polityka Batorego: Dużym osiągnięciem polityki zagranicznej Stefana Batorego było wzmocnienie kraj na północnym wschodzie, dzięki zwycięstwom nad Iwanem IV Groźnym. Bardzo niekorzystne okazało się przyznanie przez Batorego w 1577 Hohenzollernom brandemburskim opieki nad chorym umysłowo ostatnim księciem z linii Hohenzollernów panujących w Prusach Książęcych. Było to pierwszym krokiem w Kierunku do uniezależnienia się ich od RP. W roku 1575 Iwan grożny zajął Inflanty, Batory w 1579 zdobył ziemię płocką, a w 1580 Wielkie Łuki. W polityce wewnętrznej Batory dążył do wzmocnienia władzy królewskiej. Opierał się na młodszej magnaterii wywodzącej się w większości spośród zwolenników egzekucji praw i dóbr. Dążył do zmniejszenia roli sejmu szlacheckiego. Ostro występował przeciw magnatom, którzy nie chcieli się mu podporządkować. Ustępstwem wobec szlachty w zamian za uzyskanie podatków na wojnę było przekazanie sądownictwa apelacyjnego wybieranemu przez szlachtę trybunałowi Koronnemu i Litewskiemu. Uszczuplało to znacznie władzę królewską. Batory utworzył piechotę wybraniecką, złożoną z chłopów królewskich, oraz unowocześnił artylerię i piechotę co znacznie zwiększyło potęgę wojskową Polski. Interesował się kulturą (Założył U. Wileński 1578), był zwolennikiem tolerancji religijnej.
Sytuacja Kozaków do 1648r. :Kozak to człowiek zbiegły z Polski, Litwy, Rusi, a nawet z Mołdawi na tereny naddnieprzańskie gdzie prowadzili półkoczownicze życie. Wywodzili się oni z różnych stanów (chłopi, szlachta, mieszczanie). Z czasem wytworzyła się z nich swoista społeczność. Z początkiem XVII w., w miarę przesuwania się gospodarki folwarczno pańszczyźnianej na południowy wschód, położenie ludu ukraińskiego pogarszało się, rosła pańszczyzna. Ponadto magnaci kresowi dążyli do odebrania wolności Kozakom i uczynienia z nich chłopów pańszczyźnianych co powodowało krwawo tłumione bunty. Kozacy chętnie służyliby w wojsku Rzeczpospolitej, lecz na to brakowało pieniędzy. Obok konfliktów społecznych, były również wyznaniowe. Polscy panowie pragnęli nawrócić na religię katolicką prawosławny lud Ukrainy.
Bitwa pod Chocimiem: 2 września 1621 czołowe oddziały armii tureckiej osiągnęły Chocim. Wokół tej starej twierdzy mołdawskiej, na prawym brzegu Dniestru postanowił Chodkiewicz stawić opór przeważającym siłą przeciwnika. Hetman miał do dyspozycji 30 tys. Regularnego wojska oraz około 25 tys. Kozaków. Armia turecka liczyła zapewne 100tys. Duże znaczenie miało zastosowanie przez Polaków nowoczesnych fortyfikacji polowych. Od 2 do 28 września Turcy przypuszczali coraz intensywniejsze ataki na pozycje polskie i kozackie. Zostały one wszystkie odparte, chociaż w trakcie walk zmarł Chodkiewicz. Turcy ponieśli ogromne straty i musieli zrezygnować z myśli o podboju RP. 9 października podpisano układ pokojowy, który przywracał stosunki z czasów Zygmunta Augusta.
