1. WPROWADZENIE TEORETYCZNE
Przed omówieniem tematu głównego wyjaśnię kilka często pojawiających się pojęć ekonomicznych .
1.1 RYNEK 1 to zwięzła nazwa procesu prowadzącego do tego , że decyzje gospodarstw domowych dotyczące konsumpcji alternatywnych dóbr , decyzje przedsiębiorstw o tym , co i jak wytwarzać oraz decyzje pracowników dotyczące tego jak wiele i dla kogo pracować zostają wzajemnie uzgodnione dzięki odpowiedniemu dostosowaniu cen .
Rynek w średniowieczu to określenie miejsc w których odbywała się wymiana handlowa, miejsca uprzywilejowane mające tzw. prawo składu – kupcy mieli obowiązek wystawiania swoich towarów na sprzedaż . Średniowieczne rynki stały się istotnym czynnikiem rozwoju miast .
Istnieje szereg ujęć pojęcia rynku:
1. obszar ogółu miejsc w których sprzedający i kupujący dokonują wymiany określonych towarów
2. instytucja przez którą działają siły kształtujące ceny popyt, podaż
3. układ przez który kupujący i sprzedający wzajemnie oddziaływują na siebie dla określenia ceny oraz ilości towaru
4. ogół relacji pomiędzy sprzedającymi i kupującymi kształtujące ceny, popyt, podaż
5. grupa firm i jednostek kontaktujących się wzajemnie w celu zakupu lub sprzedaży pewnego dobra
Nasiłowski – Rynek to forma poziomych więzi pomiędzy różnymi podmiotami gospodarczymi próbującymi sprzedać kupić towar . Za jej pośrednictwem uczestnicy rynku dążąc do realizacji swoich interesów pragną przedstawić korzystniejsze swoje oferty pod względem ceny, jakości wyrobów, opakowania w celu wywarcie wpływu na korzystne zawarcie transakcji kupna-sprzedaży .
Najczęściej przez pojęcie rynku rozumie się ogół warunków ekonomicznych w których dochodzi do zawierania transakcji wymiennych pomiędzy sprzedawcami oferującymi towary a nabywcami reprezentującymi potrzeby poparte określonymi funduszami nabywczymi .
1.2 RYNEK JEST W RÓWNOWADZE 2, gdy cena zrównuje popyt z podażą . W tym punkcie krzywe popytu i podaży się przecinają . Przy cenie niższej od ceny równowagi pojawia się nadwyżka popytu (brak towarów) , która prowadzi do wzrostu ceny . Przy cenie wyższej od ceny równowagi pojawia się nadwyżka podaży , która prowadzi do spadku ceny . Na wolnym rynku istnieje mechanizm samo korygujący odchylenia od ceny równowagi .
1.3 WIELKOŚĆ POPYTU to ilość dobra (lub usługi) jaką konsumenci chcą i mogą kupić po danej cenie i w określonym czasie .
1.4 WIELKOŚĆ PODAŻY to z kolei ilość dobra (lub usługi) jaką producenci zamierzają sprzedać po danej cenie i w określonym czasie.
1.5 DO DETERMINANTÓW POPYTU ZALICZAMY : -cenę danego dobra – ceny innych dóbr – dochód – gusta , modę i postęp cywilizacyjny – pozostałe czynniki
1.6 DETERMINANTY PODAŻY TO : – cena danego dobra – ceny czynników wytwórczych – technologia – ceny innych dóbr – liczba producentów na danym rynku – pozostałe czynniki
1.7 CENA dobra to określona suma pieniędzy , jaką musimy zapłacić za jego jednostkę .
1.8 CENA MINIMALNA zaś to określony przez państwo pułap ceny , poniżej której nie mogą być zawierane transakcje – skutkiem wprowadzenia ceny minimalnej jest nadwyżka rynkowa .
1.9 CENA MAKSYMALNA to określony przez państwo pułap ceny , powyżej której nie mogą być zawierane transakcje – skutkiem wprowadzenia ceny maksymalnej jest niedobór rynkowy.
1.10 NIEDOBÓR RYNKOWY wiąże się z popytem , ponieważ w sytuacji gdy konsumenci zaczną masowo wykupywać dane dobro , w sklepach zabraknie tego towaru ; niedobór to inaczej zbyt mała , niedostateczna ilość towarów (lub usług) nie pokrywająca zapotrzebowania .
