Hegemonia – przywództwo narzucone siłą .
Właściwie do XVlll w. politykę formułowano w następujących kategoriach :
w imię praw dynastycznych
w obronie słusznej wiary
przeciw buntom poddanych
Tak określano cele działalności politycznej . Ówczesne pojęcie państwa ( królestwa ) było czymś innym niż dziś . Państwa ( królestwo ) było to dziedziczne władztwo dynastyczne . Pan ( król ) był uważany za posiadacza królestwa . W czasach nowożytnych formułowano to w ten sposób , że król jest panem swego królestwa , ale nie jest panem życia i mienia swoich poddanych .
Koronę można było uzyskać przez :
1. dziedziczenie bądź też małżeństwo ( tzw. alianse dynastyczne ) ( pozycja władcy zbliżona do pozycji właściciela kamienicy ). W Europie na przełomie XV/XVl w. możemy wymienić następujące dynastie : Habsburgowie ( najpotężniejsza ) , którzy dzielili się na hiszpańskich i austriackich . Drugą dynastią co do potęgi była dynastia Jagiellonów ( l poł. XVl w. ) . We Francji panowała dynastia Walezjuszy , w Anglii dynastia Tudorów (Henryk Vlll ) . W Szwecji władzę przejęła dynastia Wazów , w Brandenburgii dynastia Hohenzollernów ( dopiero XVllw. ) .W sieci ówczesnych układów dynastycznych nie było monarchów rosyjskich i władców tureckich . Najpotężniejszą rodziną panującą w Europie byli Habsburgowie . Właściwie podstawę do jej potęgi dał cesarz Maksymilian ( 1493 – 1519 ) . Habsburgowie byli władcami austriackimi , poprzez małżeństwa weszli w posiadanie Niderlandów i Burgundii . Następnie dzięki szczęśliwym związkom dynastycznym przejęli Koronę Hiszpańską wraz z Królestwem Neapolu oraz koloniami w Ameryce Płd. Zaś na początku XVl w. mocą układów dynastycznych stali się dziedzicami Korony Czeskiej i Węgierskiej . Następcą Maksymiliana był Karol V ( 1519 – 1556 ) . Z tym że władztwo nad krajami austriackimi z prawem do korony węgierskiej i czeskiej przekazał swemu bratu Ferdynandowi . Posiadłości Habsburgów zaniepokoiły francuskich Walezjuszy , ponieważ poczuli się okrążeni i żeby rozerwać ten pierścień okrążenia rozpoczęli ekspansję na płn. Włoch , usiłując podporządkować sobie płn. państwa włoskie . Jednak do zasadniczego konfliktu doszło między Karolem V a królem Francji Franciszkiem l ( 1515 – 1547 ) . Początkowo Francuzi odnosili sukcesy we Włoszech i udało im się opanować Lombardię , jednak do zasadniczego zwrotu doszło wtedy , gdy cesarzem niemieckim został wybrany Karol V . To wzmogło rywalizację we Włoszech i wojska hiszpańskie zadały Francuzom ciężką klęskę w bitwie pod Pawią w V 1525r. Następnie Karol V wyparł Francuzów z Włoch i opanował cały półwysep . Zaniepokojone przewagą Habsburgów państwa włoskie zawarły zbrojną ligę , zostały jednak pokonane przez wojska cesarskie , a w 1527r. Rzym został straszliwie spustoszony . Złupienie Rzymu wywarło wstrząsające wrażenie na współczesnych i utrwaliło hiszpańskie panowanie we Włoszech ( na ok. 200 lat ) , rywalizacja z Francją zakończyła się oficjalnie w 1559r. pokojem w Cateau Combresis . Francja zrezygnowała z Włoch , a Hiszpania z Burgundii . Podsumowując niejako opanowanie Włoch przez Hiszpanów kończy okres włoskiego Odrodzenia . ll poł. XVl w. to w dalszym ciągu rywalizacja między Habsburgami Hiszpańskimi a Anglią . Król Hiszpanii Filip V ( 1556 – 1598 ) oraz królowa Anglii Elżbieta ( 1558 – 1603 ) . O ile Karol V prowadził politykę w kategoriach dynastycznych , o tyle Filip