Zyzio III Waza: Zygmunt III Waza ur 1566 zm 1632 król Polski od 1587, Szwecji 1592-99 z dynastii Wazów, syn króla Szwecji Jana III Wazy i Katarzyny Jagiellonki. Wybrany na króla Polski przy poparciu hetmana wielkiego koronnego J. Zamoyskiego, który zbrojnie wyparł wybranego przez magnatów arcyksięcia Maksymiliana Habsburga. ZW był zwolennikiem kontrreformacji, współdziałał z papiestwem i Habsburgami. Po śmierci ojca został królem Szwecji, gdzie przebywał krótko i ostatecznie sejm szwedzki zdetronizował go. W odpowiedzi ZW inkorporował do RP północną Estonię; doszło do wojny o Inflanty. Tocząc wojny ze Szwecją, ZW próbował interweniować w sprawie następstwa tronu w Moskwie, w nadziei że zdobycie korony w Rosji pomoże mu w odzyskaniu tronu szwedzkiego. Doszło do konfliktu zbrojnego z Moskwą. Po wspaniałym zwycięstwie S. Zółkiewskiego pod Kłuszynem w 1610 roku Polacy wkroczyli do Moskwy. Podczas pertraktacji Rosjanie wyrazili zgodę, aby ich carem został królewicz pol. Władysław. ZW nie zgodził się na to, bo sam chciał zostać władcą Rosji. . W Moskwie wybuchło powstanie antypolskie – na cara wybrano Michała Romanowa. ZW podjął wyprawę do odzyskania Moskwy co zakończyło się rozejmem w Dywilinie. Polityka ZW doprowadziła do objęcia władzy w Prusach Książęcych.
Bitwa pod Kłuszynem: bitwa stoczona 4 VII 1610 pod Kłuszynem w pobliżu Smoleńska, między wojskami polskimi (7000 żołnierzy) a armią moskiewsko – szwedzką (25-30 tys. żołnierzy), która szła na odsiecz obleganemu przez Polaków Smoleńskowi. Dowodzący armią polską hetman polny koronny S.Żółkiewski zaatakował najpierw obóz wojsk moskiewskich i zmusił je do odwrotu, następnie doprowadził do kapitulacji Szwedów, osaczonych po odejściu Rosjan. Zwycięstwo to otworzyło Polakom drogę do Moskwy; obalono cara Wasyla Szujskiego i zesłano go do klasztoru, zajęto Moskwę.
Bitwa pod Kircholmem: 27 IX 1605, Jan Chodkiewicz dowodząc 4 tysięczną armią pokonał 12 tysięczną armię Szwedów; w walce zginęło 9 tys Szwedów, obóz wroga został całkowicie rozbity, a król Karol IX Sudermański ratował się ucieczką. Chodkiewicz zdobył 60 sztandarów nieprzyjacielskich i 12 dział. Zwycięstwo to rozsławiło imię Chodkiewicza nie tylko w kraju ale i za granicą
Unia lubelska: W interesie szlachty polskiej i litewskiej (wbrew magnaterii litewskiej) przy zaangażowaniu Zygmunta II Augusta doszło w Lublinie w 1569 do zawarcia unii realnej dwóch państw na zasadzie równości (została ona poprzedzona aktem z 1564 roku przelania przez Zygmunta Augusta praw dziedzicznych do Litwy na Koronę). Unia lubelska stwarzała możliwość swobodnego nabywania dóbr w obu państwach przez szlachtę polską i litewską co przyczyniło się do ujednolicenia stanu szlacheckiego. wspólny monarcha, sejm, polityka zagraniczna i system pieniężny; osobne urzędy centralne, administracja, skarb, wojsko i prawo sądowe
Dymitriada: Interwencja magnatów polskich w walce o tron moskiewski (1604-10); po śmierci Iwana IV Groźnego w 1584 włdzę przejoł bojar Borys Godunow, rządzący w imieniu psychicznie chorego Fiodora I (syna Iwana Groźnego); młodszy syn Iwana Dymitr zginął w 1591 roku w tajemniczych okolicznościach; w 1598 carem został Godunow (po śmierci Fiodora I); w RP pojawił się awanturnik podający się za cudem ocalałego Dymitra. Dymitra Samozwańca poparli magnaci polscy, kościół i Waza III; w 1604r. Dymitr z wojskami pol. na Moskwę; dołączyli się do nich nieprzychylni Godunowi chłopi; śmierć Godunowa; Samozwaniec zyskał w 1605 roku koronę; w 1606 doszło w czasie wesela Dymitra z Maryną do rozruchów i zabicia cara; Magnaci polscy wysunęli do tronu II Damozwańca, który jednak nie uzyskał poparcia i w 1610 został zamordowany
