Klimat zależy od grup czynników :
meteorologicznych
– rodzaje mas powietrza występujących nad danym obszarem
– rozkład frontów atmosferycznych w różnych porach roku
– rozmieszczenie głównych ośrodków barycznych – niżowych i wyżowych
niemeteorologicznych
– szerokość geo. – dostawa ilości energii słonecznej
– odległość od większych zbiorników wodnych – w klimacie P. decyduje odległość od Bałtyku i Atlantyku
– ukształtowanie powierzchni – P. krajem nizinnym, góry na południu co pozwala na przepływ mas powietrza na linii W- Z
– charakter podłoża – budowa geologiczna, szata roślinna, wody podziemne i powierzchniowe
Masy pow. napł. na ter. P. -, zwrotnikowe morskie i kont. i arktyczne (rzadziej), polarne morskie i kont. (najczęściej), równikowe.
Rodzaje frontów
lato – fronty polarne
zima – od płn. – fronty arktyczne
od płd. – fronty polarne
Gł. układy baryczne
– stały niż islandzki – silniej zimą niż latem
– zmienny układ ciśnień znad Azji – zimą wyż, latem niż
– stały wyż Azorski – napływ powietrza zwrotnikowego – lato
– głęboki wyż zwrotnikowy znad Azji Mniejszej i Afryki – pogoda letnia i wczesnojesienna
– wyż arktyczny – napływ powietrza północnego gł. zimą i wiosną
Cechy klimatu w P.
K. umiarkowany, ciepły, przejściowy (różnorodność i zmienność typów pogody – pogoda kapryśna)
Temperatura
Styczeń – izotermy – przebieg południkowy, na zach. od -2 do -1 (Niz. Szczecińska przekraczają -1 C) w centr. -3 C, na wsch. od -4 do -5 C, w P. płn. – wsch. poniżej -5 C, nad Bałtykiem od -2 do -1, góry od -4 do -8, Tatry od -7 do -8 C
Lipiec – izotermy – przebieg nieregularny (decyduje wiele składników)
Pasmo wyżyn, nizin P. i poj. Wlkp. – 18-19 C, ok. W-wy, Krakowa, i płd.- wsch. cz. Kot. Sandom. – przekraczają 19 C, poj. Mazurskie i Wybrzeże 18 C, góry 18-12 C, Tatry 9 C
W P. wiatry zmienne – dominacja wiatrów wsch. (60% wiatrów w P.), w górach – wiatry fenowe, nad morzem i dużymi jeziorami – bryzy
Średnie roczne temperatury
zach. i Kujawy 8 C, P. śr. od 7,5 do 8 C, P. wsch. 7,5 C, P. płn.- wsch. i wsch. cz. poj. Kaszubskiego poniżej 7 C, wyższe partie gór 0 C obszarach gór 7,5. Najwyższe partie gór – poniżej 0 C
Amplitudy temperatur
zach. cz. P. 19 C
śr. cz. P. 21-22 C
wsch. cz. P. powyżej 23 C
Opady – W P. zróżnicowane, najmniejsze w P. centr. – nie przekraczają 500 mm a w Wlkp. pon. 500 mm. Pojezierza i wyżyny 600-800 mm (wzgórza trzebnickie i ostrzeszowskie 600-700 mm) w Karpatach i Sudetach 800-1200 mm (najwyższe partie 1400) przewaga deszczu, na zach. opady śniegu 5-6%, na wsch. 18-20%, w Karpatach i Sudetach 35-40%, a miejscami 60%
Okres wegetacji roślin – na zach. P. powyżej 220 dni, P. śr. 210-220 dni, P. wsch. 200-210 dni, P. płn., poj Mazurskim, wsch. cz. poj. Pomorskiego 190-200 dni, góry 190-210 dni a najwyższe partie gór poniżej 180 dni
Liczba dni z pokrywą śnieżną – na zach. P. i nad morzem – nie
przekracza 50 dni, w P. centr. 60-70 dni, w P. wsch. przekracza 80 dni, a w północnowschodniej nawet 100 dni, wsch. cz. poj. Pomorskiego 70-80 dni, w górach w zależności od wysokości 80-140 w Tatrach.
Charakterystyka rzek
Dzisiejszy układ wód pow. utworzył się w młodym trzeciorzędzie i czwartorzędzie. W P. płd. (góry, wyżyny) doliny i rzeki wykazują
na ogół dostosowanie do struktury (nie zawsze rzeki przecinają pasma i wzniesienia a działy wodne przebiegają w poprzek dolin. W czwartorzędzie na terenie P. powstało szereg pradolin wykorzystywanych przez dzisiejsze rzeki (zmiana kierunku z płn. na zach.) Odpływ w.p. odbywa się w kierunku płn.- zach.)
