne części kukurydzy. Wnętrze kukurydzy wypełnia się gęstą a później półpłynną masą. Zarodniki są odporne na wpływ środowiska, są zdolne do kiełkowania po przejściu przez przewód pokarmowy. Zwalczanie usuwanie pierwszych narostów, korzystne jest stosowanie 3-4 letniej przerwy między siewem kukurydzy.
4.Rdza źdźbłowa – choroba zbóż najczęściej pszenicy i żyta. Polega na zakłócaniu procesu metabolizmu i fotosyntezy na porażonych częściach roślin. Rozwój rdzy jest złożony i obejmuje kilka stadiów i dwóch żywicieli. Jednym z żywicieli jest zboże a drugim berberys. Wiosną na spodzie berberysu pojawiają się małe pomarańczowe plamki tzw. Ogniki. Są to kubkowate wgłębienia powierzchni liścia wypełnione strzępkami grzybni. Strzępki wytwarzają szeregowi ułożone pomarańczowe zarodniki wiosenne. Z berberysu są one przenoszone przez wiatr na zboże. Tam kiełkują a powstające grzybnie wrastają w tkanki źdźbeł. W ciągu lata choroba rozprzestrzenia się na nowe rośliny zboża przez przenoszone przez wiatr zarodniki-letnie.
Znaczenie grzybów:
– wykorzystywane do produkcji alkoholu przemysł gorzelniczy
– sery, jogurty przemysł mleczarski
– wykorzystywane są do produkcji antybiotyków przemysł farmaceutyczny
– przemysł cukierniczy
– niszczą drewno
– choroby pasożytnicze
– grzyby jako produkty spożywcze
– przyczyniają się do krążenia materii w przyrodzie
– stanowią pokarm dla zwierząt
GLONY – glony stanowią sztuczną grupę systematyczną roślin, wspólną cechą wszystkich glonów jest to że komórki ich zawierają chlorofil. Glony wymagają do życia środowiska wilgotnego. Glony występują we wodach całej kuli ziemskiej. Rozmnażają się trzema sposobami: płciowo z udziałem gamet, bezpłciowo przy udziale gamet, wegetatywnie przez podłużny podział komórki.
Euglena klejnotka – należy do typów wiciowców, występuje prawie w każdym zbiorniku wodnym, a zwłaszcza w dołach i kałużach zanieczyszczonych substancjami organicznymi. Jest to roślina jednokomórkowa widoczna tylko pod mikroskopem. Komórka jej ma kształt wrzecionowaty, okryta jest cienką, elastyczną plazmatyczną osłonką. Wewnątrz komórki eugleny znajdują się: cytoplazma, jądro komórkowe, wodniczka, liczne ciałka zieleni, czerwona plamka oczna. Jest ona organizmem samożywnym. Rozmnaża się przez podłużny podział komórki.
Skrętnica – pospolity nitkowaty glon, występuje w rzekach, stawach lub wypełnionych wodą rowach, gdzie z gęsto splatanych nitek tworzy zwarte kożuchy, pokrywające zanurzone w wodzie pędy roślin. Glon ten zbudowany jest z jednego rzędu komórek ściśle ze sobą zrośniętych. Nie jest on typowym glonem wielokomórkowym. Komórki skrętnicy pokryte są ścianą komórkową zbudowaną z celulozy. W cytoplazmie znajdują się wstęgowate chloroplasty. Skrętnice rozmnażają się przez rozpad i podział komórki oraz płciowo.
Porosty – są to organizmy współżyjące z grzybem ( workowce, podstawczaki ) i glonem (sinica, zielenica). Grzyb chroni, zapewnia wilgotność i wodę, glon dostarcza składników pokarmowych. Są organizmami pionierskimi. Porosty możemy spotkać na korze drzew i skałach.
Typy plech:
a) skorupiaste – wzorzec geograficzny
b) listkowate – złotorost pospolity, pustułka
c) kszaczkawote – chrobotek, brodaczka, płucnica
Porosty są bioindykatorami na postawie występowania porostów możemy określić stężenie SO2 w atmosferze. Stężenie SO2 określa się w /ug/m3.
