Limnologia -nauka o jeziorach
Jezioro – naturalny zbiornik śródlądowy, utworzony w zagłębieniach pod wpływem działania falowania i prądów morskich.
Elementy misy jeziornej:
1. Dno jeziora jest stosunkowo płaskie.
2. stok
3. ławica, powstaje z materiał, który został naniesiony.
4. platforma abrazyjna, która powstaje w wyniku erozji fal jeziornych.
5. faleza, inaczej brzeg jeziora.
W miarę jak jezioro starzeje się, te poszczególne elementy zaczynają się wykształcać.
Jeziora zajmują 1,8% powierzchni lądu.
Aby powstało jezioro muszą być spełnione konkretne warunki:
– budowa geologiczna
– ukształtowanie terenu
– dostawy wody
Jeziora mogą być zasilane wodami rzecznymi, podziemnymi i pochodzącymi z opadów.
Jeziora, które nie odprowadzają wód metodą powierzchniową nazywamy jeziorami bezodpływowymi.
Jeżeli przez jezioro przepływa rzeka -jezioro przepływowe, jeżeli wypływa – wypływowe, jeżeli dopływa -dopływowe.
W zależności od okresu kiedy misa jeziorna jest wypełniona wodą wyróżniamy jeziora stałe i okresowe. Jeziora dzielimy również ze względu na wodę jaką zawierają:
– słone np. Jezioro Czad i M. Martwe
– słodkie
Ze względu na genezę powstania jeziora dzielimy je na różne typy:
1. tektoniczne, powstałe w wyniku ruchów skorupy ziemskiej, w zapadliskach i rowach tektonicznych np. Titicaca, Niossa, Tanganika, Bajkał, Bałcharz, j Wiktorii, j. Alberta.
2. tektoniczno-polodowcowe, powstały w zagłębieniach pochodzenia tektonicznego, które później zostały przemodelowane przez lądolód wypełnione wodą z topniejącego lądolodu np. Górne, Ontario, Michigan, Huron, Ładyga, Onega, Erie, Wielkie Niedźwiedzie, Wetter.
3. Wulkaniczne. Powstałe w kraterach wygasłych wulkanów lub w zaklęśnięciach pól lawowych np. j. Na Jawie, J Albano koło Rzumu.
4. Kosmiczne, powstałe w kraterach meteorytowych.
5. Krasowe, powstałe w zagłębieniach po zapadniętych jaskiniach, utworzone przez wody krasowe np. J. Na Polesiu Lubelskim.
6. Nadbrzeżne(przymorskie) utworzone na skutek odcięcia zatoki przez mierzeję lub związane również z podnoszeniem się poziomu wód gruntowych np. Łebsko, Gordno, Jamno.
7. Reliktowe -pozostałość po morzu lub większym jeziorze jak również jeziora oddzielone od morza na skutek ruchów tektonicznych lub obniżenia poziomu morza np. Kaspijskie, Aralskie.
8. Polodowcowe -powstały w zagłębieniach terenu utworzonych przez lodowcowe, wyróżniamy wśród nich:
a) cyrkowe(karowe) – powstały na miejscu cyrku lodowego np. Czarny staw, Wielki Staw w Tatrach, Morskie Oko
b) rynnowe -powstały w rynnie polodowcowej na skutek erozji lub eworsji wód płynących pod lodowcami. Przebieg rynien jest zgodny z lub zbliżony do kierunku poruszania się lodowca np. j Raduńskie, J Hańcza, Gopło.
c) Morenowe – powstały w wyniku zatamowania wód przez osady moreny czołowej i bocznej np. Mamry , Śniadrwy , Niegocin.
d) Wytopiskowe (oczka) – powstały w wyniku wytopienia się brył lody znajdujących się w obrębie osady . Stosunkowo niewielkie o średnicy kilkudziesięciu metrów i głębokości do 5 m. Często występują na pojezierzach.
9. Meandrowe – powstały w dawnej części koryta rzek.
10. Deltowe – powstają w obrębie delty np. Dąbie , Druzno.
11. wydmowe -powstają w obniżeniu, Które powstają w wyniku wywiewania materiału lub w obniżaniu śródlądowym .
12. antropogeniczne (stworzone przez człowieka ) np. Zegrzyńskie, Solińskie , Rożnowskie .
W zależności od właściwości wód oraz warunków do rozwoju życia , jeziora dzielimy na :
*eutroficzne
*dystroficzxne
*digotroficzne,
Ze względu na masy wody i dno jeziora oraz zamieszkujące je grupy organizmów w jeziorze wyróżnia się:
1. strefę przybrzeżną (litoral) – jest to płytka część jeziora tj. masy wód miedzy brzegiem a właściwym dnem jeziora, oświetlona do samego dna .
2. toń wodna (pelaglan) – obejmuje górna , naświetloną masę wody (epipelaglat)otoczoną wokół litoralem oraz dolną – mroczną (baty pelagiat – obie warstwy przedziela wtzw. poziom kondensacyjny , w niektórych bardzo głębokich jeziorach wydziela się ponad to strefę otchłani – batiał Przestrzeń życiowa dna jeziora poniżej poziomu kompensacyjnego zwie się profundalem. Całe dno jeziora jakodziedzine ekologiczną zwie się bentalem.
Największym jeziorem naturalnym jest Morze Kaspijskie o powierzchni 374000 km-
Najgłębszym jeziorem jest Bajkał (1620 m)
Największą ilość jezior występuje na obszarach objętych zlodowaceniami w Europie i Ameryce Północnej
Njwiekszym jeziorem w Polsce jest jezioro Śniardwy o pow. – 113,8 km-. .
Najgłębsze to j Hańcza 108m
