Siła bolszewików tkwiła w ich organizacji, przekonaniu o dziejowej misji i gotowości do ofiar oraz w żelaznej dyscyplinie partyjnej, narzuconej przez Lenina. Zasada centralizmu demokratycznego okazała się skutecznym instrumentem usuwania z partii wszystkich nie dość dyspozycyjnych jednostek, za co w zamian partia uzyskiwała monolityczną jedność. Wiara bolszewików w ich misję, przekonanie, że szykują lepszą przyszłość dla świata, pozwalała im na bezwzględność i daleko posunięty relatywizm moralny, zgodny z zasadą „cel uświęca środki”. Celem tym stało się utrzymanie władzy za wszelką cenę.
Jak w każdym państwie totalitarnym, do funkcjonowania władzy niezbędny był rozbudowany aparat represji. Kolejno powstające instytucje tajnej policji -CZEKA, GPU, NKWD- czuwały nad właściwym postępowaniem obywateli i likwidowaniem urojonych i rzeczywistych przeciwników. Stworzono pojęcia wroga zewnętrznego i wewnętrznego(klasowego, ludu, partii, narodu radzieckiego) i pod tymi zarzutami „czyszczono” społeczeństwo i partię z niepożądanych jednostek. Bolszewicy nie tylko chłopów musieli siłą przekonywać do komunizmu. Mieli też licznych wrogów wśród partii opozycyjnych do RKP(b), które wówczas jeszcze istniały. Aby Lenin i jego partia nadal skupiała całą władzę należało wyeliminować przeciwników. W tym celu już w grudniu 1917 roku powołano Ogólnorosyjską Nadzwyczajną Komisję do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem w skrócie CZEKA. W kwietniu 1918 roku zlikwidowano grupy anarchistów a w lipcu eserowców. Nieudany zamach na Lenina w sierpniu 1918 roku został wykorzystany jako pretekst do zmasowanego terroru wobec mniej lub bardziej rzeczywistych przeciwników władzy komunistycznej. Podejrzenia opierały się często na analizie pochodzenia społecznego (pojęcie wroga klasowego), lub statusu społecznego (inteligencja, duchowieństwo). „Działalność represyjna rozkręciła się podczas trwania wojny domowej. Wzrost nadzwyczajnych uprawnień był po części reakcją na przemoc białych. 100 tysięcy osób aresztowano, 8 tysięcy rozstrzelano bez sądu. W przeciwieństwie do ery stalinowskiej, była to przemoc jawna i bezwstydna”.[1-str.90] Czystki czasów leninowskich skierowane były przeciw ówczesnej opozycji i opornemu społeczeństwu, które nie chciało podporządkować się władzy komunistów. Istotą czystek stalinowskich było wyeliminowanie starych „elit” i zastąpienie ich nowymi- lojalnymi wobec Stalina i od niego uzależnionymi. W latach 1933-34 usunięto z WKP(b) około miliona osób(z 3,5 miliona członków). „W 1934 roku Stalin zainspirował zamach na Kirowa, jednego z wybijających się członków partii. Jego śmierć wykorzystał do wprowadzenia do kodeksu karnego 58 paragrafu „o działalności kontrrewolucyjnej” i karę śmierci za ten występek już dla 12-letnich dzieci oraz rodzin winnych”.[1-str.110] . Na okres gdy szefem KGB był Nikołaj Jeżow przypada największa eskalacja przemocy. Ze 115 ministrów i wiceministrów, życie straciło 61. Spośród 1966-ściu delegatów na XVII zjazd partii, straciło wolność lub życie 1108-u. W roku 1937 czystka objęła wojsko. Zabito 3 z 5 marszałków, 13 z 19 dowódców armii, 110 ze 135 dowódców dywizji. Czasem urządzano pokazowe procesy(najgłośniejsze tzw. procesy moskiewskie), które były farsą sprawiedliwości, ale częściej ofiary po prostu znikały, były rozstrzeliwane bez sądu lub zsyłane do obozów pracy. Według ostrożnych szacunków do grudnia 1938 roku aresztowano 7 milionów ludzi, z czego 1 milion zamordowano, a kolejne 2 miliony zmarło w łagrach.
