ADWOKATURA: Powołana jest do udzielania pomocy prawnej, współdziałania w ochronie praw i wolności obywatelskich oraz w kształtowaniu i stosowaniu prawa. A. Zorganizowana jest na zasadach samorządu zawodowego. Adwokat w wykonywaniu swoich obowiązków zawodowych podlega tylko ustawom. ORGANY IZBY ADWOKACKIEJ: Zgromadzenie Izby, Okręgowa Rada Adwokacka, Sąd Dyscyplinarny Komisja Rewizyjna. ORGANY ADWOKATURY: Krajowy Zjazd Adwokatury, Naczelna Rada Adwokacka, Wyższy Sąd Dyscyplinarny, Wyższa Komisja Dyscyplinarna. APLIKACJA: Trwa 4 lata, po roku aplikant może zastępować adwokata przed sądem rejonowym i organami administracji państwowej, po 2 latach może przed innymi sądami oprócz NSA i SN. Aplikacja kończy się egzaminem adwokackim (można 2 razy jeśli wtopa). WPIS I WYPIS: obywatelstwo polskie, pełnia praw obywatelskich i cywilnych, nieskazitelny charakter, ukończone wyższe studia prawnicze, odbyta aplikacja, zdany egzamin; wypis: śmierć, wystąpienie, przeniesienie, objęcie stanowiska w innych organach, powołanie do służby wojskowej zawodowej, utrata obywatelstwa, orzeczenie dyscyplinarne, utrata z mocy wyroku prawa do wykonywania zawodu, utrata sił i umysłu. ASESORZY: mianowani przez ministra spraw wewnętrznych, M MSW może powierzyć jemu pełnienie czynności sędziego nie dłużej niż na 2 lata, stosuje się do nich przepisy takie jak do sędziów KRAJOWA RADA RADIOFONII I TELEWIZJI: ZADANIA: ochrona wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji. KOMPETENCJE: prawodawcze, koncesyjne, nadzorcze, opiniodawczo-programujące, finansowe. Powoływanie Rad Nadzorczych w spółkach publicznej radiofonii i telewizji, udzielenie i cofanie koncesji, sprawowanie kontroli działalności nadawców, określenie opłat abonamentowych. SKŁAD: 9 członków powoływanych przez Sejm(4), Senat (2), prezydenta (3) spośród osób wyróżniających się wiedzą i doświadczeniem w środkach masowego przekazu. Kadencja trwa 6 lat i co 2 lata powoływana jest 1/3 składu. Członek KRRIT nie może być polityczny, związek zawodowy, działalność publiczna nie dająca się pogodzić z godnością pełnionej funkcji. Na czele stoi przewodniczący, członkowie.
KURATORZY SĄDOWI: Działją w sądach, wykonują czynności o charaktarze wychowaczo resocjalizacyjnym i profilaktycznym, pełnią swoje funkcje zawodowo lub społecznie, warunek zostania: odbycie stażu pracy w sądzie i złożenie egzamniu, mianowani i odwoływani przez M Sprawiedliwości. ŁAWNICY: WYMOGI: bzdety+ 26 lat, zatrudnienie lub zamieszkiwanie w miejscu powołania co najmnie przez rok. WYŁĄCZENIE OD POWOŁANIA: zatrudnione w sądach, funkcjonariusze policji itp., duchowni, adwokaci i aplikanci adwokaccy, żołnieże służby czynnej, funkcjonariusze służby więziennej. WYBORY: Do sądów rejonwych i wojewódzkich wybierają Rady Gminy. WYGAŚNIECIE: 4 lata i won, wyrok sądu, niewykonywanie zadań, niezdolność, zachowanie godzące w powagę sądu. PRAWA I OBOWIĄZKI: niezawisły, prawa równe sędziom, tylko 12 rozpraw w ciągu roku (wyjątki), rekompensaty z zakładów pracy, diety, nie może przewodniczyć rozprawie, NACZELNY SĄD ADMINISTRACYJNY Kompetencje: orzekanie w sprawach skarg na: decyzje adm., postępowanie w toku na które służy odwołanie, postanowienie wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, bezczynność organów, rozstrzyga spory kompetencyjne, skargi na akty nadzoru nad działalnością organów samorządu terytorialnego. NAJWYŻSZA IZBA KONTROLI – NIK jest naczelnym organem kontroli państwowej, podlega Sejmowi, działa na zasadzie kolegialności. KOMPETENCJE: kontrola organów państwowych i państwowych jednostek organizacyjnych: NBP, Kancelarie Prezydenta, KRRIT, PIP, bada wykonanie budżetu państwa oraz realizację ustaw i aktów z zakresu działalności finansowej, gospodarczej i organizacyjno administracyjnej tych jednostek. Osobną grupę stanowią: TK, RPO, SN, NSA, Krajowe Biuro Wyborcze. ; kontrola organów samorządu terytorialnego; KRYTERIA KONTROLI