1.11 NADWYŻKA RYNKOWA to zbyt wysoka podaż , czyli ilość towaru , która przewyższa ustalony popyt , powstaje w sytuacji, gdy producent wytworzył zbyt dużo towaru w porównaniu do potrzeb konsumentów lub gdy na rynku pojawił się substytut tego dobra .
1.12 ELASTYCZNOŚĆ POPYTU 3 na ogół maleje przy przesuwaniu się w dół po krzywej popytu , lecz ważną cezurę stanowi punkt , w którym elastyczność popytu jest równa -1 . Popyt nazywamy elastycznym , gdy jego elastyczność cenowa jest mniejsza od -1 . Popyt jest nieelastyczny , gdy jego elastyczność przyjmuje wartości między -1 i 0 .
1.13 ELASTYCZNOŚĆ PODAŻY4 mierzy reakcję oferowanej ilości towaru na zgo cę jeBabieny . Ponieważ krzywe podaży wznoszą się , elastyczność podaży jest dodatnia . Kiedy przesuwamy się wzdłuż krzywej podaży , wzrostowi cen towarzyszą przyrosty produkcji . Im bardziej elastyczna jest podaż , tym większy jest procentowy wzrost jej wielkości stanowiący reakcję na daną procentową zmianę ceny . Krzywe podaży o wysokiej elastyczności są zatem względnie płaskie , zaś krzywe podaży o niskiej elastyczności stosunkowo strome . Elastyczność podaży pozwala ocenić , jak zmieni się cena i ilość oferowana odpowiadająca warunkom równowagi pod wpływem zmian popytu . Im mniej elastyczna jest podaż , w tym większym stopniu wzrost popytu powoduje wzrost cen , a nie produkcji .
2. ANALIZA ILOŚCIOWA
2.1 POPYT na rynku paliw płynnych i ciekłych jest duży , ponieważ dobra te są niezbędne w poprawnym funkcjonowaniu przemysłu, handlu i w życiu każdego człowieka . Paliwa to produkty energetyczne , które stanowią doskonałe rozwiązanie dla zaspokojenia podstawowej potrzeby każdego człowieka – potrzeby ciepła w biurach , przedsiębiorstwach , szkołach ,szpitalach i naszych mieszkaniach . Produkty powstające w wyniku przerobu ropy naftowej stanowią także doskonałe źródło energii w zakładach przemysłowych . Konsumenci nabywają najczęściej opracowane produkty energetyczne o szerokich zastosowaniach w przemyśle oraz gospodarstwach domowych . Są to między innymi : gaz płynny propan – butan (LPG) , propan techniczny , olej opałowy lekki i ciężki . Popyt na tym rynku będzie kształtował się na wysokim poziomie ponieważ gaz płynny ma zastosowanie : – w domkach jednorodzinnych , gdzie wykorzystywany jest do
ogrzewania pomieszczeń , podgrzewania wody użytkowej
i przyrządzania posiłków
– jako paliwo do pojazdów silnikowych – propan – butan stanowi doskonałą alternatywę dla benzyn i olejów napędowych znacznie obniżając koszt eksploatacji , wydłużając żywotność silnika i zapewniając czystość spalin
– w rolnictwie , gdzie gaz płynny znajduje zastosowanie do ogrzewania ferm drobiu , szklarni oraz w suszarniach płodów rolnych
– w przemyśle i budownictwie , gdzie znajduje wykorzystanie do ogrzewania hal produkcyjnych , do podgrzewania mas bitumicznych , betonu , do lutowania , spawania , cięcia metalu oraz do napędu wózków widłowych , a także w przemyśle szklarskim i ceramicznym .
– w turystyce – jako paliwo do kuchenek turystycznych
Ponadto gaz płynny wykorzystuje się do ogrzewania biur , supermarketów , ośrodków wypoczynkowych itp.