2 Gospodarka planowa i jej rezultaty w latach 1926-41
„Stalin był zwolennikiem szybkiej industrializacji państwa i w tej materii podzielał pogląd Lenina, który twierdził, że „socjalizm to władza rad plus elektryfikacja”. [2-str.121] Pierwszą 5-latkę poddano do dyskusji na XV zjeździe partii. Główny nacisk planu obejmującego lata 1926-32 położono na rozwój przemysłu ciężkiego (transportu i przemysł zbrojeniowy) oraz na elektryfikację.
” By rozwijać nowoczesną produkcję, należało rozwinąć przemysł budowy maszyn. Szczególny nacisk kładziono na budowę traktorów, które mogły być wykorzystane w podwójny sposób : do kolektywizacji i uprzemysłowienia wsi oraz do budowy czołgów. Plan zakładał też uprzemysłowienie okręgów opóźnionych w rozwoju gospodarczym. Powstały potężne kombinaty hutnicze i metalowe w okręgu Magnitogorska i Kuźniecka. W 1927 rozpoczęto budowę wielkiej elektrowni wodnej na Dnieprze oraz budowę magistrali kolejowej „TURKSIB””. [3-str.193-194]. 5-latka wprowadziła priorytet na produkcję żelaza i stali. Od tego czasu w ogóle zaczął panować w ZSRR swoisty kult stali, jako symbolu socjalizmu. Wykonanie planu nie byłoby możliwe, gdyby nie surowa dyscyplina i racjonalizacja produkcji, propaganda bohaterów pracy, praca bez zapłaty w tzw. „soboty komunistyczne”.
Druga 5-latka przypadła na lata 1933-37. Zbudowano bądź rozpoczęto budowę 4,5 tysiąca zakładów przemysłowych. Jeszcze większy nacisk położono na przemysł zbrojeniowy. Wydatki z budżetu na ten cel wzrosły z 1,421 mln.w 1933 r.do 17,481 mln.w 1937 roku. Wprowadzono tzw.”motywację płacową” czyli zróżnicowanie zarobków oraz pojęcie „stachanowca” czyli przodownika pracy, co było zaprzeczeniem solidarności robotniczej. Trzeci plan 5-letni w latach 1937-41 był ukoronowaniem wysiłków państwa radzieckiego w staraniach dorównania rozwojem gospodarczym państwom kapitalistycznym. Produkcja przemysłowa była 2,2 razy większa niż w roku 1932, a ZSRR w dziedzinie produkcji energii elektrycznej przesunął się z 15 na 3 miejsce w świecie.
ZSRR nie odczuł kryzysu gospodarczego lat 1929-33, a nawet zanotował wzrost gospodarczy i rozwój ekonomiczny, lecz tylko pozorny, gdyż startowano z bardzo niskiego poziomu. 5-latki realizowano przy pomocy obcych kapitałów i zagranicznych inżynierów oraz specjalistów, gdyż Rosja swoich nie posiadała. Spektakularne osiągnięcia nie byłyby możliwe również bez niewolniczej pracy milionów obywateli skazanych na przymusowe roboty.