NIK: legalność – czy działalność jednostki kontrolowanej posiada podstawę prawną i jest zgodna z obowiązującym prawem; gospodarność – czy poniesione nakłady przyniosły możliwie najlepsze efekty; celowość – czy zostały osiągnięte zamierzone cele; rzetelność – sprawdzenie zgodności podejmowanych działań. STRUKTURA NIK: Prezes NIK (przewodniczący – powoływany przez Sejm za zgodą Senatu na 6 lat, Zgłaszają go cn. 35 posłów lub Marszałek Sejmu, głosowanie bez.w.gł.), wiceprezesi (2-4), dyrektor generalny NIK, 14 członków kolegium (7 z nauk prawnych lub ekonomicznych, 7 dyrektorów jednostek organizacyjnych NIK) sprawują oni swoje funkcje niezawiśle, kadencja członków kolegium trwa 3 lata i wygasa w razie śmierci lub odwołania (przez prezydium sejmu lub Prezesa NIK). . NOTARIUSZ: KOMPETENCJE: sporządza akty prawne, sporządza poświadczenia, doręcza oświadczenia, spisuje protokoły, sporządza protesty weksli i czeków, przyjmuje na przechowanie dokumenty, pieniądze i pap wartościowe, sporządza wpisy, odpisy i wyciągi dokumentów, sporządza na żądanie projekty aktów oświadczeń i innych dokumentów, inne czynności wynikające z odrębnych przepisów. POWOŁANIE I ODWOAŁNIE: obywatelstwo polskie i pełnia praw…, nieskazitelny charakter, wyższe studia prawnicze, aplikacja notarialna, egzamin notarialny, pracował jako asesor co najmniej 2 lata, (wymagania te nie dotyczą prof. I dr nauk prawniczych, sędziów, adwokatów, prokuratorów którzy wykonywali ten zawód co najmniej 3 lata). Odwołanie: rezygnacja, choroba lub ułomność, ponad 70 lat, dyscyplinarka, utracił prawo wykonywania zawodu, dostał 2 oceny ujemne podczas wizytacji. PROKURATURA – Organizacja: Prokurator generalny (minister sprawiedliwości), p. krajowy (zastępca PG powoływany i odwoływany przez Prezesa RM na wniosek PG), p. wojskowi, p. prokuratur apelacyjnych, okręgowych i rejonowych. Aplikacja (2,5 lat). ZADANIA: strzeżenie praworządności, prowadzenie i nadzorowanie postępowania przygotowawczego w sprawach karnych oraz sprawowanie funkcji oskarżyciela publicznego przed sądami; wytyczanie powództwa w wszelkich sprawach godzących w interes społeczny; nadzór nad wykonaniem postanowień o tymczasowych aresztowanych; prowadzenie badań w zakresie problematyki przestępczości; opiniowanie aktów normatywnych; ZASADY DZIAŁANIA: legalizm – obowiązek ścigania przestępstw, bezstronność, działanie z urzędu – ściganie niezależnie od woli pokrzywdzonego, współpraca z innymi organami państwowymi i społecznymi, substytucja – prokurator wyższego rzędu może zlecić coś niższemu, dewolucja – prokurator wyższego rzędu może przejąć każdą czynność niższego, indyferencja – dla dobra sprawy każdy prokurator może pomagać np. w przesłuchaniu. ZASADY ORGANIZACYJNE: centralizm – wszystkie jednostki są podległe p. generalnemu, hierarchiczne podporządkowanie – przez pośrednictwo prokuratury wyższego stopnia, jednoosobowego kierownictwa – całą prokuraturą kieruje zawsze 1 osoba (np. prokurator rejonowy), niezależności – prokuratorzy są niezależni od organów samorządowych. IMMUNITET PROKURATORA: nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej, sądowej, administracyjnej bez zezwolenia właściwego sądu dyscyplinarnego (oprócz zatrzymania na gorącym uczynku). Za wykroczenie prokurator odpowiada tylko dyscyplinarnie.
POLICJA – ZADANIA: ochrona życia i mienia obywateli przed bezprawnymi zamachami na te dobra; ochrona bezp. i porządku publicznego; zapobieganie przestępstwom; wykrywanie przestępstw i ściganie sprawców; nadzór nad strażami miejskimi; współdziałanie z Policją z innych państw; ORGANIZACJA – kryminalna, ruchu drogowego i prewencji, antyterrorka, specjalna (kolejowa, wodna, lotnicza); lokalnej. Komendanta głównego (przełożony wszystkich policjantów) mianuje i odwołuje Prezes RM na wniosek ministra MSW, terenowi komendanci: wojewódzcy, rejonowi, komisariatów. UPRAWNIENIA – legitymowanie osób; zatrzymywanie