1. Jakie obszary na kuli ziemskiej są najmniej, a jakie najbardziej zanieczyszczone ? Wyjaśnij dlaczego.
Najmniej zanieczyszczonym kontynentem jest Antarktyda (obszar nie zmieniony działalnością człowieka 13208,983 km kw., 100%), trochę bardziej zanieczyszczonym obszarem jest Ameryka Północna (obszar nie zmieniony działalnością człowieka 9077,418 km kw., 37,6%), trochę więcej zanieczyszczony jest teren byłego Związku Radzieckiego (obszar nie zmieniony działalnością człowieka 7520,219 km kw., 33,6%), następnie jest Australia (obszar nie zmieniony działalnością człowieka 2370,567 km kw., 27,9%), potem jest Afryka (obszar nie zmieniony działalnością człowieka 8232,382 km kw., 27,5%), jeszcze więcej jest Ameryka Południowa (obszar nie zmieniony działalnością człowieka 3745,971 km kw., 20,8%), następnym kontynentem bardziej zanieczyszczonym od pozostałych jest Azja (obszar nie zmieniony działalnością człowieka 3775,858 km kw., 13,6%), a najwięcej zanieczyszczonym ze wszystkich kontynentów jest Europa (obszar nie zmieniony działalnością człowieka 138,553 km kw., 2,8%). Polska należy do najsilniej zanieczyszczonych krajów świata. Główne źródło zanieczyszczeń stanowi przemysł, a ponadto transport, rolnictwo i gospodarka komunalna.
Skutkiem zanieczyszczeń kontynentów są zanieczyszczenia:
A. Powietrza:
n w wyniku działalności gospodarczej powietrze atmosferyczne jest zanieczyszczone pyłami i gazami (sól morska, pyły i gazy wulkaniczne, formy związane z działalnością wiatru, np. piasek z wydm czy pustyń), oddziałują one negatywnie na rośliny, zwierzęta oraz na zdrowie człowieka, powodują niszczenie budynków, maszyn, urządzeń, ubrań itp. Największy udział w emisji pyłów i gazów do atmosfery mają województwa: katowickie 28%, bielskie, konińskie, krakowskie po 5-7%, opolskie, tarnobrzeskie, jeleniogórskie po ok. 4%.
n zanieczyszczenia powstające w wyniku działalności człowieka. Dostają się one do atmosfery w formie pyłów, par gazów. Do nich należą: spalanie paliw (węgla, ropy naftowej, gazu ziemnego), opad pyłu, którego źródłem jest przemysł głównie hutniczy, elektrownie i gospodarstwa domowe, pył zmieszany w powietrzu (z kominów hutniczych), wzrost stężenia tlenku siarki i azotu, tlenku i dwutlenku węgla, powstających w procesach produkcyjnych, w komunikacji samochodowej, samolotowej, a także z palenisk domowych, zanieczyszczenia radioaktywne pochodzące np. z zakładów przerabiające rudy uranowe, z działalności reaktorów atomowych, ich źródłem są wybuchy jądrowe.
B. Gleby:
n do niej dostają się zanieczyszczenia z powietrza i wód śródlądowych. Część z nich opada na glebę w postaci pyłów, inne takie jak tlenki siarki i azotu reagują z parą wodną zawartą w powietrzu. W wyniku tej reakcji powstają kwasy siarkowy i azotowy, które z wodą deszczową dostają się do gleby. Kwaśne deszcze przenikające do gleb uszkadzają rośliny.
C. Ekosystemów wodnych:
n zanieczyszczenia ich są spowodowane przedostawaniem się do wód substancji odpadowych powstałych podczas produkcji przemysłowej w postaci ciekłej, stałej, gazowej; skażeniem wód metalami ciężkimi (ołowiem, rtęcią, kadmem) stosowanymi w przemyśle; gromadzeniem się dużej ilości resztek organicznych, co może przyspieszyć zrastanie zbiorników wodnych (jezior, stawów); chemizacją środowiska poprzez świadome
wprowadzenie do gleby substancji chemicznych w postaci nawozów sztucznych i środków ochrony roślin; zasoleniem wód śródlądowych spowodowanym m.in. odwodnieniem kopalni węgla; brakiem oczyszczalni ścieków, spływaniem ich bezpośrednio do rowów, potoków, rzek lub do gleby; zmianami zasobów wodnych wywołanymi melioracją gruntów rolnych; nieracjonalnym korzystaniem z zasobów wodnych; wyciekami ropy naftowej z platform wiertniczych lub z uszkodzonych tankowców; zatapianiem odpadów na otwartych morzach; zanieczyszczeniami termicznymi z elektrowni spalinowych i jądrowych; przedostawaniem się do wód gruntowych szkodliwych substancji z wysypisk śmieci.