będzie prowadził politykę w kategoriach religijnych , w obronie słusznej wiary , był to bowiem czas reformacji i mieszczaństwo niderlandzkie przejęło wyznanie zreformowane . Krajem również zreformowanym religijnym była Anglia ( kościół anglikański ) , natomiast Filip l był fanatycznym katolikiem – walkę z herezją uważał za swe powołanie . I tak wyglądał płn . – wsch. polit. hiszp. Francja była wtedy ogarnięta wojnami religijnymi . Na płd. ekspansję prowadziło państwo Turków osmańskich . Turcy zawładnęli wtedy znaczną częścią Płw. Bałkańskiego ( kluczowa bitwa pod Mohaczem – koniec niepodległości Węgier ) i płn. wybrzeżami Afryki . Ekspansję Turków udało się zatrzymać w 1571r. w bitwie pod Lepanto ( 1571 ) . Połączone floty Hiszpanii , Wenecji i subwencje papieskie . Gorzej powiodło się Hiszpanom na odcinku płn.- wsch. , albowiem po ciężkich walkach utracili Niderlandy , gdzie wybuchło powstanie przeciwko panowaniu hiszpańskiemu oraz ponieśli klęskę w wojnie morskiej z Anglią ( 1588 ) tzw. klęska niezwyciężonej Armady . Od tego czasu datuje się okres powstawania takich potęg morskich jak Holandia i Anglia . Hiszpania była nadal krajem bardzo silnym , lecz nie udało się jej uzyskać dominującej pozycji w Europie . Trzecim takim państwem była Francja ( zaczęła się konsolidować po wojnach religijnych ) , gdzie dynastię Walezjuszy zastąpiła dynastia Burbonów . Na pocz. XVll w. punkt ciężkości polityki europejskiej przesunął się na teren Niemiec , zaś względy dynastyczne ustąpiły względom religijnym .
Tak się stało z emigracją polską . W tych środowiskach domagali się , by kategorie literackie przełożyć na język polityki . ( w normalnych krajach to wydarzenia polityczne przekładają się na literaturę , u nas było odwrotnie ) . Od polityków domagano się wskazania i urzeczywistniana drogi do niepodległości . Kluczową sprawą było uwłaszczenie czyli jak wówczas mówiono uobywatelnienie chłopów . Zakładano , że jeśli chłop otrzyma ziemię na własność , to wtedy nabędzie świadomości narodowej i obywatelskiej i włączy się do walki o niepodległość .
Jeśli chodzi o środowiska polityczne Wielkiej Emigracji to najwybitniejszą postacią cieszącą się pewnym autorytetem wśród dyplomatów i elit rządzących był książę Adam Czartoryski – jedyny polityk z prawdziwego zdarzenia . Wokół niego skupiali się ludzie o poglądach zachowawczych , realistycznych . Z czasem środowisko to przyjmie nazwę Hotelu Lambert . Drogę do niepodległości w tym środowisku widziano w ten sposób , że powstanie winno wybuchnąć w dogodnym momencie politycznym przy poparciu rządów Anglii i Francji i rzeczywiście zarówno Anglia jak i Francja miały sprzeczne interesy z Rosją w tamtym okresie i w tę konfigurację usiłował wpisać się książę A. Czartoryski . W kwestiach społecznych w środowisku Hotelu Lambert uważano , że uwłaszczenie winno nastąpić za odszkodowaniem na rzecz dotychczasowych dziedziców i winno być rozłożone w czasie . Ewentualny przyszły ustrój Polski widziano jako monarchię konstytucyjną na wzór angielski lub francuski . Te środowiska można nazwać prawicowymi .Przez pewien czas pozycji Czartoryskiego mogło zagrozić inne ugrupowanie – Komitet Narodowy Polski z Lelewelem na czele . Komitet ten był powiązany z organizacjami masońskimi , inspirował nieudane wyprawy Zaliwskiego i Artura Zawiszy do Królestwa Polskiego , celem prowadzenia działań partyzanckich .
