Opracowała :
Konrad Przygodzki
klasa I a
Na życie społeczne i gospodarcze wpływać mogą różne postacie zagrożeń . Zagrożenia te dzielimy na naturalne – niezależne od człowieka , i na zagrożenia wywołane działalnością ludzką .
Zagrożenia naturalne .
– Trzęsienia Ziemi .
Nagłe i potężne ruchy zmieniające oblicze powierzchni planety są dziełem ktrzęsień Ziemi – jednego z najgroźniejszych zjawisk naturalnych .
Gdy nawiedzają wielkie miasta ich skutki są szczególnie dramatyczne .
Trzęsienie ziemi rodzi się zwykle głęboko pod skorupą ziemską . Zewnętrzną powłokę ziemi tworzą ruchome płyty. Najgroźniejsze trzęsienia powstają wewnątrz ziemi wzdłuż krawędzi tych płyt . Ruch płyt nie przebiega spokojnie i stopniowo . Przeciwnie wzdłuż krawędzi aż do momentu pęknięcia i przemieszczania się płyt , gromadzą się silne naprężenia . Rozładowanie następuje w postaci wstrząsów
o różnej intensywności częstotliwości . Grunt może pękać unosić się i zapadać . W obszarach górzystych mogą powstać lawiny i osuwiska , nawet na łagodnych stokach .
Chociaż trzęsienia ziemi mogą się zdażyć w każdym niemal miejscu kuli ziemskiej , najczęstsze są w pobliżu krawędzi płyt . Jednym z najsłynniejszym z takich miejsc jest uskok San Andreas , które przebiega wzdłuż zachodniego wybrzeża USA .Uskok ten odpowiada za trzęsienia ziemi w Kalifornii . Linie licznych uskoków przebiegają przez obszar Chin i Japonii . Kobe na przykład ,leży nad uskokiem Nojima .
Przebieg głównych uskoków .
Skala Mercalliego .
Wyróżnia ona 12 różnych poziomów zaburzeń .
Na przykład :
stopień 2 : nieznaczne drgania . Lekkie kołysanie się zawieszonych przedmiotów .
stopień 5 : drgania dość mocne . Skutki są wyraźnie odczuwane , płyny wylewają się z naczyń , wypadają szyby z okien .
stopień 7 : wstrząsy bardzo silne . Walą się kominy , pękają ściany i odpadają tynki .
stopień 8 : zniszczenia . Słabsze konstrukcyjne , pomniki , ściany zostają zburzone .
stopień 10 :klęska wiele budynków legło w gruzach , grunt popękał możliwość osuwisk i tsunami .
stopień 12 : katastrofa . Wielkie zniszczenia
i odkształcenia terenu . Ziemia jest bardzo pofałdowana na znacznym obszarze . Mniejsze przedmioty ” fruwają „.
O godzinę 5 . 46 , 17 stycznia 1995 roku , trzęsienie ziemi nawiedziło japońskie miasto Kobe . Domy legły w gruzach , drogi i mosty rozpadły się jakby zrobione były z dykty , szyny kolejowe powyginały się . Przewracające się budowle zniszczyły linie elektryczne , uszkodzeniu uległy przewody gazowe – wszystko to utrudniało ekipą ratowniczym dotarcie do ofiar katastrofy . Zginęło ponad 5300 osób , wiele zostało przysypanych przez gruzy , inni ponieśli śmierć w pożarach wywołanych przez trzęsienie .
Niezależnie od ofiar w ludziach , rachunek , jaki przyszło zapłacić za naprawę zniszczeń i ponowne postawienie miasta na ” nogi ” wyniósł ponad 100 miliardów dolarów .
Specjaliści przewidywali wystąpienie silnego trzęsienia ziemi w Japonii , ale pomylili się co do jego lokalizacji spodziewali się go raczej w stolicy kraju , Tokio .
Czujniki wstrząsów
Sejsmometry dostarczają najbardziej precyzyjnych danych o przewidywanym trzęsieniu ziemi . Te bardzo czułe instrumenty mogą wykryć nawet najmniejsze drgania skorupy ziemskiej . Sejsmometr przetwarza te drgania na sygnały elektryczne , które z kolei mogą być zapisane na papierze . Dzięki temu sejsmolodzy mogą śledzić natychmiast każde gwałtowne rozładowanie w skałach skorupy ziemskiej .
Sejsmometr jest urządzeniem prze-
znaczonym do za –
pisu fal sejsmi –
cznych .
Ograniczenie zniszczeń.
Chociaż żadna z tych metod nie gwarantuje skutecznej prognozy , ułatwiają one bardzo zrozumienie natury trzęsień ziemi . Naukowcy bowiem poszukują sposobów zmniejszenia skutków trzęsień . Niektórzy są przekonani ,
że możliwe jest rozładowanie naprężeń w skałach grożących silnymi trzęsieniami ziemi za pomocą serii małych wstrząsów wywołanych sztucznymi wybuchami .
