PORT – zgodnie z definicją przyjętą przez Unię Europejską, a stosowaną również w naszej metodologii – oznacza miejsce wyposażone w infrastrukturę umożliwiającą statkom handlowym cumowanie, załadunek lub rozładunek, a pasażerom wejście lub zejście z pokładu statku. (Dyrektywa Rady 95/64/EC z dnia 8 grudnia 1995 w sprawie zestawień statystycznych dotyczących przewozu pasażerów i towarów drogą morską.)
Na terenie woj. Zachodniopomorskiego zlokalizowane są następujące porty i przystanie morskie: SZCZECIN, ŚWINOUJŚCIE, POLICE, STEPNICA, TRZEBIEŻ, NOWE WARPNO, WOLIN, KAMIEŃ POMORSKI, DZIWNÓW, MRZEŻYNO, DŹWIŻYNO, KOŁOBRZEG I DARŁOWO.
Dwa z nich – Szczecin i Świnoujście zaklasyfikowane są przez ustawę o portach i przystaniach morskich (ustawa z dnia 20.12.1996) do portów o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej. Ich rangę w funkcjonowaniu gosp. morskiej odzwierciedla podstawowy miernik ilościowy – wielkość obrotów ładunkowych: 19151,7 tyś. ton w 1998r. Udział Szczecina i Świnoujścia w portowych obrotach ładunkowych całego województwa zachodniopomorskiego wynosi 86,4%.
Port Szczecin-Świnoujście – organizacyjnie jeden zespół portowy, fizycznie dwa różne miejsca na mapie, oddzielone od siebie wodami Zalewu Szczecińskego.
Port w Szczecinie – początek odbudowy gosp. portowej Szczecina przypada na marzec 1946r. ; kiedy władze polskie przyjęły od radzieckiej komendantury wojskowej rejon Dolnej Odry. Pierwszy statek wpłynął do polskiej części portu 04.04.1946r. (statek floty alianckiej – „Posejdon”), a obroty towarowe zainaugurował 17.04.1946r. szwedzki motorowiec m/s „Ruth”. W połowie sierpnia 1946 wyeksportowano przez Szczecin pierwsze tony węgla kamiennego (statek bandery szwedzkiej m/s „Irma” z nabrzeża Huk).
Port szczeciński jest uniwersalnym portem morsko-rzecznym. Obsługuje linie regularne bliskiego i średniego zasięgu; spełnia funkcję uniwersalno-specjalistycznego portu masowego dla węgla i innych ładunków masowych. Obsługuje też przeładunki tarcicy spakietyzowanej w eksporcie oraz największe spośród portów polskich przeładunki tranzytowe.
Port w Świnoujściu – spełnia funkcję specjalistycznego portu masowego dla węgla (eksport), rudy (import) i surowców nawozowych (import). Położony jest na wyspach Wolin i Uznam u ujścia rzeki Świny. Nawigacyjny kanał wejściowy do portu ma długość 32 mil morskich, szerokość od 180 do 200 m, głębokość 14m. W porcie zlokalizowany jest duży terminal promowy, obsługujący połączenia promowe kolejowo-samochodowo-pasażerskie z południowo wschodnią Szwecją. Korzystając z dogodnego położenia geograficznego tj. bliskości zachodnich dalekomorskich szlaków handlowych, dobrego dostępu do portu z Zatoki Pomorskiej, jak również połączeń kolejowych, drogowych i śródlądowych rzeką Odrą oraz w wyniku dynamicznego rozwoju, Port Handlowy Świnoujście stał się polskim centrum przeładunków suchych towarów masowych.. Oferuje w coraz szerszym zakresie obsługę ładunków drobnicowych. Roczne możliwości przeładunkowe portu to około 12 mln. ton.
Zespół portów Szczecin-Świnoujście stanowi kompleks wzajemnie uzupełniających się organizmów portowych. ZMPS-Ś zarządza terenem o powierzchni 540 ha (Szczecin 407 ha, Świnoujście 134 ha) i dysponuje nabrzeżami przeładunkowymi o łącznej długości 8,3 km. Nabrzeża wyposażone są w 132 żurawie, w tym żurawie pływające o udźwigu 90 i 200 ton. Oba porty dysponują 540 tyś. m2 powierzchni do składowania towarów na placach oraz 55 tyś m2 krytej powierzchni magazynowej do składowania drobnicy. Zdolności składowe obu portów uzupełniają: Elewator zbożowy w Szczecinie o pojemności 73 tyś. m3 i kryty skład w Świnoujściu dla 100 tyś. ton surowców fosforonośnych. Oba porty dysponują ponad 450 jednostkami sprzętu zmechanizowanego. Roczna zdolność przeładunkowa szacowana jest na około 24mln ton, w tym dla:
. Węgla – 10 mln ton
. Rudy – 4 mln ton
. Innych masowych – 5 mln ton
. Zbóż – 0,9 mln ton
. Drewna – 0,5 mln ton
. Drobnicy 5 mln ton
ZPS-Ś S.A. jest aktualnie w stanie obsłużyć wszystkie suche ładunki masowe i drobnicę nie wymagającą szczególnych warunków składowania czy przeładunku.
