Spółka akcyjna
Pojęcie: spółka kapitałowa posiadająca osobowość prawną, występująca w obrocie pod własną firmą, posiadającą zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych, działająca poprzez wyodrębnione zinstytucjonalizowane organy. Majątek spółki jest własnym majątkiem, odrębnym od majątku akcjonariuszy. Może być zawiązana w każdym, niekoniecznie gospodarczym celu. Spółkę akcyjną może zawiązać 1 lub większa liczba osób, nie może być ona zawiązana przez jednoosobową spółkę z o.o.
Powstanie spółki: wyróżnić można 3 sposoby zawiązania spółki akcyjnej: koncesyjny, normatywny oraz mieszany. Spółka akcyjna powstaje, jeżeli zostaną spełnione następujące przesłanki (art. 306 KSH):
Są to czynności podstawowe przy zawiązaniu spółki akcyjnej, tj.:
1) zawiązanie spółki, w tym podpisania statutu przez założycieli,
2) wniesienie przez akcjonariuszy wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego,
3) ustanowienia zarządu i rady nadzorczej,
4) wpisu do rejestru.
Oraz czynności pomocnicze:
1) Sporządzenie sprawozdania przez założycieli,
2) Złożenie do sądu rejestrowego wniosku o wyznaczenie biegłych rewidendów w celu uzyskania ich opinii,
3) Uzyskanie zgody właściwej władzy na zawiązanie spółki.
Statut spółki akcyjnej:
Powinien określać:
• Firmę i siedzibę spółki,
• Przedmiot działalności spółki,
• Czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony,
Wysokość kapitału zakładowego oraz kwotę
• wpłaconą przed zarejestrowaniem na pokrycie kapitału zakładowego,
• Wartość nominalną akcji i ich liczbę ze wskazaniem, czy akcje są imienne, czy na okaziciela,
• Liczbę akcji poszczególnych rodzajów i związane z nimi uprawnienia, jeżeli mają być wprowadzone akcje różnych rodzajów,
• Nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) założycieli,
• Liczbę członków zarządu i rady nadzorczej albo, co najmniej minimalną lub maksymalną liczbę członków tych organów oraz podmiot uprawniony do ustalenia składu zarządu lub rady nadzorczej,
• Co najmniej przybliżoną wielkość wszystkich kosztów poniesionych lub obciążających spółkę w związku z jej utworzeniem, ustaloną na dzień zawiązania spółki,
• Pismo do ogłoszeń, jeżeli spółka zamierza dokonywać ogłoszeń również poza Monitorem Sądowym i Gospodarczym.
Statut powinien również zawierać, pod rygorem bezskuteczności wobec spółki, postanowienia dotyczące:
1) liczby i rodzajów tytułów uczestnictwa w zysku lub w podziale majątku spółki oraz związanych z nimi praw,
2) wszelkich związanych z akcjami obowiązków świadczenia na rzecz spółki, poza obowiązkiem wpłacenia należności za akcje,
3) warunków i sposobu umorzenia akcji,
4) ograniczeń zbywalności akcji,
5) uprawnień osobistych przyznanych akcjonariuszom, o których mowa w art. 354.
Statut może zawierać postanowienia odmienne, niż przewiduje ustawa, jeżeli ustawa na to zezwala. Statut może zawierać dodatkowe postanowienia, chyba, że z ustawy wynika, że przewiduje ona wyczerpujące uregulowanie albo dodatkowe postanowienie statutu jest sprzeczne z naturą spółki akcyjnej lub dobrymi obyczajami.
Spółka akcyjna powstaje z chwilą uzyskania wpisu do KRS.
Wpis do rejestru powinien zawierać:
Firmę, siedzibę i adres spółki albo adres do doręczeń,
Przedmiot działalności spółki,
Wysokość kapitału zakładowego, liczbę i wartość nominalną akcji,
Wysokość kapitału docelowego, jeżeli statut to przewiduje,
Liczbę akcji uprzywilejowanych i rodzaj uprzywilejowania,
Wzmiankę, jaka część kapitału zakładowego została pokryta przed zarejestrowaniem,
Nazwiska i imiona członków zarządu oraz sposób reprezentowania spółki,
Nazwiska i imiona członków rady nadzorczej,
Jeżeli akcjonariusze wnoszą wkłady niepieniężne – zaznaczenie tej okoliczności,
Czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony,
Jeżeli statut wskazuje pismo przeznaczone do ogłoszeń spółki – oznaczenie tego pisma,
Jeżeli statut przewiduje przyznanie uprawnień osobistych określonym akcjonariuszom lub tytuły uczestnictwa w dochodach lub majątku spółki niewynikające z akcji – zaznaczenie tych okoliczności.