Na pewnych terenach małe wstrząsy można sprowokować przez wprowadzanie cieczy w strefę uskoków . Wpompowanie płynnych zanieczyszczeń do głębokich otworów koło Denver , Kolorado , wywołało drobne wstrząsy na spokojnym dotychczas obszarze . Wynika z tego że narastające naprężenia wzdłuż uskoków , takich jak np.: San Andreas w Kalifornii , mogą być rozładowane na drodze serii kontrolowanych , sztucznie wywołanych , małych trzęsień ziemi .
– Wybuchy wulkanów
Wybuch wulkanu wyrzucającego w powietrze rozgrzaną do czerwoności lawę to widok niezwykle efektowny . Erupcji towarzyszy zwykle wypływ roztopionej lawy lub , potężne przesłaniające Słońce chmury pyłu .
Ta niezwykła fotografia nie jest negatywem . Ukazuje ona fragment osady na Filipinach , przysypanej popiołem pochodzącym z wybuchu wulkanu Pinatubo 1991 roku .
Chmury popiołu .
Jeśli magma posiada bardzo dużą lepkość , a zawarte w niej gazy wywierają niskie ciśnienie erupcji towarzyszą chmury gorącego popiołu i gazów które potem opadają błyskawicznie w dół w postaci ” rozżarzonej lawiny ” .
Gorące gazy i popiół pędzą w dół zbocza piroplastyczną falą nazywaną nuee ardente ( z francuskiego – gorąca chmura ) , która niszczy wszystko na swojej drodze .
Ten typ erupcji nazywano typem Pelee , od imienia wulkanu na karaibskiej wyspie Martynice , który 8 maja 1902 roku zniszczył miasto St . Pierre , uśmiercając
30 000 ludzi . Jedynym który przeżył ten straszliwy kataklizm był mężczyzna odbywający karę w więzieniu .
W jego celi znajdowało się jedynie maleńkie okienko .
Rzeka płynnej lawy na zboczach Etny .
Krakatau
W 1883 roku erupcja doprowadziła do całkowitej zagłady wulkanicznej wyspy Krakatau , położonej między Sumatrą a Jawą . 27 sierpnia Krakatau rozsadził swój stożek podczas ” najgłośniejszej erupcji na Ziemi ” . Wulkan przebudził się 4 miesiące wcześniej . Huk był słyszalny w odległej o 4000 km Australii .
Miliony ton pyłów i popiołów uniosły się w powietrze , przesłaniając Słońce i wywołując niezwykłe zjawiska optyczne , np .wielobarwne zachody słońca , podziwiane na całym świecie . Gigantyczne fale oceaniczne zwane tsunami , uderzyły o brzeg Jawy i Sumatry , zabijając
36 000 ludzi .Gdy chmury rozrzedziły się , okazało się że , większa część wyspy przestała istnieć . Wyłoniła się nowa mała wyspa . Ochrzczono ją imieniem Anak Krakatoa –
” dziecko Krakatau ” . Obecnie wulkan ma około 200 metrów wysokości .
Wulkany na kuli ziemskiej .
– Huragany i tornada
Huragany to systemy znacznie większe niż burze, których często znajduje się kilka w jednym huraganie .
Średnica huraganu waha się od 200 – 500 km .
W środku znajduje się strefa ciszy , tzw . ” oko ”
gdzie powietrze osiada . W tym miejscu niebo jest pogodne i powietrze spokojne jednak wokół oka powietrze unosi się gwałtownie zasysając parę wodną z powierzchni i tworząc wirujący system chmur oraz niezwykle silnych wiatrów. Prędkość wiatru w huraganie przekracza 119 km/h , a czasami dochodzi do 300 km/h . Silny wiatr i silne opady mogą powodować spustoszenie , gdy huragan uderzy w wyspy lub wybrzeże . Znaczne obszary mogą zostać zatopione drzewa powyrywane z korzeniami , a domy powywracane . Przeciętnie co roku 11 huraganów tworzących się na Północnym Atlantyku dociera do Ameryki Północnej . Po wejściu na ląd huragan stopniowo zanika , jest bowiem pozbawiony zasilania w parę wodną co sprawia że traci siłę .
– Tornado
Tornado są cyklonami o mniejszej skali osiągają jedynie
kilkaset metrów średnicy . Jednakże , ze względu na swoje rozmiary są to prawdopodobnie najbardziej niszczące rodzaje cyklonów tropikalnych . W USA nazywane także trąbami powietrznymi tornada mają kształt lejków gwałtownie unoszącego się powietrza , których prędkość wiatru często przekracza 320 km/h . Tornado trwa zwykle godzinę jednak przechodząc nad lądem z szybkością od 10
do 560 km/h pozostawia za sobą pas zniszczenia.
Cyklony te są powszechne w stanach Zjednoczonych
i Australii . Najwięcej danych mamy o tornadach występujących w środkowych stanach USA , gdzie pojawia się ich od 500
do 600 rocznie .