Port w Gdańsku wraz z Portem Północnym – spełnia funkcję morsko-rzecznego kompleksu portowo-przemysłowego. Port Północny jest specjalistycznym portem masowym dla węgla i paliw płynnych. Port Gdański (wewnętrzny port) spełnia funkcję specjalistycznego portu masowego dla surowców nawozowych (import) i innych ładunków masowych, uniwersalno-specjalistycznego portu obsługującego drobnicę, drewno i zboże. Oraz portu pasażersko -turystycznego (terminal promowy pasażersko-samochodowy). Dysponuje nabrzeżami o długości 10 km, a całkowita powierzchnia portu wynosi 660 ha (w tym place składowe 545 ha, a magazyny 85 ha). W 1996 cały port przeładował 16,45 mln ton ładunków.
W 1996r. wybudowane zostało stanowisko ro-ro przy nabrzeżu Westerplatte umożliwiające rozładunek statków o zanurzeniu 7,4 m i długości do 135m z tylną rampą wyładowczą.. Aktualnie w obrębie portu znajdują się następujące wyodrębnione bazy przeładunkowe:
. Baza przeładunkowo-składowa węgla – zdolna obsługiwać największe statki wchodzące na Bałtyk, wydajność załadunkowa wynosi 50 tyś. ton na dobę.
. Baza przeładunkowa paliw płynnych – posiada trzy stanowiska przeładunkowe, umożliwia obsługę największych tankowców wchodzących na Bałtyk z wydajnością 10 tyś na godzinę.
. Baza przeładunku siarki – dokonująca załadunku siarki scalonej z wydajnością 5 tyś. ton na dobę oraz siarki płynnej z wydajnością 700 ton na godzinę.
. Baza przeładunkowo-składowa surowców nawozowych z Gdańskich Zakładów Nawozów Fosforowych „Fosfory”, z wydajnością rozładunku 800 ton na godzinę.
. Baza przeładunku ładunków sypkich (nawozy, soda, sól), załadunek towarów z wydajnością 900 ton na godzinę.
. Elewator zbożowy – zlokalizowany przy nabrzeżu Wiślanym o pojemności 8 tyś. ton.
Port Gdynia – decyzję o budowie portu podjęto na mocy uchwały Sejmu Ustawodawczego z 23 .11.1922 (w związku z trudnościami w korzystaniu z portu w Wolnym Mieście Gdańsku ) , była to (obok COP) największa inwestycja polska w okresie międzywojennej.
Port Gdynia przekształcił się w ciągu ostatnich lat w prężnie działającą strukturę holdingową. Powstały 4 terminale przeładunkowe : drobnicowy , kontenerowy , zbożowy i masowy oraz szereg spółek wspomagających ich działalność.
Gdynia spełnia funkcje specjalistyczno-uniwersalnego portu drobnicowego i kontenerowego obsługującego większość linii regularnych z portów polskich, specjalistycznego portu masowego dla węgla i rudy, oraz portu pasażersko-turystycznego. Rok 1997 dał przeładunek 8,845 mln ton. Przeładowano 1,72 mln ton węgla, 1,62 mln zboża, drobnicy konwencjonalnej 1,25 mln ton.
Małe porty wybrzeża zachodniego usytuowane nad morzem:
Hel – miejscowość na krańcu Mierzei Helskiej nad zatoką Gdańską. Niewielki ośrodek rybołówstwa z własnym portem i niewielką flotą handlową. Połowami zajmują się prywatni właściciele jednostek pływających.
Władysławowo – położone u nasady Mierzei Helskiej. Po 1922 powstaje tutaj pełnomorski port rybacki. Obecnie jest siedzibą ponad 200 jednostek rybackich. Mieści się tutaj stocznia remontowa.
Jastarnia – Port rybacki i żeglarski. Znany ośrodek turystyczny na Mierzei Helskiej. Znajduje się tu przetwórnia ryb. Duży ośrodek sportów żaglowych.