Tabela nr 39 [3-str.196]
Udział ZSRR w światowej produkcji przemysłowej
KRAJ 1913 1929 1937
ROSJA 2,6 3,7 13,7
ANGLIA 12,1 8,6 9,3
NIEMCY 15,3 11,1 11,6
FRANCJA 6,6 6,5 5,7
USA 38,2 46,6 41,9
POZOSTAŁE 25,2 23,5 17,8
3 KOLEKTYWIZACJA ROLNICTWA
Ziemię w Rosji znacjonalizowano dekretem z 8 listopada 1917 roku. Od tej pory chłopi byli jej użytkownikami a nie posiadaczami. Wprowadzono obowiązkowy skup państwowy zbóż, lecz chłopi unikali tego obowiązku i sprzedawali zboże na wolnym rynku. Doprowadziło to do siłowego rozwiązania i rekwiracji zboża na ogromną skalę. Samych chłopów zaczęto nazywać spekulantami lub sabotażystami i prześladowano ich. Początkowy sojusz robotniczo-chłopski stał się iluzją. Okres polityki NEP-u dał wsi chwilową ulgę. Jednak już w 1929 roku Stalin wystąpił z ideą „likwidacji kułactwa jako klasy”(czyli zamożnych chłopów). Zimą z 29 na 30 rok robotnicy, aktywiści partyjni i żołnierze zostali wysłani na wieś by zmusić chłopów do wstąpienia do spółdzielni produkcyjnych- tzw. kołchozów. Nie było mowy o dobrowolności. Kułakom zabrano ziemię i dobytek oraz przepędzono. Chłopi nie chcąc oddać bydła bolszewikom, zarzynali je. Ofiary były po obu stronach tej walki. Do połowy 1930 r. pozbawiono majątku 320 tyś. ludzi. Do tłumienia oporu wysyłano jednostki wojska i OGPU. W niektórych rejonach Związku Radzieckiego liczba wysiedlonych chłopów sięgała 15-20% ogółu ludności. W okresie siewów chwilowo wstrzymano kolektywizację. Efektem tego było masowe odchodzenie od kołchozów(1/2 wcześniej skolektywizowanych). Uratowało to wiosenne plony. Następnie kolektywizację znów nasilono. Plony lat 31,32 były fatalne. Zabrano prawie wszystek zbóż. Bydło nie miało paszy. Pogłowie w tym czasie spadło o 149,4 mln.(tj. o połowę). Doprowadziło to do niedoboru mięsa na rynku i w konsekwencji do klęski głodu. Wprowadzono specjalne paszporty wewnętrzne dla chłopów, aby nie mogli opuszczać swoich wsi. Efektem prowadzonej kolektywizacji było wymordowanie tysięcy kułaków, obniżka wydajności upraw(1913-8,2 kwintali/ha, 1932-5,7),brak agronomów na wsi i od 5-8 milionów ofiar śmiertelnych.
4 KONSTYTUCJA ROKU 1936
5 XII 1936 roku na Nadzwyczajnym Wszechzwiązkowym Zjeździe Rad uchwalono nową konstytucje. Artykuł 1 konstytucji głosił, że ZSRR jest socjalistycznym państwem robotników i chłopów. Najwyższym organem władzy państwowej była Rada Najwyższa, składająca się z dwóch izb: Rady Związku i Rady Narodowości. Deputowani mieli być wybierani w wyborach powszechnych, bezpośrednich, równych i tajnych. Prawo do głosowania otrzymali wszyscy powyżej 18-nastego roku życia. Konstytucja reklamowana na zachodzie jako najbardziej demokratyczna. Oficjalnie gwarantowała wolność mowy, słowa, prasy, zgromadzeń i wieców, religii, prawo do pracy, wypoczynku, nauki, osłon socjalnych na starość. Gwarantowała republikom związkowym możliwość swobodnego wystąpienia ze Związku Radzieckiego. „Nakładała na obywateli obowiązek przestrzegania prawa, troski o własność socjalistyczną i obrony ojczyzny. Wprowadzała zasadę „Od każdego- według jego zdolności, każdemu – według jego pracy””[3-197]. Konstytucja z 1936 roku przyczyniła się do tego, iż ZSRR uważany był za kraj bardzo oświecony, czego wyrazem miał być stosunek jego władz do kwestii homoseksualizmu. Jednak w rzeczywistości prawie żadne z praw obywatelskich, zapewnionych w konstytucji, nie zostało spełnione. Była to tylko piękna fasada wzniesiona dla oczu polityków państw zachodnich, skrywająca terror i bezprawie Związku Radzieckiego. Była środkiem propagandowym, do zademonstrowania wyższości socjalizmu nad kapitalizmem.