Smoleńsk: w 1609 oblężono Smoleńsk w czasie dymitriady; w 1611 Smoleńsk skapitulował; w 1632 Rosjanie podjęli próbę odzyskania Smoleńska; przez 9 miesięcy Rosjanie (25tys żołnierzy 160 dział) daremnie oblegały miasto; Władysław IV przybył z odsieczą (25 tys wojska), osaczył armię moskiewską i zmusił do kapitulacji;
polityka Batorego: Dużym osiągnięciem polityki zagranicznej Stefana Batorego było wzmocnienie kraj na północnym wschodzie, dzięki zwycięstwom nad Iwanem IV Groźnym. Bardzo niekorzystne okazało się przyznanie przez Batorego w 1577 Hohenzollernom brandemburskim opieki nad chorym umysłowo ostatnim księciem z linii Hohenzollernów panujących w Prusach Książęcych. Było to pierwszym krokiem w Kierunku do uniezależnienia się ich od RP. W roku 1575 Iwan grożny zajął Inflanty, Batory w 1579 zdobył ziemię płocką, a w 1580 Wielkie Łuki. W polityce wewnętrznej Batory dążył do wzmocnienia władzy królewskiej. Opierał się na młodszej magnaterii wywodzącej się w większości spośród zwolenników egzekucji praw i dóbr. Dążył do zmniejszenia roli sejmu szlacheckiego. Ostro występował przeciw magnatom, którzy nie chcieli się mu podporządkować. Ustępstwem wobec szlachty w zamian za uzyskanie podatków na wojnę było przekazanie sądownictwa apelacyjnego wybieranemu przez szlachtę trybunałowi Koronnemu i Litewskiemu. Uszczuplało to znacznie władzę królewską. Batory utworzył piechotę wybraniecką, złożoną z chłopów królewskich, oraz unowocześnił artylerię i piechotę co znacznie zwiększyło potęgę wojskową Polski. Interesował się kulturą (Założył U. Wileński 1578), był zwolennikiem tolerancji religijnej.
Sytuacja Kozaków do 1648r. :Kozak to człowiek zbiegły z Polski, Litwy, Rusi, a nawet z Mołdawi na tereny naddnieprzańskie gdzie prowadzili półkoczownicze życie. Wywodzili się oni z różnych stanów (chłopi, szlachta, mieszczanie). Z czasem wytworzyła się z nich swoista społeczność. Z początkiem XVII w., w miarę przesuwania się gospodarki folwarczno pańszczyźnianej na południowy wschód, położenie ludu ukraińskiego pogarszało się, rosła pańszczyzna. Ponadto magnaci kresowi dążyli do odebrania wolności Kozakom i uczynienia z nich chłopów pańszczyźnianych co powodowało krwawo tłumione bunty. Kozacy chętnie służyliby w wojsku Rzeczpospolitej, lecz na to brakowało pieniędzy. Obok konfliktów społecznych, były również wyznaniowe. Polscy panowie pragnęli nawrócić na religię katolicką prawosławny lud Ukrainy.
Bitwa pod Chocimiem: 2 września 1621 czołowe oddziały armii tureckiej osiągnęły Chocim. Wokół tej starej twierdzy mołdawskiej, na prawym brzegu Dniestru postanowił Chodkiewicz stawić opór przeważającym siłą przeciwnika. Hetman miał do dyspozycji 30 tys. Regularnego wojska oraz około 25 tys. Kozaków. Armia turecka liczyła zapewne 100tys. Duże znaczenie miało zastosowanie przez Polaków nowoczesnych fortyfikacji polowych. Od 2 do 28 września Turcy przypuszczali coraz intensywniejsze ataki na pozycje polskie i kozackie. Zostały one wszystkie odparte, chociaż w trakcie walk zmarł Chodkiewicz. Turcy ponieśli ogromne straty i musieli zrezygnować z myśli o podboju RP. 9 października podpisano układ pokojowy, który przywracał stosunki z czasów Zygmunta Augusta.
