PRZEDSIĘBIORSTWO PAŃSTWOWE
Przedsiębiorstwo państwowe jest samodzielnym, samorządnym i samo finansującym się przedsiębiorcą posiadającym osobowość prawną (wg ustawy z dnia 25 września 1981r. o przedsiębiorstwach państwowych).
Art. 551 KC – przedsiębiorstwo to zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych i obejmujących wszystko, co wchodzi w jego skład (tj. firmę, znaki towarowe, księgi handlowe, ruchomości i nieruchomości należące do przedsiębiorstwa, produkty, materiały, patenty itd.).
Przedsiębiorstwa państwowe mogą być tworzone jako:
Przedsiębiorstwa działające na zasadach ogólnych.
Przedsiębiorstwa użyteczności publicznej – tworzone są w celu bieżącego i nieprzerwanego zaspokajania potrzeb ludności, tj. świadczenia usług w zakresie:
Inżynierii sanitarnej;
Komunikacji miejskiej;
Zaopatrzenia ludności w energię elektryczną, gazową i cieplną;
Zarządu państwowymi zasobami lokalowymi;
Zarządu państwowymi terenami zielonymi;
Zarządu uzdrowiskami;
Usług pogrzebowych i utrzymywania cmentarzy;
Usług kulturalnych.
W wyniku komunalizacji przedsiębiorstwa użyteczności publicznej stały się przedsiębiorstwami komunalnymi.
Komunalizacja – gmina została wyposażona w mienie należące do Skarbu Państwa, Rad Narodowych i Terenowych Organów Administracji Państwowej Stopnia Podstawowego (od 1990r.).
Przedsiębiorstwa mieszane – prowadzą działalność na bazie kapitału państwowego, powoływane są w drodze umowy;
Przedsiębiorstwa międzynarodowe – tworzone są wraz z innymi państwami.
Przedsiębiorstwa państwowe tworzone są przez naczelne oraz centralne organy administracji państwowej lub Narodowy Bank Polski i inne banki państwowe (są to organy założycielskie). W uzasadnionych przypadkach przedsiębiorstwa państwowe mogą być tworzone przez inne organy niż centralne organy administracji państwowej. Przed utworzeniem przedsiębiorstwa organ założycielski przeprowadza badania i analizy w celu ustalenia potrzeby utworzenia przedsiębiorstwa. Akt o utworzeniu przedsiębiorstwa określa jego nazwę, rodzaj, siedzibę i przedmiot działania.
Statut przedsiębiorstwa reguluje strukturę organizacyjną przedsiębiorstwa. Statut jest uchwalany przez ogólne zebranie pracowników na wniosek dyrektora przedsiębiorstwa.
Statut przedsiębiorstwa określa ponadto:
Tworzenie zakładów i innych jednostek organizacyjnych przedsiębiorstwa państwowego;
System kontroli wewnętrznej;
Stosunki prawne między jednostkami wchodzącymi w skład przedsiębiorstwa;
Zasady występowania w stosunkach prawnych z innymi jednostkami organizacyjnymi;
Powołanie jako organów doradczych i opiniodawczych dyrektora – kolegium przedsiębiorstwa oraz rady techniczno- ekonomicznej;
Powołanie przez dyrektora komisji do rozstrzygania sporów majątkowych między jednostkami organizacyjnymi przedsiębiorstwa.
Regulamin organizacyjny przedsiębiorstwa określa szczegółowo:
Zakres działania, podział czynności i odpowiedzialność osób pełniących funkcje kierownicze.
Organ założycielski zatwierdza statut przedsiębiorstw państwowych:
Użyteczności publicznej;
Handlu zagranicznego;
Stacji radiowych i telewizyjnych, przemysłu teleelektronicznego, transportu samochodowego i budownictwa łączności,
PKS i zakładów naprawczych taboru kolejowego.
Przedsiębiorstwo państwowe podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego, z chwilą wpisania uzyskuje osobowość prawną.
ORGANY PRZEDSIĘBIORSTWA:
Ogólne zebranie pracowników (delegatów – przedsiębiorstwa wielozakładowe lub przedsiębiorstwa, w których liczba pracowników przekracza 300 osób, wybieranych na 2 lata) – forma bezpośredniego uczestniczenia załogi w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Uchwały zapadają zwykłą większością głosów. Ogólne zebranie pracowników odbywa posiedzenia, co najmniej 2 razy w roku. Zwoływane jest na pisemny wniosek, co najmniej 1/5 liczby członków przez Radę Pracowniczą w ciągu 7 dni. Na każdym posiedzeniu Ogólne Zebranie Pracowników wybiera przewodniczącego zebrania, zastępcę i sekretarza.
Kompetencje:
Uchwala na wniosek dyrektora statut przedsiębiorstwa;
Podejmuje uchwały w sprawie podziału zysku przeznaczonego dla załogi;
Dokonuje rocznej oceny działalności Rady Pracowniczej i dyrektora;
Uchwala wieloletnie plany przedsiębiorstwa;
Uchwala na wniosek Rady Pracowniczej, statut samorządu załogi przedsiębiorstwa.
Rada Pracownicza:
Składa się z 15 członków, chyba, że statut samorządu załogi stanowi inaczej. Kadencja trwa 2 lata. Wybierana jest w wyborach przez pracowników. Członkiem Rady Pracowniczej może zostać pracownik, który pracuje w przedsiębiorstwie, co najmniej 2 lata. Członek Rady nie może pełnić funkcji więcej niż 2 kadencje. Rada Pracownicza wybiera ze swego grona na okres 2 lat prezydium w składzie: przewodniczący, jeden lub więcej zastępców i sekretarz. Prezydium jest wewnętrznym organem Rady Pracowniczej.