Zagrożenia związane z działalnością człowieka .
Powietrze , którym oddychamy , jest częścią atmosfery, mieszaniną gazów otulających Ziemię .
To ona sprawia , że na planecie istnieje życie i to ona chroni nas przed szkodliwym promieniowaniem słonecznym .
Efekt cieplarniany
Gazy wchodzące ” od zawsze ” w skład atmosfery sprawiają , że ciepło dostarczane przez promienie słoneczne i odbite od powierzchni Ziemi , jest zatrzymywane w atmosferze . Bez nich Ziemia stała by się tak zimna , że zamarzły by oceany , a życie uległo zagładzie . Jednak gdy proporcje tych tzw. ” gazów
szklarniowych ” zostaną zakłócone przez zanieczyszczenia,
wówczas ilość uwięzionego w atmosferze ciepła gwałtownie się zwiększy ,a skutkiem tego jest tzw . ” efekt
cieplarniany. W rezultacie tylko w tym wieku wzrost średniej temperatury na naszej planecie wyniesie 0,5 stopnia C . Naukowcy już teraz przewidują dalszy wzrost temperatury o 1,5 do 4,5 stopnia C do połowy przyszłego stulecia .Głównymi sprawcami tego zatrucia atmosfery są tlenek węgla i dwutlenek siarki . Alarmujący jest również wzrost liczby zachorowań na raka skóry.Jest to następstwo działania szkodliwego promieniowania nadfioletowego Słońca , docierającego przez zniszczoną warstwę ozonową .
Dziura ozonowa w stratosferze chroni nas pochłaniając nadfioletowe promieniowanie Słońca jednak w skutek powszechnego ostatnio stosowania chlorofluorowęglowodorów (CFC s) -w pojemnikach aerozolowych , w lodówkach , środkach czyszczących i tworzywach – do atmosfery trafia więcej tych gazów , niż jest ona w stanie ich wchłonąć . Wskutek ich rozkładu powstaje chlor , który atakuje i niszczy ozon . Naukowcy uważają , że może dojść do zmniejszenia zawartości ozonu również nad innymi częściami kuli ziemskiej . Jeśli to się stanie będziemy narażeni na
działanie szkodliwego promieniowania . Niestety , w 1995 r. naukowcy stwierdzili obecność takiej dziury w warstwie ozonowej nad Arktyką i częścią północnej Europy .
EFEKT CIEPLARNIANY
Złowieszcza chmura trujących zanieczyszczeń wisi nad
Mexico City , gdzie około 20 milionów mieszkańców zmaga się ze skutkami emisji szkodliwych spalin .
Radioaktywność
Jądra atomowe dużego rozmiaru mogą być niestabilne i się rozpadać . Wówczas uwalniane są z nich naładowane cząstki . Proces ten nazywany jest promieniotwórczością .
Większość pierwiastków posiada formy nietrwałe zwane radioizotopami . Niektóre pojawiają się w sposób naturalny inne wytwarzane są w reaktorach jądrowych . Najbardziej promieniotwórcze substancje mają najwyższą liczbę cząsteczek w jądrze . Uran ma 238 cząstek .
Gdy ciało ludzkie narażone jest na dawki promieniowania radioaktywnego , tkanki i komórki nerwowe mogą uledz zniszczeniu .
Zastosowanie promieniowania .
– Promieniowanie ” Alfa ”
Promieniowaniem alfa są naładowane cząstki 2 protonów i 2 neutronów .Baterie jądrowe wydzielające szkodliwe promieniownie alfa , są używane do zasilania stymulatorów serca , ich trwałość jest znacznie dłuższa niż baterii tradycyjnych .
– Promieniowanie ” Beta ”
Podczas rozpadu promieniotwórczego neutron może zmieniać się w proton i odwrotnie . W tym prociesie powstają strumienie elektronów lub pozytonów
( promienoiwanie Beta ) . Izotop węgla – 14 obecny w całej materii ożywionej , wytwarza promieniowanie Beta w czasie swojego rozpadu .
– Promieniowanie ” Gamma ”
Promieniowanie gamma , fala elektro magnetyczna , porusza się z prędkością światła ale ma dużo więcej energii . Tego typu fale jak światło lub fale radiowe powstają gdy jądra mają zbyt dużo energii , głównie wyzwolonej przez cząsteczki alfa i beta .
Główne przecieki promieniowania .
Windscale , W. Brytania – 1957 rok – 39 przypadków śmiertelnych do 1979 roku , związanych z promieniowaniem . Skażony obszar 800 km kwadratowych
Three Mile Island , USA – 1979 rok – nieopublikowano liczby ofiar śmiertelnych – znaczne skażenia .
Kysztym , Rosja – 1985 rok – obszar skażenia 1191 km kwadratowych .
Czarnobyl , Ukraina – 1986 rok – 35 ofiar śmiertelnych w przeciągu 2 tygodni , 135 000 osób wysiedlonych .
