Rodzaje erozji:
– wgłębna(rzeka wcina się w głąb podłoża),
– boczna(rzeka wcina się w bok koryta),
– wsteczna(cofa się ściana skalna; w górach).
kaptaż rzeczny – przeciąganie wód jednej rzeki przez drugą
Wyróżniamy 3 odcinki w biegu rzek:
a) bieg górny,
b) bieg środkowy,
c) bieg dolny.
Podstawa erozyjna dla rzeki głównej np. Wisła to poziom morza
terasy erozyjne – półki wyerodowane przez rzekę podczas jej biegu
w długim okresie czasu
cieki – wody pochodzące z opadów atmosferycznych, topniejących
lodowców. Cieki łączą się w strugi, potoki, strumienie tworząc rzeki.
Jez. wulkaniczne – powstałe w kraterach wygasłych wulkanów,
wypełnione wodą pochodzenia atmosferycznego
Jez. tektoniczne – powstałe w wyniku ruchów skorupy ziemskiej,
w zapadliskach i rowach tektonicznych np. Bajkał
Jez. krasowe – powstałe w zagłębieniach utworzonych wskutek
rozpuszczenia węglanu wapnia w skałach np. Polesie Lubel.
Jez. przybrzeżne – powstałe przez odcięcie mierzejami zatok
Jez. polodowcowe:
oczka – wytopione z brył martwego lodu lub powstałe w wyniku
erozyjnej działalności wód roztopowych w lądolodzie
rynnowe – wypełniające podłużne, powstałe w wyniku erozyjnej
działalności rzek płynących pod ciśnieniem hydrostatycznym pod
lądolodem lub lodowcem
morenowe – powstałe wskutek wypełnienia wodą zagłębień na
obszarach moreny dennej i czołowej; duża powierz. np. Mamry
karowe – powstałe wskutek wyorania przez lodowce misy jeziornej
w skalnym podłożu w górach np. Morskie Oko
antropogeniczne – sztucznie utworzone przez człowieka
meandrowe – powst. w zakolach rzecznych wsk. odcięcia szyi meandru
kosmiczne – powstałe w wyniku wypełnienia wodą kraterów
powstałych po uderzeniach meteorytów np. Crater Lake
biogeniczne – utworzone przez zwierzęta
zastoiskowe – pows. wsk. wytopienia bryły lodu zagrzebanej
w materiale polodowcowym, który odcinał przepływ wód spod lodowcae
Warunki powstania lodowca:
– niskie temperatury,
– duże opady śniegu,
– kotliny śródgórskie,
– granica wiecznego śniegu.
Podział lodowców:
– typ himalajski,
– typ alpejski,
– typ alaski(piedmontowe).
obszar zasilania – pole firnowe
obszar topnienia – jęzor lodowcowy
lacjologia – nauka o lodowcach i lądolodach
ablacja – topnienie lodowca poza obszarem zasilania
regresja – cofanie się lodowca wskutek topnienia
Etapy zlodowaceń:
– zlod., które dochodziło do 50°N( zlod. krakowskie),
– zlod. środkowopolskie(Odry) na kuli z. doch. do 55°N
– zlod. nadbałtyckie(Wisły); na innych kontyn. do 60°N
Zlodow. nastąpiły w trzecio- i czwartorzędzie w erze kenozoicznej.
Lodowce długość prędkość
himalajskie 40 km 8-12 m/h
alpejskie 20-35 km 4-6 m/h
alaskie 150-180 km 2-=25 m/h