Firma: Firma spółki może być obrana dowolnie; powinna zawierać dodatkowe oznaczenie „spółka akcyjna”. Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu „S. A.”
Forma aktu zawiązania: Musi to być akt notarialny.
Wysokość kapitału zakładowego: Kapitał zakładowy to ustalona w statucie, a wyrażona w złotych polskich wielkość aktywów, którą spółka powinna utrzymywać przez cały czas swojego istnienia. Powinien on wynosić nie mniej niż 500 000 złotych, wartość nominalna 1 akcji – 1 złoty.
Wkłady: Na pokrycie kapitału zakładowego akcjonariusze wnoszą wkłady pieniężne i niepieniężne (aporty).
Organy spółki:
Zarząd- prowadzi sprawy spółki i reprezentuje ją w stosunkach z innymi podmiotami. Zarząd składa się z jednego lub większej liczby osób. Członkiem zarządu może być osoba fizyczna, posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Członek zarządu spółki akcyjnej jest powoływany na indywidualnie oznaczoną kadencję. Wygaśnięcie mandatu członka zarządu jest związana z odbyciem walnego zgromadzenia, którego przedmiotem jest zatwierdzenie sprawozdania finansowego za ostatni rok obrotowy, w którym pełnił on swoją funkcję. Mandat członka zarządu wygasa również w przypadku: śmierci, rezygnacji albo odwołania go ze składu zarządu. Prawo członka zarządu do reprezentowania spółki dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki i nie można ograniczyć ze skutkiem prawnym wobec osób trzecich. Zarząd nie może reprezentować spółki w stosunkach z członkami zarządu, bo w umowach i sporach między członkami zarządu, spółka powinna być reprezentowana przez radę nadzorczą lub specjalnego pełnomocnika powołanego uchwałą walnego zgromadzenia. Jeżeli zarząd jest wieloosobowy, wszyscy jego członkowie są obowiązani i uprawnieni do wspólnego prowadzenia spraw spółki, chyba, że statut stanowi inaczej. Uchwały zarządu zapadają bezwzględną większością głosów, chyba, że statut stanowi inaczej. Statut może przewidywać, że w przypadku równości głosów decyduje głos prezesa zarządu, jak również przyznawać mu określone uprawnienia w zakresie kierowania pracami zarządu. Uchwały zarządu mogą być powzięte, jeżeli wszyscy członkowie zostali prawidłowo zawiadomieni o posiedzeniu zarządu. Powołanie prokurenta wymaga zgody wszystkich członków zarządu. Odwołać prokurę może każdy członek zarządu. Członków zarządu obowiązuje zakaz konkurencji, tj., że członek zarządu nie może bez zgody spółki zajmować się interesami konkurencyjnymi, ani też uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowej lub jako członek organu spółki kapitałowej bądź uczestniczyć w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek organu. Zakaz ten obejmuje także udział w konkurencyjnej spółce kapitałowej, w przypadku posiadania w niej przez członka zarządu, co najmniej 10% udziałów albo akcji bądź prawa do powołania, co najmniej jednego członka zarządu.
Rada nadzorcza- to obligatoryjny organ spółki akcyjnej. Wykonuje stały nadzór nad wszystkimi dziedzinami działalności spółki. Do szczególnych obowiązków rady nadzorczej należy badanie sprawozdania finansowego i sprawozdania zarządu spółki, wniosków zarządu, co do podziału zysków lub pokrycia strat oraz składanie całego sprawozdania, WZA. W celu wykonania swoich obowiązków rada nadzorcza może badać wszystkie dokumenty spółki, żądać od zarządu i pracowników sprawozdań i wyjaśnień oraz dokonywać rewizji stanu majątku spółki. Do kompetencji rady nadzorczej należy również zawieszanie, z ważnych powodów, w czynnościach poszczególnych lub wszystkich członków zarządu oraz delegowanie członków rady nadzorczej do czasowego wykonywania czynności członków zarządu niemogących sprawować swoich czynności. Rada nadzorcza składa się, co najmniej z trzech członków powoływanych i odwoływanych przez walne zgromadzenie. Kadencja członka rady nadzorczej nie może być dłuższa niż 5 lat. Członek zarządu, prokurent, likwidator, kierownik oddziału lub zakładu oraz zatrudniony w spółce główny księgowy, radca prawny lub adwokat nie może być jednocześnie członkiem rady nadzorczej. Rada nadzorcza podejmuje uchwały, jeżeli na posiedzeniu jest obecna, co najmniej połowa jej członków. Uchwały rady nadzorczej zapadają bezwzględną większością głosów, chyba, że statut stanowi inaczej. Statut może przewidywać, że w przypadku równości głosów rozstrzyga głos przewodniczącego rady nadzorczej.