2. Jakie działania podejmują współczesne społeczeństwa na rzecz ochrony środowiska ?
Momentem przełomowym, decydującym o zasadniczym zwrocie w sposobie myślenia o środowisku, stał się Raport Sekretarza Generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych, U- -Thanta z 1969 r., przedstawiający aktualny stan zagrożenia środowiska życia człowieka i uzasadniający potrzebę ochrony wszelkich zasobów naturalnych Ziemi. W toku wielu późniejszych konferencji międzynarodowych, w nawiązaniu do rzuconego przez U-Thanta hasła ochrony środowiska człowieka ustalono kierunki działań i wskazano konkretne zadania.
Od 1972 r. naczelna rolę w zakresie wytyczania kierunków działań na rzecz ochrony środowiska w skali światowej pełni Program Środowiskowy Narodów Zjednoczonych UNEP. Z Programem Środowiskowym NZ współpracuje ściśle szereg organizacji specjalistycznych o zasięgu światowym, a przede wszystkim:
n Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i jej Zasobów IUCN, istniejąca od 1948 r. i zajmująca się ochroną zagrożonych gatunków roślin i zwierząt, ochroną krajobrazu, polityką środowiskową i planowaniem środowiskowym, a także prawnymi i administracyjnymi zagadnieniami ochrony środowiska oraz edukacją środowiskową,
n Światowa Organizacja Zdrowia WHO, zajmująca się m.in. zagadnieniami zdrowotności mieszkańców Ziemi na tle warunków środowiska,
n Organizacja do spraw Wyżywienia i Rolnictwa FAO,
n Światowy Fundusz na Rzecz Dzikich Zwierząt WWF.
W organizacji zadań skoordynowanych za światowym programem ochrony środowiska i jego zasobów uczestniczy także Organizacja Naukowo-Kulturalna NZ UNESCO, która kieruje specjalistycznymi programami badawczymi, a wśród nich programem pt. „Człowiek i Biosfera”, MAB obejmującym m.in. ocenę wpływu działalności człowieka na różne typy środowiska przyrodniczego oraz opracowania propozycji ich racjonalnego zagospodarowania, uwzględniającego zarówno potrzeby przyrody, jak i człowieka.
Jednym z najważniejszych aktów prawnych obowiązujących w skali międzynarodowej stała się „Światowa Karta Przyrody”, uchwalona na sesji Zgromadzenia Ogólnego NZ w 1982 r., określająca prawa i obowiązki człowieka w dziedzinie gospodarki środowiskiem. Jest to dokument o szczególnie doniosłym znaczeniu dla kształtowania nowego – współczesnego, a zarazem sięgającego w przeszłość – sposobu myślenia o środowisku.
Polska bierze udział w pracach istniejących organizacji międzynarodowych, a jednocześnie współpracuje ściśle z odpowiednimi Komisjami Europejskiej Współpracy Gospodarczej, Których programy mają zasadnicze znaczenie dla ochrony środowiska naszego kraju. Jednym z problemów międzynarodowych żywo obchodzących Polskę jest problem ochrony Bałtyku. W 1973 r. odbyła się z inicjatywy naszego kraju pierwsza Konferencja
Państw Nadbałtyckich w Gdańsku. Podpisano wówczas Konwencję dot. rybołóstwa oraz ochrony żywych zasobów M. Bałtyckiego. Drugi ważnym aktem stała się Konwencja Helsińska, podpisana w 1974 r. w Helsinkach, która uznaje Bałtyk za „region specjalny”, wymagający wzmożonej ochrony, a przede wszystkim urządzeń do oczyszczania ścieków komunalnych i przemysłowych z nadbrzeżnych miast, do likwidowania zanieczyszczeń ze statków itd. Nad realizacją postanowień obu tych konferencji czuwa Komisja Ochrony Środowiska Morskiego Bałtyku.
W zakresie działań krajowych, dotyczących ochrony środowiska Polski wymienić należy przede wszystkim uchwaloną przez Sejm w 1980 r. „Ustawę o ochronie środowiska i zasobów naturalnych”, zobowiązującą zarówno wszelkie władze, jaki i całe społeczeństwo do wzmożenia troski o jakość życia ludności oraz do podejmowania działań na rzecz zahamowania zaawansowanych procesów degradacji środowiska naszego kraju. Ustawa ta jednak nie spełnia swego zadania, ponieważ nie wspierały jej odpowiednie zarządzenia wykonawcze, a ponadto nie znalazła pełnego zrozumienia w społeczeństwie nie zdającym sobie sprawy z istniejących zagrożeń.