wg K.K; przeszukiwanie osób i pomieszczeń, bagaży w odpowiednim trybie określonym w przepisach KPK; żądanie pomocy od każdej organizacji i nawet od obywateli; .RADCY PRAWNI: Wymagania takie jak dla prokuratora. ZFORMY POMOCY PRAWNEJ: udzielanie opinii i porad prawnych, występowanie w charakterze pełnomocnika, nadzór nad funkcjonowaniem obsługi prawnej, udzielanie informacji o przepisach prawnych, uczestniczenie w rokowaniach, których celem jest powstanie lub ustanie stosunku prawnego, nadzór przy egzekucji wyroków. ZASADY OBSŁUGI PRAWNEJ: udział w opracowywaniu projektów aktów prawnych, opiniowanie projektów aktów międzynarodowych, udzielanie wyjaśnień w sprawie obowiązującego stanu prawnego, prowadzenie dziennika urzędowego organu. REFERENDARZE: mogą być zatrudnieni w sądach rejonowych do wykonywania czynności należących do sądów w zakresie postępowania w sprawach związanych z prowadzeniem ksiąg wieczystych i rejestrów sądowych. Wymagania: bzdety,…, 24 lata, aplikacja (6 miesięcy), zwalnia ich i powołuje M Sprawiedliwośći na wniosek prezesa sądu. RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH: Jest organem wskazującym na nieprawidłowości ale nie ma kompetencji władczych, może prowadzić wystąpienia i interwencje w sprawach indywidualnych lub ogólnych praw i wolności. Wniosek do RPO jest odformalizowany i nieodpłatny. Jest wścibski i może w każdym miejscu rozpatrywać sprawy i żądać od każdego pomocy. . SĄD NAJWYŻSZY – Działania : sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych, wojskowych w zakresie orzekania. Skład – I Prezes powoływany przez Prezydenta RP (6 lat) z kandydatów powołanych przez ZO SN. Prezesi (zastępcy); sędziowie (ok. 80); pracownicy administracji do spraw adm. Podział: Izby administracyjne, cywilne, karne, wojskowe. KRAJOWA RADA SĄDOWNICZA – Stoi na straży niezależności i niezawisłości sądów (uchwały ½ składu, głosy bezwzględna ilość, Skład: I prezes SN; Minister Sprawiedliwości, Prezes NSA; Prezes SN ds. wojskowych, 2 sędziów SN, 9 sędziów sądów powszechnych, 4 posłów, 2 senatorów. Kompetencje: rozpatruje kandydatury na stanowiska sędziów SN, NSA, sądów powszechnych i wojskowych oraz przedstawia prezydentowi wnioski o ich powołanie; wnioski o przeniesienie sędziego; określa liczbę S DYS. I WSD i liczbę członków sądów dyscyplinarnych wybieranych przez poszczególne sądy; zgadza się lub nie na sędziego który ukończył 65 lat; wypowiada się w sprawach etyki zawodowej sędziów; wysłuchuje informacji prezesów o stanie kadry sędziowskiej; SĄDY POWSZECHNE: PODZIAŁ: Apelacyjny (Tworzy się go dal co najmniej 2 sądów okręgowych 4-10 członków, ), okręgowy ( tworzy się go dla co najmniej 2 sądów rejonowych; 4-10 członków, na 2 lata do uchwał niezbędna jest 2/3 członków i bezwzględna większość głosów), rejonowy (tworzy się dla 1 lub większej liczby gmin), grodzki, ZAKRES ROZPOZNAWANYCH SPRAW: Sprawa karna: oskarżyciel publiczny- prokurator, oskarżyciel posiłkowy – pokrzywdzony, skład – sędzia + ławnicy, orzeczenia. Sprawa cywilna: sędzia, powód – wnosi sprawę, pozwany, pełnomocnicy, wnioskodawca. TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY – Nie jest sądem!!!. SKŁAD: Prezes i wiceprezes TK powoływani przez Prezydenta RP z kandydatów przedstawionych przez ZO sędziów TK; 15 sędziów trybunału (na 9 lat i tylko raz) lub 12 na 8 lat, z kandydatów przedstawionych przez co najmniej 50 posłów lub Prezydium Sejmu, wybierani są przez Sejm, składają oni ślubowanie; ZGROMADZENIE OGÓLNE: sędziowie TK, ORGANY: Prezes i ZO TK. KOMPETENCJE: orzeka o: zgodności ustaw z Konstytucją; przepisów prawa wydawanych przez centralne organy z Konstytucją; każdy akt prawa obowiązującego; skargi konstytucyjnej, sporów kompetencyjnych między konstytucyjnymi organami państwa, zgodności z Konstytucją celów partii politycznych., o niemożności sprawowania przez Prezydenta urzędu. POSTĘPOWANIE: wniosek (Prezydent, Prezydium