Grzyby to organizmy plechowe występujące na lądzie (rzadko w wodzie). Potrzebują do życia odpowiedniej wilgotności, temperatury (15-30oC), podłoża z dostatkiem materii organicznej.
Klasyfikacja grzybów opiera się na sposobach rozmnażania i budowie tych organizmów.
Królestwo: Grzyby (Fungi)
Gromada: Grzyby właściwe
Klasa – Lęgniowce
Klasa – Skocznowce
Klasa – Sprzężniaki, nazywane Glonowcami
Klasa – Workowce
Klasa – Podstawczaki
Klasa – Grzyby niedoskonałe
Gromada: Porosty
Plecha większości grzybów ma budowę strzępkową. Strzępki są mikroskopijnymi, nitkowatymi tworami, mają budowę komórki. Możemy wyróżnić strzępki: proste, rozgałęzione, jednojądrowe, wielojądrowe – tzw. komórczaki, jednokomórkowe, wielokomórkowe.
Strzępki mogą mieć postać luźną lub zwartą, tworząc tkankę rzekomą, nazywaną plektenchymą oraz postać zbitą, tworzącą sklerotę. Strzępki tworzą grzybnie, a grzyby wyższe z grzybni tworzą owocniki, służące do rozmnażania.
Odżywianie.
Grzyby są organizmami heterotroficznymi, zróżnicowanymi na saprofity, pasożyty, symbionty.
Saprofity pobierają związki organiczne z innych martwych organizmów, wprowadzając enzymy trawienne do podłoża, a następnie je wchłaniając.
ˇ pasożyty – są organizmami czerpiącymi związki pokarmowe z innych żywych organizmów. Do pasożytów roślinnych zaliczamy buławinkę czerwoną, hubę, rdzę źdźbłową, śnieć, głownię.
ˇ symbiotyczne – współistnieją z obopólną korzyścią z innymi organizmami, np. z korzeniami roślin wyższych – tzw. mikoryza.
Wyróżniamy mikoryzę: ektotroficzną, gdy strzępki oplatają komórki korzenia oraz endotroficzną, gdy strzępki wnikają w głąb korzenia rośliny wyższej.
Oddychanie
Grzyby są organizmami oddychającymi tlenowo i beztlenowo (fermentacja), czyli tworzą energię do procesów życiowych
Rozmnażanie
U grzybów wyróżniamy rozmnażanie:
bezpłciowe, np.:
ˇ fragmentacja plechy (pleśniak, kropidlak)
ˇ rozłogi (pleśniak)
ˇ zarodniki konidialne (pędzlak)
ˇ zarodniki w zarodnikach (pleśniak)
ˇ pączkowanie (drożdże)
ˇ zarodniki workowe
ˇ zarodniki podstawkowe
płciowe – polega na kopulacji różnoimiennych strzępek, łączeniu gametangiów, tzw. Gametangiogamii, oraz łączeniu gamet. Wyróżniamy gamety podobne, tzw. izogamety, zróżnicowane wielkością, anizogamety, oraz zróżnicowane wielkością i zdolnością poruszania się, oogamety.
Rola grzybów
ˇ Uczestniczą w rozkładaniu związków organicznych pochodzących z martwych organizmów.
ˇ Uczestniczą w krążeniu pierwiastków w przyrodzie.
ˇ Współżyjąc z korzeniami roślin wyższych wpływają na ich rozwój.
ˇ Wykorzystywane są w gospodarstwie człowieka do produkcji leków, enzymów, kefirów, serów, alkoholi, piwa.
ˇ Są pokarmem dla zwierząt i człowieka, dostarczając związków mineralnych, witamin (nie należy zbierać grzybów posiadających substancje trujące; do takich grzybów występujących w Polsce zaliczamy: muchomora sromotnikowego, wiosennego, jadowitego, wieruszkę ciemną, zasłonaka rudego, krowiaka podwiniętego).
ˇ Wywołują liczne choroby, wpływają na regulację liczebności populacji wielu gatunków roślin i zwierząt, powodują liczne grzybice u człowieka (zewnętrzne, np. paznokci, głowy, stóp; wewnętrzne, np. jamy ustnej, układu pokarmowego, układu rozrodczego).
Sprzężniaki – występują na lądzie, liczą ok. 300 gatunków. Przedstawiciele: rozłożek czerniejący, zrywka, pleśniak. Posiadają strzępki jednokomórkowe, wielojądrowe (komórczaki), których ściana komórkowa zbudowana jest z chityny. Rozmnażają się za pomocą nieruchomych zarodników, bezpłciowo oraz płciowo przez zespolenie wielojądrowych organów płciowych (gametangiów). W procesie tym powstaje wielojądrowa zygota, nazywana zygosporą. Zygota najpierw dzieli się mejotycznie, a następnie tworzy strzępek dzięki podziałom mitotycznym, na szczycie którego powstaje zarodnia z haploidalnymi zarodnikami.
Workowce – są bardzo liczną grupą (ok. 30000 gatunków) występującą na różnych podłożach. Przedstawicielami są: drożdze, kropidlaki, pędzlak, smardz, buławinka czerwona, trufla. Ich strzępki mają postać nitkową (wyjątek stanowią drożdżaki posiadające komórki owalne), są wielokomórkowe, podzielone ścianami poprzecznymi z perforacją. Wytwarzają owocniki o kształtach miseczek, kul, butelek, konsoli. Rozmnażają się bezpłciowo przy pomocy: zarodników konidialnych, zarodników workowych. Cykl rozwojowy z procesem płciowym rozpoczyna się od gametangiogamii, czyli połączenia gametangium męskiego – plemni z gametangium żeńskim – lęgni. Następuje plazmogamia, czyli połączenie cytoplazmy jednej i drugiej struktury. Jądra komórkowe nie łączą się, lecz tworzą pary, nazywane jądrami sprzężonymi. Z połączonych gametangiów wyrastają strzępki zaopatrzone w jądra sprzężone. Następnie tworzą owocniki, w których w komórkach szczytowych powstają zarodnie w kształcie worka. W zarodni następuje zlanie jąder sprzężonych – kariogamia. Powstałe diploidalne jądro dzieli się mejotycznie i mitotycznie, tworząc 8 haploidalnych zarodników workowych.
Podstawczaki – to bardzo pospolite grzyby, występujące we wszystkich biocenozach. Przedstawicielami są np.: borowik, muchomor czerwony, rydz, pieczarka polna, krowiak podwinięty, rdza źdźbłowa. Posiadają strzępki nitkowe, rozgałęzione, wielokomórkowe, podzielone ścianami poprzecznymi z perforacją. Tworzą najczęściej owocniki kapeluszowe, owalne, miseczkowe. Rozmnażają się przez zarodniki podstawkowe. Cykl rozwojowy z procesem płciowym wygląda następująco: z haploidalnych zarodników wyrastają strzępki. Brak u podstawczaków gametangiów. Proces płciowy ogranicza się do połączenia różnoimiennych strzępek. Jądra strzępek nie zlewają się, lecz tworzą pary jąder sprzężonych, a strzępka nazywana jest dikariotyczną. Strzępki tworzą rozrastającą się grzybnię, która wytwarza owocniki. Owocnik zawiera tzw. hymenofor (miejsce, gdzie powstają zarodnie z zarodnikami). Hymenofor ma postać blaszek lub rurek. W części szczytowej hymenofora powstaje zarodnia w kształcie podstawki. Jądra sprzężone łączą się (kariogamia), tworząc jądro zygotyczne, które dzieli się mejotycznie, tworząc 4 haploidalne zarodniki.