Kompetencje Rady Pracowniczej:
Uchwalenie oraz zmiana planu rocznego przedsiębiorstwa;
Przyjmowanie sprawozdania rocznego oraz zatwierdzenie bilansu;
Podejmowanie uchwał w sprawie inwestycji;
Wyrażanie zgody na utworzenie lub przystąpienie do spółki handlowej lub innej struktury organizacyjnej przewidzianej przepisami prawa lub nabycie bądź zbycie jej akcji;
Wyrażenie zgody na oddawanie środków trwałych przedsiębiorstwa osobom fizycznym lub prawnym do korzystania z nich w formie przewidzianych w prawie cywilnym;
Podejmowanie uchwał w sprawie podziału lub łączenia przedsiębiorstw;
Podejmowanie uchwał w sprawie zakładowego budownictwa mieszkalnego i socjalnego;
Podejmowanie uchwał w sprawie zmiany kierunku działalności przedsiębiorstwa;
Podejmowanie uchwał o przeprowadzeniu w przedsiębiorstwie referendum;
Wybieranie swego przedstawiciela do rady zrzeszenia przedsiębiorstw.
Rada Pracownicza ma prawo występowania z inicjatywami, wnioskami i uwagami we wszystkich sprawach dotyczących przedsiębiorstwa. Rada wyraża również opinie we wszystkich sprawach dotyczących przedsiębiorstwa lub jego kierownictwa. Jest organem, który kontroluje całokształt działalności przedsiębiorstwa. Rada Pracownicza odbywa posiedzenia, co najmniej raz na kwartał. Prezydium rady zwołuje posiedzenie Rady Pracowniczej na pisemny wniosek 1/5 jej członków. Uchwały Rady Pracowniczej zapadają zwykłą większością głosów.
Dyrektor:
Zarządza przedsiębiorstwem i reprezentuje je na zewnątrz. Powoływany jest przez Radę Pracowniczą (w przypadku przedsiębiorstw nowozałożonych i przedsiębiorstw użyteczności publicznej dyrektora powołuje i odwołuje organ założycielski). Dyrektor jest powoływany spośród kandydatów wyłonionych w drodze konkursu na okres 5 lat lub na czas nieokreślony. Dyrektor może być odwołany przez Radę Pracowniczą za zgodą organu założycielskiego. Może być również zawieszony w czynnościach przez Radę Pracowniczą na okres nie dłuższy niż 6 miesięcy. Na okres zawieszenia dyrektora Rada Pracownicza powołuje tymczasowego kierownika przedsiębiorstwa.
Mienie przedsiębiorstwa:
Wartość mienia to fundusz statutowy przedsiębiorstwa, który ustala organ założycielski. Mienie przedsiębiorstwa tworzy majątek od chwili wpisu do rejestru. Mienie staje się własnością przedsiębiorstwa z tym, że zbyć może je tylko w drodze przetargu. Z zaciągniętych zobowiązań przedsiębiorstwo odpowiada jedynie swoim majątkiem.
Łączenie, podział, likwidacja przedsiębiorstwa:
Najczęstsze przekształcenia to połączenie dwóch w jedno. Włączenie jednego przedsiębiorstwa w drugie to inkorporacja. Decyduje organ założycielski za zgodą rady pracowniczej.
Likwidacja –
Przedsiębiorstwo prowadzi działalność gospodarczą ze stratą w ciągu 6 kolejnych miesięcy;
Prawomocnym wyrokiem sądu lub decyzja administracyjną zakazano przedsiębiorstwu działania we wszystkich dziedzinach;
Jeżeli z wnioskiem zwróci się zarząd komisaryczny;
Oddanie części lub całego przedsiębiorstwa innej osobie na podstawie umów prawa cywilnego. Decyzje podejmuje organ założycielski z własnej inicjatywy lub na wniosek rady przedsiębiorstwa w porozumieniu z Ministrem Przekształceń Własnościowych.
Z chwilą postawienia przedsiębiorstwa w stan likwidacji:
Organ założycielski odwołuje dyrektora i wyznacza likwidatora;
Organy samorządu załogi przedsiębiorstwa ulegają rozwiązaniu z mocy prawa;
Kompetencje Rady Pracowniczej przejmuje organ założycielski.
Nadzór nad przedsiębiorstwem:
Organem nadzoru nad przedsiębiorstwem jest organ założycielski, który dokonuje kontroli i oceny działalności przedsiębiorstwa oraz pracy dyrektora. W pewnych sytuacjach organem nadzoru może być Rada Pracownicza.
Zastępcy dyrektora – działają w granicach ich umocowania;
Zarządca – osoba fizyczna lub prawna powołana przez organ założycielski do zarządzania przedsiębiorstwem. Powierzenie zarządzania przedsiębiorstwem może nastąpić z inicjatywy organu założycielskiego za zgodą Rady Pracowniczej i Ogólnego Zebrania Pracowników.
Reprezentant upadły – wyznaczony jest przez organ założycielski w miejsce odwołania dyrektora w dniu ogłoszenia upadłości przedsiębiorstwa państwowego.
Pełnomocnicy – ustanawia i odwołuje ich dyrektor przedsiębiorstwa.
Zarządca komisaryczny – powoływany jest przez organ założycielski w porozumieniu z Ministrem Finansów w przypadku, gdy przedsiębiorstwo prowadzi działalność ze stratą.
Kurator – (Art. 42. § 1, KC)- Jeżeli osoba prawna nie może prowadzić swoich spraw z braku powołanych do tego organów, sąd ustanawia dla niej kuratora.