Walne zgromadzenie- jest to najwyższy organ spółki akcyjnej. Do niego należy podejmowanie uchwał w sprawach najbardziej zasadniczych dla funkcjonowania spółki. WZA podejmuje uchwały w następujących sprawach:
• Rozpatrzenia i zatwierdzenia sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy oraz udzielenie absolutorium członkom organów spółki z wykonania przez nich obowiązków,
• Postanowień dotyczących roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przy zawiązaniu spółki lub sprawowaniu zarządu albo nadzoru,
• Zbycia i wydzierżawienia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienie na nich ograniczonego prawa rzeczowego,
• Nabycia i zbycia nieruchomości lub udziału w nieruchomości, chyba, że statut stanowi inaczej,
• Emisji obligacji zamiennych lub z prawem pierwszeństwa,
• Nabycie własnych akcji w przypadku określonym w art. 362 § 1 pkt 2.
• Nabycia dla spółki mienia za cenę przewyższającą 1/10 wpłaconego kapitału zakładowego od założyciela lub akcjonariusza, spółki lub spółdzielni zależnej,
• Umorzenia akcji,
• Powoływania i odwoływania członków zarządu i rady nadzorczej,
• Zmiany statutu spółki,
• Podwyższenia kapitału akcyjnego i obniżenia kapitału zakładowego,
• Rozwiązania spółki,
• Łączenia podziału lub przekształcenia spółki.
Zwyczajne walne zgromadzenie powinno się odbyć w terminie sześciu miesięcy po upływie każdego roku obrotowego. Przedmiotem obrad zwyczajnego walnego zgromadzenia powinno być:
1) rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy,
2) powzięcie uchwały o podziale zysku albo o pokryciu straty,
3) udzielenie członkom organów spółki absolutorium z wykonania przez nich obowiązków
Nadzwyczajne walne zgromadzenie zwołuje się w przypadkach, gdy organy lub osoby uprawnione do zwoływania walnych zgromadzeń uznają to za wskazane. Walne zgromadzenie zwołuje zarząd. Rada nadzorcza ma prawo zwołania zwyczajnego walnego zgromadzenia, jeżeli zarząd nie zwoła go w określonym terminie. Akcjonariusz lub akcjonariusze reprezentujący, co najmniej 1/10 kapitału zakładowego mogą żądać zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia, jak również umieszczenia określonych spraw w porządku obrad najbliższego walnego zgromadzenia. Walne zgromadzenie odbywa się w siedzibie spółki. Na walnym zgromadzeniu głosuje się akcjami- 1 akcja to 1 głos. Uprzywilejowanie, co do głosu- nie więcej niż 2 głosy na 1 akcję, a w przypadku Skarbu państwa od 2 do 5 głosów na 1 akcję, ale tylko do 1.01.2004r. Głosowanie jest jawne. Tajne głosowanie zarządza się przy wyborach oraz nad wnioskami o odwołanie członków organów spółki lub likwidatorów, o pociągnięcie ich do odpowiedzialności, jak również w sprawach osobowych. Poza tym należy zarządzić tajne głosowanie na żądanie choćby jednego z akcjonariuszy obecnych lub reprezentowanych na walnym zgromadzeniu. Uchwały zapadają bezwzględną większością głosów. Uchwała dotycząca emisji obligacji zamiennych i obligacji z prawem pierwszeństwa objęcia akcji, zmiany statutu, umorzenia akcji, obniżenia kapitału zakładowego, zbycia przedsiębiorstwa albo jego zorganizowanej części i rozwiązania spółki zapada większością 3/4 głosów. Uchwała dotycząca zmiany statutu, zwiększająca świadczenia akcjonariuszy lub uszczuplająca prawa przyznane osobiście poszczególnym akcjonariuszom wymaga zgody wszystkich akcjonariuszy, których dotyczy. Jeżeli na walnym zgromadzeniu jest reprezentowana, co najmniej połowa kapitału zakładowego, do powzięcia uchwały o umorzeniu akcji wystarczy zwykła większość głosów.
Do powzięcia uchwały o istotnej zmianie przedmiotu działalności spółki wymagana jest większość 2/3 głosów. Uchwała powinna być powzięta w drodze jawnego i imiennego głosowania oraz ogłoszona.
Uchwała walnego zgromadzenia sprzeczna ze statutem bądź dobrymi obyczajami i godząca w interes spółki lub mająca na celu pokrzywdzenie akcjonariusza może być zaskarżona w drodze wytoczonego przeciwko spółce powództwa o uchylenie uchwały.
