TORNADA
Tornado, zwane też trąbą powietrzną, jest najbardziej gwałtownym zjawiskiem atmosferycznym. Choć powszechnie występowanie tornada kojarzy się z preriami Ameryki Północnej czy wnętrzem kontynentu australijskiego, to jednak spotyka się je w wielu innych częściach świata, nie wyłączając Polski. W Ameryce tornado występuje wszędzie i jest regularne. W Ameryce znajdują się tak zwane ścieżki i aleje tornad, jednym z takich miejsc to Aleja Tornad w zachodnich okolicach Appalachów Tornado to intensywny wir powietrzny sięgający powierzchni Ziemi, związany z komórką burzową. Często wewnątrz wiru obserwuje się charakterystyczną chmurę w kształcie lejka bądź wrzeciona.
Mechanizm powstawania tornada nie jest jeszcze dobrze poznany, wiadomo jednak, że koniecznym warunkiem jego powstania jest znacząca zmienność kierunku bądź prędkości wiatru z wysokością. Ruch powietrza podczas tornada można sobie wyobrazić jako ruch wielkiego koła łopatkowego o poziomej osi i dużej prędkości obrotowej. Jeśli wskutek rozwoju prądu wstępującego w komórce burzowej ruch powietrza zmieni kierunek (koło zmieni pozycję na taką, w której jego oś ma położenie pionowe, a obrót zachodzi w płaszczyźnie poziomej), to powstanie wir, który na skutek rozciągnięcia w pionie przez ruchy wznoszące może sięgnąć powierzchni Ziemi i pojawić się tam jako tornado.
Rozmiar tornada i jego skutki. Rozmiar tornad najczęściej określa się na podstawie szerokości tzw. ścieżki zniszczeń na trasie wędrującego wiru. Wynosi ona od kilku do kilkuset m, typowa szerokość – 50 m. Długość ścieżki waha się od kilku m do kilkuset kilometrów. Czas życia tornada jest też bardzo zróżnicowany, od kilku sekund („muśnięcie” powierzchni gruntu) do kilku godzin, a typowa prędkość jego przesuwania się wynosi 10-30 km/h, choć niemal stacjonarne czy wędrujące z szybkością 100 km/h trąby powietrzne nie należą do rzadkości. Intensywność tornada nie musi być związana z jego rozmiarem. W celu określenia intensywności tornada korzysta się z tzw. klasyfikacji (skali) Fujity, wprowadzonej pod koniec lat 60. na podstawie licznych obserwacji. Tylko ok. 2% tornad przekracza stopień F-2, ale są one odpowiedzialne za 70% ofiar śmiertelnych spowodowanych przez tornada. W USA rocznie obserwuje się przeciętnie ok. 800-1000 tornad; przypisuje się im w sumie ok. 80 zgonów i 1500 poważnych zranień. Tornada mogą dokonać naprawdę dużych zniszczeń. Przykładem może być sytuacja z 31 V 1985 r., kiedy w ciągu jednego dnia w Pensylwanii i Ohio zarejestrowano 41 tornad, które spowodowały śmierć 75 osób i szkody szacowane na 450 milionów dolarów USA. Po tornadach po wielu wielkich miastach pozostają ruiny.
Po czym poznać i uniknąć tornada. Ludzi nauczyli się na szczęście rozpoznawać kiedy przyjdzie tornado. Zwiastunem tornada jest duża burza gradowa. Niekiedy kule gradowe osiągają rozmiary zbliżone do rozmiarów grejpfrutów. Ludzie po uzyskaniu takiego ostrzeżenia chowają się w piwnicach i specjalnych schronach wyposażonych w metalowe drzwi. Ponadto każdy idąc do schronu powinien mieć przy sobie latarkę, świeczkę, zapałki, trochę jedzenia i picia. Mieszkańcy, takich miejsc jak wyżej wymieniona Aleja Tornad najbardziej obawiają się dużych burz, gdyż im większa jest burza, tym większe występują tornada.