5 POLITYKA ZAGRANICZNA ZSRR
Rosja bolszewicka od samego początku istnienia była izolowana na arenie międzynarodowej. Państwa kapitalistyczne obawiały się przeniknięcia idei komunistycznych do swoich granic i możliwości wybuchu rewolucji robotniczych. Państwa zachodnie popierały próby restaurowania monarchii w Rosji lub ustanowienia rządów demokratycznych. Rosja natomiast dążyła do rozszerzenia ognia rewolucji na całą Europę. Służyć temu m
iała m.in. Międzynarodówka Komunistyczna, która była „sztabem generalnym światowej rewolucji”. W zamysłach Lenina było utworzenie „Europejskiej Republiki Rad”. Po pierwszej wojnie światowej doszedł jeszcze problem spłaty carskich długów i zwrotu kapitału zagranicznego, zainwestowanego w Rosję, do pierwszej wojny światowej.
„Rosja Radziecka nie została zaproszona na obrady konferencji paryskiej. Moskwa od początku była przeciwnikiem traktatu wersalskiego i Ligi Narodów. Bolszewicy uważali, że służą one do umocnienia dominacji imperializmu i wymierzone są w rewolucję bolszewicką, jednak nie przestali zabiegać o uznanie Rosji de iure na arenie międzynarodowej.”[4-str.384]Przełomowym momentem była Konferencja w Genui i podpisanie traktatu handlowego z Niemcami w Rapallo w 1922 roku. Od roku 1923 rozmowy handlowe prowadziły z ZSRR Włochy, Dania, Szwecja i Holandia a stosunki dyplomatyczne posiadały Afganistan, Estonia, Finlandia, Iran, Litwa, Łotwa, Mongolia, Niemcy, Polska i Turcja. Kiedy w 1924 r. w Wielkiej Brytanii wybory wygrała Partia Pracy, szybko nawiązano stosunki dyplomatyczne z ZSRR. Przykład ten podziałał na Włochy, Norwegie, Grecje, Austrie, Szwecje, Chiny, Danie, Francję, Meksyk i Japonię, które uznały de iure ZSRR.
Na arenie międzynarodowej Moskwa silnie wspierała wszystkie działania pokojowe i rozbrojeniowe. Podpisała pakt Brianda-Kellogga, uczestniczyła w konferencji rozbrojeniowej w Genewie, wspierała inicjatywę paktu wschodniego oraz podpisała definicję agresora. 18 września 1934 roku przyjęto ZSRR do Ligi Narodów. Wykluczono go z niej dopiero po ataku na Finlandię w 1940.
W sierpniu 1939 roku podpisano traktat Ribbentrop- Mołotow. Niewątpliwie jego podpisanie ostatecznie umożliwiło Hitlerowi rozpętanie zawieruchy wojennej. Na mocy tajnego protokołu do tegoż paktu Armia Czerwona zajęła wschodnią część Polski oraz wymusiła na krajach nadbałtyckich sojusze wojskowe, ograniczające ich suwerenność a następnie anektowanie ich terytoria. Tak więc polityka najpierw Rosji a później Związku Radzieckiego polegała na nawiązaniu i utrzymaniu kontaktów dyplomatycznych oraz nagłośnieniu, czysto propagandowej polityki pokojowej i rozbrojeniowej podczas, gdy samemu intensywnie zbrojono się.
ZAKOŃCZENIE
Chcąc pokreślić wnioski wypływające z każdego z rozdziałów, należy stwierdzić, iż Związek Radziecki był państwem opartym na bezustannym terrorze politycznym, w którym to państwie główną rolę sprawował tajny aparat policji politycznej. Pierwszy socjalistyczny kraj robotników i chłopów oparto na haniebnym wyzysku, łamania wszelkich oporów i pozbawienia jakichkolwiek praw obywatelskich, a nawet ludzkich, tak jednych jak i drugich.