Popyt jest nieco mniejszy , jeśli chodzi o paliwa specjalistyczne takie jak :
– olej opałowy lekki Ekoterm – nowoczesny , proekologiczny i bezpieczny w użytkowaniu olej opałowy stworzony dla wszystkich konsumentów
– olej opałowy ciężki „3” zwany potocznie mazutem stanowi tradycyjny nośnik energii dla przemysłu ciężkiego , elektrociepłowni , cementowni , hut , przedsiębiorstw ogrodniczych, browarów itp. , a także jako składnik bunkrowania statków
Niewątpliwie jednak popyt największy jest na paliwa do pojazdów silnikowych (olej napędowy , etyliny) , ponieważ rynek samochodowy i transportowy dynamicznie się rozwija , a bez tych dóbr transport w dzisiejszych czasach byłby niemożliwy .
2.2 PODAŻ na rynku paliw płynnych i ciekłych jest bardzo duża , ponieważ rynek ten nabiera rozmachu i rośnie w potęgę – powstają nowe rafinerie a stacje paliw oferują coraz więcej usług . W takiej sytuacji rośnie konkurencja , dzięki której ceny paliw nie są wygórowane . Pierwszy zauważalny rozwój sektora prywatnego miał miejsce w 1984 roku , ale najwięcej firm prywatnych powstało w latach 1990 … 1992 i były to w większości zupełnie nowe podmioty gospodarcze na rynku paliwowym . Największe z nich to szczecińska Solo , poznańska Va – Po (wykupiona ostatnio przez OK. Petroleum) , Dexpol i BGW z Poznania , która zajmuje się głównie hurtową sprzedażą paliw . Prywatne stacje stają się ważnym partnerem dla krajowych rafinerii . Są odbiorcą 60% krajowych benzyn i 30% olejów napędowych . Handlują także paliwami importowanymi . Polska jest obiektem zainteresowania zachodnich potentatów w branży paliwowej . Na naszym rynku działają od kilku lat takie firmy jak : BP , Aral , Texaco , Jet , Statoil , Esso , Shell i inne ,które posiadają już po kilkanaście stacji benzynowych na terenie Polski , jak również koordynują dystrybucję innych swych produktów , takich jak oleje i inne akcesoria samochodowe . Burzliwy rozwój zachodnich sieci stacji benzynowych hamowany jest przede wszystkim przez skomplikowany sposób nabywania nieruchomości i niewyjaśnione całkowicie sprawy własności gruntów . Pomimo tych przeciwności Polska , ze swym szybkim wzrostem gospodarczym i gwałtownie wzrastającą liczbą samochodów , jest w centrum zainteresowania zagranicznych koncernów . Pojawiły się również polskie firmy prywatne , które inwestują w budowę sieci stacji benzynowych , przez co stają się znaczącą konkurencją dla dotychczasowego monopolisty – Centrali Produktów Naftowych (CPN) . W latach 1981 – 1991 globalna produkcja surowców energetycznych w Polsce zmniejszyła się do 132 milionów ton paliwa umownego (umownego węgla kamiennego) , tj. o 24%. W 1991r. zajmowaliśmy 21 miejsce na świecie pod względem ogólnej skali produkcji tych surowców. W przeliczeniu na 1 mieszkańca dawało to 3455 kg paliwa umownego, a więc o 66% więcej niż wynosiła przeciętna światowa.
W strukturze korzystania źródeł energii zdecydowanie dominują u nas paliwa stałe – węgiel kamienny i brunatny .
Źródła energii Produkcja Zużycie
1980 1988 1991 1980 1988 1991
Ogółem 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
Paliwa stałe 95,7 96,6 96,7 81,1 80,5 77,1
Ropa naftowa 0,3 0,2 0,2 11,7 11,3 13,5
Gaz ziemny 3,8 2,9 2,8 7,0 7,6 9,3
Energia wodna i inne 0,2 0,3 0,3 0,2 0,6 0,1
Wprawdzie ich udział obniża się, co jest kompensowane wzrostem zużycia gazu ziemnego i paliw płynnych, ale zmiany te są powolne. Na świecie jedynie kilka krajów ma zbliżoną do naszej strukturę zużycia surowców energetycznych . Są to :
RPA,
Czechy,
Chiny,
Indie.
Struktura taka jest nieracjonalna, gdyż paliwa stałe charakteryzują się stosunkowo niską sprawnością energetyczną – wysokimi stratami energii w trakcie przemian na energię elektryczną lub cieplną . Ich masowe wydobywanie i spalanie poważnie rzutuje więc na ogólne koszty funkcjonowania gospodarki i wywiera ogromną presję na środowisko naturalne.