Prawo do wytoczenia powództwa o uchylenie uchwały walnego zgromadzenia przysługuje:
1) Zarządowi, radzie nadzorczej oraz poszczególnym członkom tych organów,
2) akcjonariuszowi, który głosował przeciwko uchwale, a po jej powzięciu zażądał zaprotokołowania sprzeciwu; wymóg głosowania nie dotyczy akcjonariusza akcji niemej,
3) Akcjonariuszowi bezzasadnie niedopuszczonemu do udziału w walnym zgromadzeniu,
4) Akcjonariuszom, którzy nie byli obecni na walnym zgromadzeniu, jedynie w przypadku wadliwego zwołania walnego zgromadzenia lub też powzięcia uchwały w sprawie nieobjętej porządkiem obrad.
Rozwiązanie i likwidacja spółki akcyjnej:
Rozwiązanie spółki akcyjnej może nastąpić z następujących przyczyn:
Przyczyny przewidziane w statucie,
Uchwała walnego zgromadzenia o rozwiązaniu spółki albo o przeniesieniu siedziby spółki za granicę,
Ogłoszenie upadłości spółki,
Inne przyczyny przewidziane prawem.
Akcjonariuszowi nie przysługuje prawo do wytoczenia powództwa o rozwiązanie spółki.
Likwidacja- w okresie likwidacji firma spółki akcyjnej jest uzupełniona o dodatek „w likwidacji”. Otwarcie likwidacji następuje z dniem uprawomocnienia się orzeczenia o rozwiązaniu spółki przez sąd, powzięcia przez walne zgromadzenie uchwały o rozwiązaniu spółki lub zaistnienia innej przyczyny jej rozwiązania. W czasie prowadzenia likwidacji spółka zachowuje osobowość prawną. Likwidatorami są członkowie zarządu, chyba, że statut lub uchwała walnego zgromadzenia stanowi inaczej, a jeżeli o likwidacji orzeka sąd, może on jednocześnie ustanowić likwidatorów. Czynności likwidacyjne obejmują:
Zakończenie interesów bieżących spółki,
Ściągnięcie wierzytelności,
Wypełnienie zobowiązań spółki,
Spieniężenie majątku spółki.
Po dokonaniu rozliczeń aktywów i pasywów oraz zaspokojeniu wierzycieli pozostały majątek spółki podlega podziałowi między akcjonariuszy. Po zakończeniu likwidacji i po zatwierdzeniu przez walne zgromadzenie sprawozdania finansowego na dzień zakończenia likwidacji (sprawozdanie likwidacyjne), likwidatorzy powinni ogłosić to sprawozdanie i złożyć je sądowi rejestrowemu z jednoczesnym zgłoszeniem wniosku o wykreślenie spółki z rejestru. Rozwiązanie spółki następuje po przeprowadzeniu likwidacji z chwilą wykreślenia spółki z rejestru.
Odpowiedzialność cywilna- odpowiedzialności wobec spółki podlegają osoby uczestniczące w tworzeniu spółki lub podwyższeniu jej kapitału; uczestniczące w badaniu sprawozdania finansowego; członkowie zarządu i rady nadzorczej oraz likwidatorzy spółki odpowiadają wobec spółki za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami statutu spółki, chyba, że nie ponoszą winy. Członkowie zarządu odpowiadają wobec wierzycieli spółki solidarnie ze spółką przez trzy lata od dnia zarejestrowania spółki umyślne lub przez niedbalstwo podanie fałszywych danych w oświadczeniu. Osoba, która brała udział w tworzeniu spółki, a wbrew przepisom prawa wyrządziła spółce szkodę, ze swojej winy obowiązana jest do jej naprawienia. Szczególną odpowiedzialność ponoszą osoby, które:
Zamieściły lub współdziałały w zamieszczeniu w statucie, sprawozdaniach, opiniach, ogłoszeniach i zapisach fałszywych danych lub dane te w inny sposób rozpowszechniały bądź też pominęły lub współdziałały w pominięciu w tych dokumentach danych istotnych dla powstania spółki, w szczególności dotyczących wkładów niepieniężnych, nabycia mienia oraz przyznania akcjonariuszom lub innym osobom wynagrodzenia lub szczególnych korzyści
Współdziałały w czynnościach prowadzących do zarejestrowania spółki na podstawie dokumentu zawierającego fałszywe dane.
Odpowiedzialność ponosi osoba, która w związku z powstaniem spółki akcyjnej lub podwyższeniem jej kapitału zakładowego z winy swojej zapewnia sobie albo osobie trzeciej zapłatę nadmiernie wygórowaną ponad wartość zbywczą wkładów niepieniężnych albo nabywanego mienia lub też wynagrodzenie albo korzyści szczególne, niewspółmierne z oddanymi usługami.
Roszczenie o naprawienie szkody przedawnia się z upływem trzech lat od dnia, w którym spółka dowiedziała się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże w każdym przypadku roszczenie przedawnia się z upływem pięciu lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę.
