PODSTAWOWE POJĘCIA Z PRAWA ADMINISTRACYJNEGO
PRAWO ADMINISTRACYJNE – jest to zespół norm regulujących działalność administracyjną (administrację w sensie przedmiotowym); lub prościej i szerzej: prawo administracyjne jest to prawo, które normuje administrację publiczną.
PRAWEM ADMINISTRACYJNYM jest to prawo, które zawiera elementy władztwa.
Cechy władztwa, obrazującej możliwość jednostronnego rozstrzygania sytuacji indywidualnych, rozstrzygania trwałego i obowiązującego wszystkie podmioty prawne w państwie oraz zabezpieczonego przymusem państwowym, w razie gdy treścią rozstrzygnięcia jest nałożenie obowiązku.
Prawo administracyjne, dział prawa, który obejmuje ogół norm regulujących stosunki społeczne związane z administracyjną działalnością organów państwowych i innych podmiotów wykonujących funkcje administracyjne w administracji publicznej. Charakterystyczną cechą norm prawa administracyjnego jest możliwość zastosowania przymusu państwowego w celu ich wykonania.
ADMINISTRACJIA PUBLICZNA- jest to przyjęte przez państwo a realizowane przez jego zawisłe organy , a także przez organy samorządu terytorialnego zaspokajanie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli, wynikających ze współżycia ludzi w społecznościach.
Administracja publiczna, organy administracji wraz z obsługującymi je urzędami, których działalność obejmuje niemal wszystkie dziedziny życia, np. handel, rzemiosło, szkolnictwo, budownictwo mieszkaniowe, transport kolejowy i miejski, funkcjonowanie poczty, ochrona środowiska itp.
Administracja publiczna w Polsce to:
1) administracja rządowa
2) administracja samorządowa – występuje na szczeblu lokalnym i regionalnym (wojewódzkim), składa się z kolegialnych i jednoosobowych organów wykonawczych powoływanych przez radę gminy (powiatu). Ciałem kolegialnym jest zarząd, organem jednoosobowym natomiast wójt (w gminach wiejskich), burmistrz (w gminach z siedzibą w miastach), prezydent miasta (w miastach wojewódzkich i w gminach miejskich liczących 100 tys. mieszkańców) lub starosta (w powiatach). Na poziomie regionalnym organem wykonawczym sejmiku samorządowego jest zarząd, którym kieruje marszałek wojewódzki.
ORGAN ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ –to człowiek( lub grupa ludzi w przypadku organu kolegialnego):
1. znajdujący się w strukturze organizacyjnej państwa lub samorządu terytorialnego,
2. powołany w celu realizacji norm prawa administracyjnego, w sposób z ze skutkiem właściwym temu prawu.
3. działający w granicach przyznanych mu przez prawo kompetencji.
Organ państwa, osoba bądź zespół ludzi upoważnionych do wykonywania określonych czynności w imieniu państwa. Od organu państwa należy odróżnić urzędy, pełniące funkcje pomocnicze w stosunku do organów państwa (np. minister spraw zagranicznych jest organem państwa, natomiast Ministerstwo Spraw Zagranicznych to urząd).
Wyodrębnioną strukturą organizacyjną jest aparat państwowy, który tworzą organy państwa i obsługujące go urzędy. W zależności od przyjętego kryterium, wyróżnia się organy państwa:
1) jednoosobowe (np. prezydent, minister) i kolegialne (wieloosobowe – np. parlament, rada ministrów) – kryterium ilościowe;
2) centralne, obejmujące swym zasięgiem cały kraj (np. prezydent, parlament, ministrowie) i terenowe, tzn. działające na części obszaru państwa (np. wojewoda, kurator oświaty);
3) wyłonione w wyborach (np. Sejm, Senat) i pochodzące z nominacji (np. wojewoda, prokurator).
Najważniejszym jednak podziałem organów państwa jest ich klasyfikacja w zależności od zadań i spełnionych funkcji. Z tego względu organy państwa dzieli się na:
1) prawodawcze (zwane władzą ustawodawczą lub legislatywa) – upoważnione do tworzenia prawa. Głównie taką funkcję pełni parlament i inne organy (np. prezydent, wojewoda);
2) wykonawcze (określone jako władza wykonawcza lub egzekutywa) – mają charakter wykonawczo-zarządzający, realizują zadania wyznaczone w obowiązujących ustawach – administracja publiczna;
3) sądownicze (zwane władzą sądowniczą) – zadaniem ich jest rozstrzyganie sporów prawnych na podstawie obowiązujących norm prawnych. Funkcję tę pełnią sądy;
4) kontrolne – badają zgodność działania innych organów państwowych z ustawami i konstytucją (np. Najwyższa Izba Kontroli, Trybunał Konstytucyjny).