2.3 CECHY KONSUMENTA
Na rynku paliw nie ma konsumentów jednakowo usytuowanych , ponieważ są wśród nich bogaci , zamożni , przeciętnie usytuowani jak również biedni . Wszyscy w większym lub mniejszym stopniu potrzebują paliw , jednak wszyscy nie mogą zaspokoić swoich potrzeb behawioralnych .
3. ANALIZA JAKOŚCIOWA
3.1 ROZMIARY RYNKU
Rynek paliw ciekłych i płynnych jest duży , ponieważ popyt i podaż jest potężna co widać na poniższej mapie ukazującej przykładowo bardzo szybki rozwój stacji Shell -a wciągu ostatnich lat.
3.2 ILOŚĆ PRODUKTÓW
Prawie połowę obrotu stacji prywatnych stanowi olej napędowy ( 49% ) . Udział żółtej etyliny 94 wynosi 34% , bezołowiowej 11% i etyliny 98 – 6%.
W sumie jednak sieć stacji prywatnych sprzedaje w kraju 46% benzyn i 58% olejów napędowych . Niestety , nie mam danych dotyczących dochodów państwa z sektora prywatnego . Można jedynie szacować w dużym przybliżeniu , że z całego sektora paliwowego wpływy do kasy państwowej sięgają 20% ogólnych zysków . Na rynku tym jest szeroki asortyment
produktów :
– Paliwo Jantar Standard
– Paliwo Jantar Plus
– Paliwo Jantar Syntetyk
– Paliwo Jantar AeroSynth
– Paliwo Jantar AeroSave
– Paliwo Jantar Eter
– Olej AeroSave
– Olej AreoSynth 2
– Nitrometan
– Tlenek etylenu
– Benzen
– Butadien
– Toluen
– Propylen
– Polietylen
– Polipropulen
– Oleje bazowe
– Oleje opałowe ciężkie i lekkie
– Propan – butan
– Propan techniczny
– Olej napędowy ( letni , przejściowy i zimowy )
– Etyliny ( Pb 95 , Pb 98 , żółta etylina 94 , czerwona etylina 98 )
– Itd.
3.3 IMPORT , EKSPORT
Trudno dzisiaj podtrzymać rozpowszechniany w przeszłości pogląd, że struktura zużycia surowców energetycznych zdominowana przez węgiel jest uzasadniona, gdyż odpowiada strukturze rodzimych zasobów pierwotnych źródeł energii. Wiele krajów posiadających bogate złoża węgla i nie mających większych zasobów innych surowców energetycznych wykorzystuje to paliwo umiarkowanie, starając się eliminować je z wielu zastosowań np. Niemcy . W Polsce powszechne wykorzystanie paliw stałych wiąże się generalnie z ogólnym zacofaniem gospodarki, a zwłaszcza wielu gałęzi przemysłu mających nadal podstawowe znaczenie dla tworzenia PKB.
Globalna produkcja energii w Polsce (liczona w teradżulach) zmniejszyła się w latach 1990- 1993 o 19%, adekwatnie do spadku zużycia globalnego. Oznacza to, że skala deficytu energetycznego nie zmieniła się, w związku z czym trzeba było utrzymywać stałąeniewyżkę importu energii nad jej eksportem .
Wyszczególniiakó 1985 1989 1991 1993
Pozyskanie 5194 4877 3973 3945
Import 974 1094 896 903
Eksport 1046 897 706 769
Wzrost(+),spadek(-) zapasów -92 -34 +38 +55
Zużycie globalne
-straty przemian
-zużycie bezpośrednie 52214
1288
3739 5108
1261
3728 4124
1124
2924 4134
1054
2984
Największymi importerami benzyn w 1994r. Były firmy : Solo ( ok. 60 tysięcy ton ) , Ortus ( ponad 30 tysięcy ton ) , Arion , Va – Po i Polpetrol . Najwięcej olejów napędowych kupiły za granicą firmy : Solo (blisko 120 tyięcy ton) , Petrolinvest (ok. 80 tysięcy ton) , Exbud , Ortus , Petrochemia Kraków i Arion. Udział firm prywatnych w imporcie olejów napędowych zwiększył się w 1994 roku do 55% ( w 1993 roku 33% ) , a benzyny zmalał do 14% ( w 1993 roku 17% ) . Można powiedzieć , że grupa największych importerów prywatnych , jest już dość ustabilizowana , podąża za potentami rynku paliwowego – Rafinerią Gdańską i CPN .