PIORUNY
Klasyfikacja piorunów. Pioruny dzielmy na pioruny liniowe, pioruny kuliste, pioruny paciorkowe. Pioruny liniowe to takie, które najczęściej widzimy podczas burz ich wielkość wynosi od kilku do kilkudziesięciu kilometrów. Gdy piorun liniowy osiągnie długość do powierzchni Ziemi, stanowi zagrożenie dla ludzi i budynków. Piorun kulisty, tak samo jak paciorkowy, występują rzadziej. Piorun kulisty przyjmuje kształt jaskrawo świecącej kuli o średnicy kilkudziesięciu centymetrów. Piorun kulisty może przecisnąć się przez najmniejszy otwór. Piorun taki szuka przewodnika prądu, którym najczęściej jest człowiek. Piorun paciorkowy to łańcuszek składający się z oddzielnych punktów świetlnych.
Skutki. W miejscu uderzenia pioruna robi się okropnie gorącą, gdyż piorun może rozgrzać powietrze do 23000 stopni Celsjusza. Pożary są towarzyszącym człowiekowi zjawiskiem. Głównym skutkiem uderzenia pioruna są pożary. Pioruny poprzez uderzenie w drzewo może wywołać pożar całego lasu i wszystkich zabudowań na najbliższym terenie. Ludzie zazwyczaj wolą, aby pioruny były w powietrzu i nie imały się ziemi, lecz to jest niemożliwe. Jednak niektórzy ludzi fotografują pioruny dla przyjemności, a ponadto jeżdżą za większymi burzami nie zważając na niebezpieczeństwo. Największe przerażenie budzi to, że piorun może trafić w człowieka. Najlepszym celem dla pioruna jest golfista, który właśnie jest w trakcie rozgrywki. Gdy gracz ten podnosi kij do golfa w górę kij staje się przewodnikiem prądu, a wtedy człowiekowi grozi śmierć.
ZAPADLISKA
Zapadlisko. Zapadlisko to kolejny straszny kataklizm, będący efektem działania wody. Skutki istnienia zapadlisk to głownie zburzone domy. Zjawisko to występuje tam gdzie znajdują się żyły wodne i jest ogromnie niebezpieczne.
TRZĘSIENIE ZIEMI
Co to jest. Trzęsienie ziemi to gwałtowne zaburzenie stanu równowagi we wnętrzu Ziemi, któremu towarzyszą nieodwracalne deformacje powierzchni ziemi. Trzęsienia ziemi należą do najbardziej tragicznych katastrof naturalnych.
Skutki. Tylko wielkie epidemie i klęski głodu powodują więcej ofiar. Trzęsienia ziemi powodują niszczenie miast, burzenie budynków. Po trzęsieniach ziemi utrudniony jest transport, przez co wielu ludzi umiera. Ci którzy przeżyli trzęsienie ziemi mieli ogromne szczęście.
Obszary występowania. Trzęsienia ziemi występują stosunkowo częste i silne, nazywa się strefami sejsmicznymi. Najtragiczniejsze trzęsienia występują w dwóch strefach sejsmicznych: okołopacyficznej otaczającej Ocean Spokojny i transazjatyckiej rozciągającej się od Portugalii przez Włochy, Turcję, Iran, Indie do Chin. Rozległe strefy sejsmiczne znajdują się także na dnie oceanów. Większość stref sejsmicznych przebiega wzdłuż granic płyt litosfery.
Ratunek. W Ameryce powstała specjalna jednostka przystosowana do pomocy ofiarom trzęsień ziemi. Nazywa się ona USAR. USAR uratowało życie tysiącom amerykanów.
Trzęsienia ziemi w XX i w początkach XXI wieku
Miejsce: Rok:
Mongolia 1905
Ekwador 1906
San Francisco, Kalifornia 1906
Mesyna, Włochy 1908
Gansu, Chiny 1920
Środkowe Chile 1922
Kanto, Japonia 1923
Sanriku, Japonia 1933
Morze Banda 1938
Turcja 1939
Peru 1940
Asam, Indie 1950
Karmczatka 1952
Aleuty 1957
Mongolia 1957
Chile !960
Kuryle 1963
Alaska 1964
Aleuty 1965
Mindanao, Filipiny 1976
Michoacan, Meksyk 1985
Spitak, Armenia 1988
Północny Iran 1990
Luzon, Filipiny 1990
Północne Indie 1991
Flores, Indonezja 1992
Południowe Indie 1993
Kobe, Japonia 1995
Sachalin, Rosja 1995
Północny Iran 1997
Afganistan 1998
Nowa Gwinea 1988
Turcja 1999
Południowe Indie 2001