Zyzio III Waza: Zygmunt III Waza ur 1566 zm 1632 król Polski od 1587, Szwecji 1592-99 z dynastii Wazów, syn króla Szwecji Jana III Wazy i Katarzyny Jagiellonki. Wybrany na króla Polski przy poparciu hetmana wielkiego koronnego J. Zamoyskiego, który zbrojnie wyparł wybranego przez magnatów arcyksięcia Maksymiliana Habsburga. ZW był zwolennikiem kontrreformacji, współdziałał z papiestwem i Habsburgami. Po śmierci ojca został królem Szwecji, gdzie przeby
wał krótko i ostatecznie sejm szwedzki zdetronizował go. W odpowiedzi ZW inkorporował do RP północną Estonię; doszło do wojny o Inflanty. Tocząc wojny ze Szwecją, ZW próbował interweniować w sprawie następstwa tronu w Moskwie, w nadziei że zdobycie korony w Rosji pomoże mu w odzyskaniu tronu szwedzkiego. Doszło do konfliktu zbrojnego z Moskwą. Po wspaniałym zwycięstwie S. Zółkiewskiego pod Kłuszynem w 1610 roku Polacy wkroczyli do Moskwy. Podczas pertraktacji Rosjanie wyrazili zgodę, aby ich carem został królewicz pol. Władysław. ZW nie zgodził się na to, bo sam chciał zostać władcą Rosji. . W Moskwie wybuchło powstanie antypolskie – na cara wybrano Michała Romanowa. ZW podjął wyprawę do odzyskania Moskwy co zakończyło się rozejmem w Dywilinie. Polityka ZW doprowadziła do objęcia władzy w Prusach Książęcych.
Bitwa pod Kłuszynem: bitwa stoczona 4 VII 1610 pod Kłuszynem w pobliżu Smoleńska, między wojskami polskimi (7000 żołnierzy) a armią moskiewsko – szwedzką (25-30 tys. żołnierzy), która szła na odsiecz obleganemu przez Polaków Smoleńskowi. Dowodzący armią polską hetman polny koronny S.Żółkiewski zaatakował najpierw obóz wojsk moskiewskich i zmusił je do odwrotu, następnie doprowadził do kapitulacji Szwedów, osaczonych po odejściu Rosjan. Zwycięstwo to otworzyło Polakom drogę do Moskwy; obalono cara Wasyla Szujskiego i zesłano go do klasztoru, zajęto Moskwę.
Bitwa pod Kircholmem: 27 IX 1605, Jan Chodkiewicz dowodząc 4 tysięczną armią pokonał 12 tysięczną armię Szwedów; w walce zginęło 9 tys Szwedów, obóz wroga został całkowicie rozbity, a król Karol IX Sudermański ratował się ucieczką. Chodkiewicz zdobył 60 sztandarów nieprzyjacielskich i 12 dział. Zwycięstwo to rozsławiło imię Chodkiewicza nie tylko w kraju ale i za granicą
Unia lubelska: W interesie szlachty polskiej i litewskiej (wbrew magnaterii litewskiej) przy zaangażowaniu Zygmunta II Augusta doszło w Lublinie w 1569 do zawarcia unii realnej dwóch państw na zasadzie równości (została ona poprzedzona aktem z 1564 roku przelania przez Zygmunta Augusta praw dziedzicznych do Litwy na Koronę). Unia lubelska stwarzała możliwość swobodnego nabywania dóbr w obu państwach przez szlachtę polską i litewską co przyczyniło się do ujednolicenia stanu szlacheckiego. wspólny monarcha, sejm, polityka zagraniczna i system pieniężny; osobne urzędy centralne, administracja, skarb, wojsko i prawo sądowe
Dymitriada: Interwencja magnatów polskich w walce o tron moskiewski (1604-10); po śmierci Iwana IV Groźnego w 1584 włdzę przejoł bojar Borys Godunow, rządzący w imieniu psychicznie chorego Fiodora I (syna Iwana Groźnego); młodszy syn Iwana Dymitr zginął w 1591 roku w tajemniczych okolicznościach; w 1598 carem został Godunow (po śmierci Fiodora I); w RP pojawił się awanturnik podający się za cudem ocalałego Dymitra. Dymitra Samozwańca poparli magnaci polscy, kościół i Waza III; w 1604r. Dymitr z wojskami pol. na Moskwę; dołączyli się do nich nieprzychylni Godunowi chłopi; śmierć Godunowa; Samozwaniec zyskał w 1605 roku koronę; w 1606 doszło w czasie wesela Dymitra z Maryną do rozruchów i zabicia cara; Magnaci polscy wysunęli do tronu II Damozwańca, który jednak nie uzyskał poparcia i w 1610 został zamordowany
Smoleńsk: w 1609 oblężono Smoleńsk w czasie dymitriady; w 1611 Smoleńsk skapitulował; w 1632 Rosjanie podjęli próbę odzyskania Smoleńska; przez 9 miesięcy Rosjanie (25tys żołnierzy 160 dział) daremnie oblegały miasto; Władysław IV przybył z odsieczą (25 tys wojska), osaczył armię moskiewską i zmusił do kapitulacji.