ORGANEM ADMINISTRUJĄCYM jest każdy podmiot, któremu prawo przydaje funkcje administrowania, lub któremu prawo stwarza podstawy do przydania funkcji administrowania, a przydanie to nastąpiło. W obręb organów administracyjnych zatem będą wchodzić w szczególności:
1. wszystkie organy administracyjne;
2. inne organy państwowe, które są wprawdzie powołane do realizacji funkcji wynikających z ich charakteru, ale mają także kompetencje w sferze realizacji funkcji administracyjnych państwa i w tym względzie działają na podstawie norm prawa administracyjnego oraz w sposób i formach właściwych organom administracyjnym. Np. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, który realizuje wiele z kompetencji z zakresu administracji publicznej. Nadając np. odznaczenia i ordery działa jako organ administrujący;
3. odpowiednio uprawnieni kierownicy państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych funkcjonujących na obszarze działania województwa i prowadzących niektóre sprawy z zakresu administracji publicznej;
4. kierownicy jednostek organizacyjnych powiatu uprawnieni przez starostę do wydawania w imieniu starosty decyzji administracyjnych;
5. odpowiednio upoważnione organy wykonawcze jednostek pomocniczych samorządu terytorialnego tj. sołectw, dzielnic miejskich i osiedli;
6. organy jednostek organizacyjnych gmin, w tym przedsiębiorstw w razie upoważnienia ich do załatwiania indywidualnych spraw z zakresu administracji publicznej;
7. organy organizacji społecznych, które powołane są do realizacji zadań wynikających z celów społecznych poszczególnych organizacji, ale którym oprócz tego, z powodu określonych motywacji i okoliczności, zostały zlecone funkcje administrowania;
8. odpowiednio upoważnione podmioty prywatne realizujące funkcje z zakresu administracji publicznej.
URZĄD występuje w rożnych znaczeniach:
1. jako wyodrębniony zespół kompetencji(praw i obowiązków związanych z określonym organem administracji publicznej).
Utworzenie urzędu nie jest tożsame z powołaniem organu: utworzenie urzędu oznacza wprowadzenie do struktury organizacyjnej administracji publicznej nowej jednostki organizacyjnej, natomiast powołanie organu oznacza obsadzenie urzędu.
2. jako szczególna nazwa organu administracyjnego, np. urząd celny, urząd morski.
3. jako zorganizowany zespół osób przydany organowi administracyjnemu do pomocy w wykonywaniu jego funkcji (np. ministerstwo, rektorat, urząd wojewódzki, stacja sanitarno – epidemiologiczna)
ZAKŁADEM ADMINISTRACYJNYM jest jednostka organizacyjna powołana do świadczenia usług niematerialnych na podstawie nawiązanego z użytkownikiem stosunku administracyjno prawnego.
ZEZWOLENIE – jest formą aktu administracyjnego ustalającego uprawnienia a sferze prawa administracyjnego lub wyrażającego zgodę na dokonanie przedsięwzięcia lub podjęcie czynności dopuszczonej normami prawa administracyjnego.
KONCESJA jest aktem administracyjnym, który osobie fizycznej lub prawnej nadaje uprawnienia do wykonywania określonej działalności, najczęściej produkcyjnej lub gastronomicznej.
Centralny organ administracji państwowej, 1. Organ, który zasięgiem swojego działania obejmuje obszar całego państwa, w przeciwieństwie do terenowego organu administracji, który zasięgiem działania obejmuje obszar mniejszy, np. województwo czy gminę.
2. W znaczeniu ustrojowym centralne organy administracji państwowej są te organy, które nie wchodzą w skład Rady Ministrów. Mogą one mieć charakter kolegialny, jak np. Komisja Papierów Wartościowych (wtedy organem jest prezes, a urząd ma charakter służebny względem prezesa), oraz indywidualny (np. Główny Inspektor Sanitarny). Centralne organy administracji państwowej są niekiedy nazywane quasi-resortami (quasi-ministerstwami), ze względu na podleganie rządowi, premierowi bądź właściwemu ministrowi.
PRZEZ POJĘCIE KONTROLI ROZUMIEMY:
1. badanie zgodności stanu istniejącego ze stanem postulowanym,
2. ustalenie zasięgu i przyczyn rozbieżności,
3. przekazanie wyników tego ustalenia, a czasem wynikających stąd dyspozycji zarówno podmiotowi kontrolowanemu jak i podmiotowi organizacyjnie zwierzchniemu.