Sejmu, Prezydium Senatu, komisje senackie lub 30 senatorów, TS, RM lub Prezes RM, RPO, Prezes NIK, I Prezes SN, Prezes NSA, Prokurator Generalny).; rozpoznanie (nadanie lub nie nadanie biegu), postępowanie (przesłuchania, dowody itp.); orzeczenie ( w imieniu RP). TRYBUNAŁ STANU – SKŁAD: Przewodniczący I Prezes TS, 2 zastępców przewodniczącego, 16 członków z grona posłów i senatorów. Obaj zastępcy i przynajmniej ½ członków musi mieć kwalifikacje wymagane na stanowisku sędziego. POSTĘPOWANIE: wniosek kierowany do marszałka Sejmu (we wniosku ma być osoba, stanowisko, i zarzut); rozpoznanie (przez marszałka, kieruje go on lub nie do Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej), postępowanie wyjaśniające (prowadzi KOK daje sprawozdanie i daje wniosek do Sejmu); Sejm (bez. W. gł. i ½ liczby posłów) wydaje uchwałę o wszczęcie lub umorzenie postępowania, Marszałek sejmu uchwala uchwałę o pociągnięciu do od. i przesyła ją do przewodniczącego TS, TS orzeka jako sąd I i II instancji, rozprawa główna wg przepisów kodeksu karnego z odpowiednimi zmianami. KARY: wymierzane na czas od 2 do 10 lat: utrata czynnego i biernego prawa wyborczego na prezydenta RP, obu izb Parlamentu i rad gmin, utrata orderów i odznaczeń oraz zdolności do ich uzyskania, zakaz sprawowania kierowniczych stanowisk w organach państwowych, za czyny karalne kary z K.K. URZĄD OCHRONY PAŃSTWA – SZEF UOP – podległy Ministrowi MSW, powoływany przez Prezesa RM na wniosek ministra MSW, Minister MSW może na wniosek szefa UOP tworzyć delegatury rejonowe i określać ich zakres obowiązków i teren. ZADANIA: rozpoznawanie przeciwdziałanie zagrożeniom godzącym w bezpieczeństwo, obronność, niezależność państwa, wykrywanie szpiegostwa i terroryzmu i ściganie ich sprawców, przeciwdziałanie wydaniu tajemnicy państwowej, analizy dot. stanu państwa dla władz i administracji państwowej. USUNIĘCIE ZE STANOWISKA: zrzeczenie się mandatu sędziego; orzeczenia lekarskie o niezdolności; skazanie prawomocnym wyrokiem; śmierć. ZASADA NIEUSUWALNOŚCI SĘDZIÓW – sędziowie są nieusuwalni; złożenie sędziego z urzędu i inne przypadki mogą nastąpić jedynie na mocy orzeczenia sądu i tylko w przypadkach określonych w ustawie; sędzia może być przeniesiony w stan spoczynku na skutek uniemożliwiającej mu sprawowanie urzędu; ustawa określa granicę wieku w której sędziowie przechodzą w stan spoczynku; sędziowie są powoływani przez prezydenta na wniosek KRS na czas nieokreślony.ZASADA NIEZAWISŁOŚCI SĘDZIOWSKIEJ – niedopuszczalność żadnej ingerencji z zewnątrz lub wywierania nacisku na sędziego co do rozpatrzenia sprawy; sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu podlegają tylko ustawom i konstytucji; sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków. Ustrojowe gwarancje niezawisłości sędziowskiej – oddzielenie organizacyjne od organów innych władz; ustawowe określenie zakresu jurysdykcji poszczególnych sądów; dostarczenie przez państwo środków na działanie sądów; zakaz ingerencji organów innych władz w orzecznictwo sądów; zakaz wydawania ustaw z mocą wsteczną; sąd decyduje sam czy dana sprawa należy do jego kompetencji. Procesowe gwarancje niezawisłości sędziowskiej – jawność postępowania sądowego; tajność narady sędziowskiej; kolegialność orzekania; swobodna ocena dowodów; zagwarantowanie autonomii głosowania. ZASADY WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI: Zasady Konstytucyjne wymiaru sprawiedliwości: – sądowego wymiaru sprawiedliwości, – zasada udziału obywateli, – z. Nieusuwalności sędziów, – z. Nadzoru SN nad wszystkimi innymi sądami w zakresie orzekania, – z, niezawisłości sędziów i ich podlegania tylko konstytucji i ustawom, – z, dwuinstancyjności postępowania sądowego, – z, oskarżonego do obrony. Zasada sądowego wymiaru sprawiedliwości: sądy powszechne sprawują w.s. we wszystkich sprawach z wyjątkiem spraw ustawowo zastrzeżonych dla właściwości innych sądów.