Puck – położony nad zatoka pucką przy ujściu rzeki Walewki. W okresie międzywojennym jedyny port morski polski do czasów wybudowania Gdyni. Współcześnie port rybacki i przystań jachtowa.
Ustka – port rybacki i niewielki port rybacki. Mieści się tutaj Stocznia produkująca łodzie rybackie i niewielkie jednostki patrolowe dla PRO. To także siedziba zakładów przetwórstwa rybnego.
Kołobrzeg – port handlowy i rybacki, siedziba największego krajowego przewoźnika promowego Polskiej Żeglugi Bałtyckiej – dysponującego obecnie 7 promami i jednym super szybkim katamaranem „Boomerang”. Port specjalizuje się w przeładunkach drobnicowych m.in. soli i piasku. Port ten wykorzystywany jest do przewozów pasażerskich zwłaszcza w okresie lata. Obsługą pasażerów zajmują się prywatni przewoźnicy kutrowi. Z Kołobrzegu w okresie lata uruchamiana jest regularna linia wodolotowa na Bornholm. W Kołobrzegu mieszczą się dwie przetwórnie rybne dysponujące własnymi nabrzeżami i chłodniami.
Darłowo – niewielki port rybacki z dobrze zagospodarowanymi nabrzeżami. Mieści się tutaj brzegowa stacja Polskiego Ratownictwa Okrętowego.
Dziwnów – port zlokalizowany wzdłuż rzeki Dziwny. Posiada basen Zimowy z głębokościami 2,5-4,5m oraz nabrzeża: Rybackie o głębokości 2,5-4,4m, Pasażerskie o głębokości 4m, Postojowe o głębokości 1,5-4,5m oraz przeładunkowe o głębokości 4m. Stałych urządzeń przeładunkowych w porcie nie ma. Podstawowe funkcje portowe to: rybołówstwo kutrowe i łodziowe, przetwórstwo, lokalne przewozy pasażerskie, żeglarstwo, morskie przejście graniczne dla jachtów i statków rybackich. Port posiada możliwość bunkrowania jednostek, a jego znaczna część wykorzystywana jest do celów wojskowych.
Mrzeżyno – zlokalizowany po wschodniej stronie ujścia Regi, jest portem morskiego rybołówstwa łodziowego. Składa się z dwóch falochronów o długościach 206 i 328m, wejścia do portu o szerokości 82m.W sezonie letnim odbywają się przewozy pasażerskie dokonywane adaptowanymi do tego celu łodziami rybackimi. Obecnie wejście do portu i akwen portowy są silnie zapiaszczone i dostępne jedynie dla płytko zanurzonych łodzi rybackich.
Małe porty usytuowane w akwenie morskich wód wewnętrznych:
Do tej grupy portów zaliczamy: Nowe Warpno, Wolin, Trzebież, Stepnicę i Kamień Pomorski.
Wolin – ogólna długość linii brzegowej w granicach portu wynosi ok. 900m, z czego 48% jest użytkowane. Port składa się z: nabrzeża Zbożowego, Miejskiego, Skarpowego, Rybackiego i Przeładunkowo-Postojowego. Wiodącą rolę w porcie spełnia rybołówstwo zalewowe, ponadto może on być wykorzystywany do żeglugi towarowej i pasażerskiej.
Nowe Warpno – położony jest na wschodnim brzegu jeziora Nowowarpieńskiego. Ma cztery małe baseny rybackie, nabrzeże pasażerskie, dwa nabrzeża przeładunkowe i nabrzeże postojowe, ale nie ma na nich urządzeń przeładunkowych.
Trzebież – port składa się z trzech części: żeglarskiej, rybackiej i przeładunkowej. Dominującymi formami eksploatacji portu są rybołówstwo zalewowe i żeglarstwo. W porcie znajduje się morskie przejście graniczne w zakresie przewozów pasażerskich, towarowych i jachtingu.
Stepnica – w porcie są dwa baseny: kolejowy i rybacki, na których nie ma stałych urządzeń przeładunkowych. Dla portu najważniejsza jest żegluga towarowa, przeładunki i rybołówstwo zalewowe. W porcie przeładowywane jest głównie drewno i jego pochodne , a także połowy zalewowe – około 300 ton rocznie.
Kamień Pomorski – łączna długość umocnień portowych wynosi 1314m. Port ma dwa baseny: rybacki i żeglarski oraz nabrzeża: przeładunkowe, postojowe, pasażerskie, rybackie, remontowe oraz molo o długości 60m. Głównymi funkcjami portu są rybołówstwo i żeglarstwo, sezonowo wykonywane są również przewozy pasażerskie do Dziwnowa.