99,7% pow. P.- zlewisko M. Bałtyckiego
0,2% pow. P.- z. M. Czarnego – Strwiąż (Dniestr) Orawa (Wag)(Dunaj)
0,1% pow. P.- z. M. Północnego – Orlica, Izera (Łaba)
Dorzecze W. i O.- asymetria, prawa strona – większa cz. dorzecza (najdłuższe dopływy i najwięcej). O. ma w górnym i środkowym biegu po stronie lewej więcej dopływów. Działy wodne – mało wyraźne – d. warunki do budowy kanałów
Dł. W. – 1047 km, do poł. z B-N 678 km, dł. Bugu – 813 km, stosunek dorzecza 30/70
Dł. O. – 854 km, w P. 742 km, do poł. z Wartą 723 km, dł. Warty 808 km, stosunek jw.
Zasilanie rzek – deszczowo – śnieżne. Wys. stany wód – wiosna (III-IV – roztopy) i lato (VI-VII – najwyższe opady). Niskie stany wód – koniec lata, jesień, zima. Amplitudy – najwyższe – Dunaj – do 10 m
Karpaty – 6-9 m, Sudety 5-7 m niż polski 3-4 m
W. 0,8 m/s
O. 1 m/s
góry w czasie wezbrań 2,3 m/s
normalnie 1-2 m/s
śr. prędkość rzek polskich 1 m/s
Zjawiska lodowe
wsch. P.- od końca XI do końca III
zach. P. – od końca XII do końca II
Zlodzenie rzek
płd.- zach., płn. – zach. P.
śr. P. 20 – 40 dni
wsch. cz. P. – 40 – 80 dni
Niz. Śląska – 10 dni
Poj. Suwalskie – 80 dni
Drawa – 0 dni
Nysa Łużycka, Przemsza – 1 dzień
Bóbr – 5 dni
Brda – 6 dni
Na rz. P. w płn.- wsch. – grubość lodu do 90 cm
Jeziora
W P. ponad 9300 jezior > 1 ha., zajmują 1% pow. kraju
Poj. Pomorskie – 4100 j
Poj. Mazurskie – 2500 j (większa pow.)
Poj. Wlkp. – 1700 j
Rodzaje jezior
polodowcowe (śródmorenowe) – w zagłębieniach moreny dennej i czołowej
– rynnowe – w rynnach utworzone przez lodowiec i wody polodowcowe
– oczka wytopiskowe – wytopienie brył martwego lodu
– cyrkowe (karowe) – występują w górach (kotliny)
przybrzeżne – powstałe w wyniku oddzielenia dawnych zatok mierzejami
deltowe – powstałe w zagłębieniach wód stożków napływowych (Dąbie, Drużno)
przyrzeczne – powstałe na staro rzeczach
krasowe – powstałe w lejkach i zawałach (Polesi Lubelskie, Poj. Łęczyńsko – Włodawskie)
eoliczne – śródrynnowe, w misach deflacyjnych, wśród wydmowe, zaporowe, przyzboczowe. Są wśród wydm, w dolinach rzecznych, sandrach, pasie nadmorskim.
J. ukształtowane przez ruchy masowe tworzą się w miejscach osuwisk i spływów oraz w wyniku przegrodzenia doliny rzecznej (zaporowe). Tworzą się na obszarach górskich, w pasie pojezierzy i paśmie wyżyn
sandrowe – nierównomierna akumulacja przy usypywaniu sandru przez wody roztopowe
biogeniczne – przez zwierzęta i rośliny (bobry)
antropogeniczne – działalność człowieka – zbiorniki zaporowe, stawy, glinianki
W P. płn.- wody polowe (warstwowe) w utworach 4 i 3-rzędowych, głębiej wody szczelinowe
Niecka Warszawska i Łódzka – wody artezyjskie i subartezyjskie
W P. płd. (góry i wyżyny) – wody szczelinowe i warstwowe (porowe)
w P. są też wody krasowe – Poj. Łęczyńsko – Włodawskie, pas wyżyn (Niecka Nidziańska, Wyż. Lubelska i Krak. – Częstochowska) w Pieninach, Tatrach i miejscami w Sudetach
W P.- liczne bagna, mokradła, torfowiska – ok. 12 tyś. km kw. pow. co stanowi 5% pow. kraju.