3.4 CENY PALIW :
E – 94 1.94 zł / l
E – 94A 1.93 zł / l
Pb – 95 1.94 zł / l
Pb – 98 2.08 zł / l
ON 1.60 zł / l
Paliwo Jantar Standard 7.00 zł / l
Paliwo Jantar Plus 8.00 zł / l
Paliwo Jantar Syntetyk 8.00 zł / l
Paliwo Jantar AreoSave 10.50 zł / l
Olej AeroSave 49.50 zł / l
Olej AreoSynth 2 42.00 zł / l
Nitrometan 95.00 zł / l
Paliwo Jantar Eter 20.00 zł / l
Gaz ziemny 0.75 zł / m3
3.5 KIERUNKI ZMIAN
Na rynku paliw zmiany kierują się w stronę usprawnienia produkcji i transportu , ulepszenia produktów oraz ułatwienia konsumentowi korzystania i dostępu do paliw . Firmy zajmujące się rozprowadzaniem tych dóbr rozszerzają swoje oferty o inne produkty i usługi w celu zaspokojenia potrzeb odbiorców. Dobrym przykładem jest Shell oferujący karty SHELL POLSKA i EURO SHELL .
STAWIAMY WSZYSTKO NAJEDNĄ KARTĘ :
Elektroniczny system euroShell
W przejazdach po Europie karta euroShell jest Waszym najpewniejszym środkiem płatniczym. Eliminuje ryzyko związane z przewożeniem gotówki. Ogranicza również konieczność dotychczas stosowanych wypłat gotówkowych. System autoryzacji blokujący użycie karty prze osoby niepowołane gwarantuje Państwu bezpieczeństwo.
Kredytowy sposób rozliczania transakcji poprzez system odroczonej płatności
Dla klientów posługujących się kartą zbiorcze obciążenie fakturą odbywa się raz w miesiącu. Wszystkie rozliczenia prowadzone są w złotówkach. Za zakupy dokonane na terenie kraju Shell Polska wystawi jedną zbiorczą fakturę VAT,
Elastyczność w wyborze karty
Karta euroShell występuje w czterech kategoriach, o różnym zakresie nabywanych towarów i usług. Może być wystawiona na pojazd lub kierowcę.
Oferujemy karty w dwóch odmianach :
Krajową -akceptowaną tylko na terenie Polski w ponad 100 stacjach benzynowych.
Europejską -akceptowaną w całej Europie
Kontrola i przegląd wydatków
Niezależnie od tego jakie towary, opłaty, bądź usługi opłacane są w trakcie przejazdów kartą euroShell, otrzymana od nas faktura euroShell uwidoczni wszystkie Państwa transakcje. Daje to m.in. możność kontrolowania tras przejazdów Państwa pojazdów, ilości i wielkości dokonanych faktycznie tankowań, przeglądu innych wydatków realizowanych przez Państwa kierowców, sprawdzania stanu licznika pojazdu.
Zestawienie wszystkich transakcji stanowiące całość z fakturą VAT /transakcje krajowe/ zawiera wszystkie w.w. informacje, istnieje możliwość wprowadzania centrów kosztowych oraz otrzymania zestawienia w formie elektronicznej.
Zwrot podatku od wartości dodanej, pobranego za granicą
Klienci euroShell mogą otrzymywać w krótkim czasie zwrot podatku VAT pobranego w wybranych krajach Europy.
Pomoc drogowa na kartę euroShell
W przypadku awarii zapewniamy pomoc w 15 krajach Europy – szybko, pewnie, fachowo i przede wszystkim bezgotówkowo.
Opłaty za przejazdy przez tunele, granice i autostrady
Przy pomocy karty euroShell można opłacać wszelkie należności z tego tytułu – bez gotówki, bez czekania i bez zbędnej biurokracji.
Zajazdy Shell dla samochodów ciężarowych i autokarów
Na kartę euroShell zostaniecie Państwo obsłużeni najlepiej, jak jest to możliwe, na ponad 15 000 stacji benzynowych Shell w całej Europie, jak również w licznych zajazdach Shell.