Pojęcie KONTROLI jest używane do określenia funkcji organu polegającej wyłącznie na sprawdzaniu działalności innych jednostek, bez stałych możliwości wpływania na działalność jednostek kontrolowanych poprzez wydawanie im nakazów czy poleceń. Organ wyposażony w prawo kontroli ma zazwyczaj prawo wydawania zaleceń jednostkom kontrolowanym, w przypadku wyjątkowych, w celu uniknięcia strat – prawo wydawania poleceń (zwanych często zarządzeniami doraźnymi) natychmiastowego usunięcia nieprawidłowości. Zasadniczo jednak organ kontrolujący przedstawia tylko wyniki kontroli wraz z wypływającymi z tego wnioskami.
KONTROLA RESOTROWA oznacza taką kontrolę, która odbywa się w organizacyjnych granicach jednego resortu bez względu na to, czy kontrolujący i kontrolowany stanowią odrębne jednostki organizacyjne, czy mieszczą się w ramach jednej jednostki.
KONTROLA RESOTROWA – na podstawie :
ZARZĄDZENIE NR 1 MINISTRA FINANSÓW z dnia 14 stycznia 1999 r. w sprawie organizacji i trybu działania kontroli resortowej
1. W Ministerstwie Finansów działa służba kontroli resortowej, której zadaniem jest przeprowadzanie w imieniu Ministra Finansów kontroli w podległych mu oraz nadzorowanych przez niego organach i urzędach administracji państwowej.
2. Zadania kontroli resortowej realizuje Biuro Kontroli Resortowej Ministerstwa Finansów.
3. Działanie służby kontroli resortowej nie zwalnia komórek organizacyjnych Ministerstwa Finansów, organów i urzędów od obowiązku nadzoru i kontroli podległych lub nadzorowanych przez nie organów i urzędów w zakresie wynikającym z odrębnych przepisów.
Celem kontroli resortowej jest badanie prawidłowości wykonywania zadań należących do zakresu działania określonych w § 3 ust. 1 organów i urzędów, a także przestrzegania przez pracowników tych organów i urzędów zasad etyki zawodowej, bezstronności, obiektywizmu działania oraz ochrony słusznych interesów Skarbu Państwa, w tym także prawidłowości ustalania lub określania oraz poboru podatków i niepodatkowych należności budżetowych.
1. Kontrola resortowa prowadzona jest w:
1) komórkach organizacyjnych Ministerstwa Finansów,
2) izbach i urzędach skarbowych,
3) urzędach kontroli skarbowej (w tym także wobec inspektorów kontroli skarbowej),
4) Głównym Urzędzie Ceł i urzędach celnych,
5) Generalnym Inspektoracie Celnym i regionalnych inspektoratach celnych (w tym także wobec regionalnych inspektorów celnych).
2. Kontrola resortowa prowadzona jest również w zakładach budżetowych oraz gospodarstwach pomocniczych utworzonych przy wyżej wymienionych organach i urzędach
KONTROLA MIĘDZYRESORTOWA – mogą ją wykonywać zarówno specjalistyczne jednostki instytucjonalne kontroli zawodowej, jak i niektóre instytucje powołane do wykonywania w zasadzie innych rzeczowo określonych zadań. Wyspecjalizowane jednostki instytucjonalnej kontroli można podzielić na dwie grupy: pierwszą stanowią organy o pełnym zakresie międzyresortowym np. Główny Inspektor Kontroli Skarbowej, podporządkowany ministrowi właściwemu w sprawach finansów publicznych, drugą – o ograniczonym zakresie międzyresortowym, np. Inspekcja Handlowa, Inspekcja Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych, Inspekcja Ochrony Roślin itp.
NADZÓR – termin używany do określenia sytuacji, w której organ nadzorujący jest wyposażony w środki oddziaływania na postępowanie organów czy jednostek nadzorowanych, nie może jednak wyręczyć tych organów w ich działalności. Uprawnienia nadzorcze oznaczają tyle, co prawo do kontroli, wraz z możliwością wiążącego wpływania na organy czy instytucje nadzorowane.
Jeżeli kontrola sprawowana jest przez organ zwierzchni organizacyjnie nad kontrolowanym, a zatem i odpowiedzialny za jego działania i jeśli temu organowi zwierzchniemu służą oddziaływania władczego wobec podrzędnego w strukturze podmiotowi kontrolowanego, to kontrola przybiera kwalifikowana funkcję NADZORU.
