Komórka roślinna jest rodzajem komórki eukariotycznej charakteryzującej się obecnością plastydów, silnym rozwojem wakuoli, celulozową ścianą komórkową oraz specyficznymi połączeniami, tzw. plazmodesmami – utworzonymi z pasm cytoplazmy i łączącymi wnętrza sąsiadujących ze sobą komórek.
Komórka roślinna zbudowana jest z protoplazmy, zwanej protoplastem i otaczającej ją ściany komórkowej. W odrębie protoplastu wyróżnia się dwa zasadnicze przedziały: jądro komórkowe, w którym zawarty jest materiał genetyczny komórki i cytoplazmę, która w komórkach dojrzałych jest silnie zredukowana w związku z występowaniem dużej wakuoli zajmującej znaczną część komórki.
Najbardziej charakterystycznymi elementami strukturalnymi cytoplazmy komórki roślinnej są plastydy i wakuole. Plastydy, podobnie jak mitochondria, zawierają własny DNA oraz aparat syntezy białek. Wyróżnia się wiele rodzajów plasydów: proplastydy – będące prekursorami innych rodzajów plastydów w różnicujących się komórkach; etioplasty – niedojrzałą postać chloroplastów, których zróżnicowanie zostało zahamowane brakiem światła; chloroplasty – zawierające zielony barwnik chlorofil i przeprowadzające proces fotosyntezy; chromoplasty – bogate barwniki karoteinowe oraz bezbarwne leukoplasty, magazynujące tzw. skrobię zapasową (amyloplasty), białka (proteoplasty= proteinoplasty) lub tłuszcze (lipoplasty=lipidoplasty).
Drugim charakteryzującym elementem strukturalnym komórki roślinnej są wakuole wypełnione sokiem komórkowym i otoczone błoną, zwaną tonoplastem.
W młodych komórkach roślinnych wakuole są małe i liczne, w komórkach całkowicie zróżnicowanych występuje zwykle jedna wakuola centralna, powstała w wyniku zlewania się mniejszych wakuol. Istotnym składnikiem cytoplazmy komórki roślinnej są również substancje zapasowe oraz inne produkty przemiany materii w postaci wydzielin lub wydalin, które określane są wspólnie terminem substancje ergastyczne (ergastyczne wytwory). Substancje zapasowe gromadzone są głównie w postaci polisacharydów, takich jak: skrobia, inulina i hemicelulozy, a także białek, do których należą albuminy, globuliny, prolaminy, gluteliny. Do wydzielin należą: olejki eteryczne, żywice, gumy, sok mleczny, śluzy. Wydaliny w przeciwieństwie do wydzielin nie są usuwane na zewnątrz, lecz gromadzą się najczęściej w wakuolach; przykładem ich są kryształy szczawianu wapnia w postaci rafidów, druzdów lub piasku krystalicznego.
Protoplast komórki roślinnej otoczony jest ścianą komórkową, będącą martwym jego wytworem, która nadaje mu kształt oraz chroni go przed szkodliwymi wpływami z zewnątrz, a także skutkami wewnętrznej siły – turgoru. Zasadniczymi składnikami strukturalnymi ściany komórkowej są włókna (fibryle) celulozowe zatopione w substancji podstawowej (macierzy) złożonej głównie z hemiceluloz i pektyn. Charakterystyczną cechą ściany komórkowej jest jej zdolność do wzrostu na grubość przez nakładanie, od strony protoplastu, na istniejącą ścianę nowych warstw włókien celulozowych. Ściany w komórce roślinnej mogą ulegać inkrustacji (węglan wapnia, krzemionka lub lignina) i adkrustacji (kutyna, suberyna, woski). W obrębie tkanek komórki roślinnej zespolone są ze sobą za pośrednictwem blaszki środkowej, utworzonej z substancji pektynowych. Źródłem energii dla komórki roślinnej jest energia światła słonecznego przetwarzana w procesie fotosyntezy na energię chemiczną; energia ta zostaje zmagazynowana w dwojaki sposób: w wiązaniach wysokoenergetycznych ATP oraz w związkach cukrowych (np. w glukozie), z których może zostać uwolniona w procesie oddychania komórkowego zachodzącego w mitochondriach.
Komórki roślinne dzielą się przez podział polegający na wytworzeniu – po podziale jądra komórkowego – ściany rozdzielającej komórkę macierzystą na dwie komórki potomne. Kształt większości komórek roślinnych, ze względu na istnienie sztywnej ściany komórkowej, jest stały i uzależniony od ich funkcji oraz mechanicznych oddziaływań między sąsiadującymi ze sobą komórkami w obrębie tkanki.
Komórka roślinna przyjmuje zwykle postać wielościanów, które bywają izodiametryczne oraz mniej lub bardziej wydłużone (np. komórki tkanek mechanicznych i przewodzących).
Przeciętna wielkość komórkek roślinnych waha się w granicach od 20 do 300 -m; komórki wydłużone mogą osiągnąć kilka cm długości, natomiast długość rurek mlecznych może dochodzić do kilku metrów.
