1. Ogólna definicja.
Według definicji handel międzynarodowy to łączna wartość eksportu i importu do poszczególnych krajów, często pojęcie to jest używane zamiennie z terminem: handel zagraniczny.
Handel międzynarodowy jest ważnym czynnikiem dynamizującym ogólny rozwój gospodarczy, zapewnia stałe dostawy niezbędnych surowców, płodów rolnych, dóbr kooperacyjnych oraz technologii. Podstawowymi formami współpracy z zagranicą jest obrót towarowy (import, eksport, reeksport) oraz tzw. „obroty niewidzialne” ( turystyka, usługi transportowe, pocztowo-telekomunikacyjne, kredyty). Zestawienie wartości eksportu i importu to bilans handlowy kraju. Bilans wraz z obrotami niewidzialnymi to bilans płatniczy kraju.
2. Handel międzynarodowy Polski -podsumowanie pierwszych lat gospodarki kapitalistycznej.
Podstawowe znaczenie dla kształtowania się polskiego handlu zagranicznego miały lata 1989-1992 w których to wcześniej zmonopolizowany przez państwo handel i jego dwuwalutowość ( dolar i rubel transferowy) zostały radykalnie zreformowane. Od 1.01.1990 ustawowo ustalono, że obroty towarowe z zagranicą są dozwolone dla każdego na jednakowych prawach. Wprowadzenie w 1990 roku wymienialności złotego wyeliminowało dwuwalutowość i czarny rynek na rzecz obrotu kantorowego. Od 1990 podstawowym środkiem regulacji eksportu i importu jest poziom kursu walutowego oraz taryfa celna.
W latach 1991-1993 nastąpił krach polskiego handlu zagranicznego. Eksport obniżył się o 7% ( załamanie handlu ze wschodem na skutek rozwiązania RWPG oraz trudności płatniczych państw byłego ZSRR) z drugiej strony import nie zawsze skutecznie sterowany cłami wzrósł o 88%. W rezultacie obroty towarowe zamykają się dużym ujemnym saldem.
3. Stan obecny
Polska głównie importuje produkty przemysłu elektromaszynowego, chemicznego, lekkiego oraz paliwo i energię. Podstawą polskiego eksportu są produkty przemysłu elektromaszynowego, lekkiego, metalurgicznego, chemicznego oraz drzewno-papierniczego. Głównymi partnerami handlowymi są:
– w imporcie:
– Niemcy – 27,4%
– Włochy 8,4%
– Rosja 6,8%
– Wielka Brytania 5,3%
– w eksporcie:
– Niemcy 35,7%
– Holandia 5,9%
– Rosja 5,4%
– Włochy 5,0%
W ostatnich 3 latach zdecydowanie dominującą część obrotów towarowych (93-97% eksportu i ponad 90 importu ) przypadała na 4 główne ugrupowania rynków, a mianowicie: Unię Europejską (eksport 64,2-68,3%, import 63,9-65,6%), kraje byłego ZSRR (eksport 13,7-17,3%, import 7,0-9,5%), kraje rozwijające się (eksport 5,3-7,7%, import 10,9-11,9%) i CEFTA (eksport 6,1-7,2%, import 5,8-6,4%).
Głównym założeniem w handlu jest: każdy kraj specjalizuje się w produkcji różnego rodzaju wyrobów, których koszty produkcji są w danym kraju są najtańsze. Taki produkt staje się podstawą eksportu danego kraju, ale nie jest jedynym produktem na eksport. Z kolei te produkty, których koszty produkcji w danym kraju są wyjątkowo wysokie, importuje się z kraju w którym koszty produkcji są bardzo niskie i cena produktu jest niska. W ten sposób kraje uczestniczące w handlu osiągają wielkie korzyści. Niestety, Polska produkuje i eksportuje najczęściej towary niosko przetworzone typu: produkty drzewne (euro-palety, meble), żywność nie spełniającą standardów unijnych (np.: produkty mleczne nie posiadające certyfikatów ISO), stal i jej pochodne (blachy, belki nośne i itp.). W kraju nie powstają przedsiębiorstwa z typowo rozwojowych gałęzi przemysłu np.: informatycznego, zaawansowanego biochemicznego i farmaceutycznego, elektronicznego. Dlatego bilans obrotów na rachunku bieżącym z zagranicą mamy do 10 lat ujemny. Waha się on w granicach 500-1500 mln. dol.
4. Proponowane działania
Na dzień dzisiejszy prowadzona jest polityka poprawienia bilansu płatniczego państwa i wyrównania rachunku obrotów bieżących Polski. Według ministerstwa finansów celem polityki proeksportowej do 2002 r. jest:
– poprawa konkurencyjności polskiej oferty eksportowej i zwiększenie wolumenu eksportu (np.: dopłaty do oprocentowania kredytów eksportowych ze środków publicznych, stworzenie nowoczesnego, opartego o platformę internetową systemu informacji gospodarczej, łączącej polskie firmy z rynkami państw obcych poprzez nasze placówki ekonomiczno-handlowe w tych krajach-ambasady, biura turystyczne, przedstawicielstwa polskich firm za granicą)
– intensyfikacja dopływu do Polski bezpośrednich inwestycji zagranicznych (np.: poprzez dostosowanie polskiego ustawodawstwa do panującego w Unii Europejskiej i współpracę dwustronną pomiędzy Polską a krajami UE)
– promowanie polskich towarów i marek na rynkach zachodnich (ministerstwo finansów miało wyasygnować kwotę przynajmniej 50 mln. złotych do końca roku 2001 na promocję Polski za granicą, ale w wyniku cięć budżetowych realizacja projektu została wstrzymana)