1823 Wyprawy te zakończyły się klęską . Zaliwski zginął , a Zawisza został schwytany i stracony . Chłopi ochotnie wyłapywali partyzantów . Komitet ten zdelegalizowały władze francuskie . Najpoważniejszym ugrupowaniem lewicy było Towarzystwo Demokratyczne Polskie . Polski dokument to manifest programowy – manifest Poities 1836 r. ( Puatie ) , był to tzw. duży manifest . W manifeście obiecywano bezpłatne uwłaszczenie chłopów , zaraz po wybuchu powstania , powstanie miało być wsparte przez międzynarodową rewolucję zorganizowaną przez ruch Karbonariuszy – rewolucyjny odłam masonerii . Karbonariusze dążyli do obalenia porządku po Kongresie Wiedeńskim , byli zwolennikami wolności narodów i republikańskiej formy rządów . Szczególnie aktywni byli na terenie Włoch . Najbardziej skrajnym ugrupowaniem były Gromady Ludu Polskiego : Grudziądz i Humań . Zarzucały one szlachcie doprowadzenie Polski do zguby , wybawienia zaś szukały we wprowadzeniu zasad ewangelicznej sprawiedliwości i zniesienia prywatnej własności ziemi . Członkowie tego ugrupowania rekrutowali się z żołnierzy – chłopów , którzy przez jakiś czas byli internowani w pruskich twierdzach m. in. w Grudziądzu . Odmówili przyjęcia amnestii i koniec końców znaleźli się na wyspach brytyjskich .
Ich przywódcą był Heltman , Krępowiecki . Emigracja była skłócona . Wtedy też w polityce i ideologii pojawiła się nowa kategoria – a mianowicie kategoria ludu polskiego . Lud polski przeciwstawiano szlachcie i arystokracji , a także bogatemu mieszczaństwu . Lud natomiast mieli stanowić chłopi , plebs miejski , uboga szlachta i wykorzeniona inteligencja – ludzie z wykształceniem , ale bez zatrudnienia . Emigracja była bardzo infiltrowana przez służby wywiadowcze carskiej ambasady w Paryżu . Zdarzały się spektakularne apostazje , czyli porzucenia sprawy niepodległości i przyjęcia carskiej łaski z możliwością powrotu do kraju ( najwybitniejsza apostazja – Adama Górowskiego . Był to jeden z bardzo radykalnych przywódców Towarzystwa Demokratycznego Polskiego , który porzucił sprawę , zdał się na carską łaskę i powrócił do kraju ) . Pośród Emigracji pewną rolę odgrywała też agentura . Jeden z takich agentów działał tak skutecznie , że zdołał skłócić całe Środowisko emigracyjne . Emigracja usiłowała również oddziaływać na kraj tworząc organizacje konspiracyjne i przygotowując kraj do przyszłego powstania . Takim emisariuszem , który stworzył sieć konspiracji na Litwie był Szymon Konarski . Zdołał on w latach 1835 – 38 stworzyć rozgałęzioną siatkę spiskową z tym , że spisek zdekonspirowano , wielu uczestników aresztowano , Konarskiego też aresztowano i rozstrzelano . Jeśli chodzi o tzw. ” Konarszczyznę ” to ona źle zapisała się w pamięci polskiej ludności Kresów Wschodnich , bo szans na powodzenie nie miała , a przyczyniła się do aresztowania i zesłania kilkuset uczestników konspiracji .
W latach 1835 – 38 w Krakowie powstało Stowarzyszenie Ludu Polskiego – tajna demokratyczna organizacja niepodległościowa działająca w zaborze austriackim oraz w Poznańskiem , Królestwie , na Litwie i Ukrainie . Do jej czołowych działaczy należał Seweryn Goszczyński . Organizacja ta została rozbita przez liczne aresztowania w 1837 r . , a na jej miejsce powstała Konfederacja Narodu Polskiego , która zamierzała wzniecić powstanie narodowe . Miała też pewne kontakty z ruchem spiskowym na terenie Królestwa . N
a terenie Królestwa natomiast działał ruch spiskowy pod przywództwem księdza Ściegiennego . Z tym że ruch ten miał bardziej zabarwienie społeczne i narodowe . Był jednak częścią planu powstania trójzaborowego , gdzie walka o niepodległość miała być połączona z wojną ludową i głębokimi przeobrażeniami społecznymi . Wizję takich przeobrażeń nakreślił emisariusz E. Dembowski . Na skutek licznych aresztowań powstanie zawieszono , lecz myśli nie zaniechano . Tym bardziej że na terenie Poznańskiego powstała organizacja o nazwie Związek Plebejuszy . Termin powstania wyznaczono na 1846 r. , z tym , że władze rosyjskie i pruskie skutecznie zapobiegły powstaniu . Wyznaczony na przywódcę popularny działacz emigracyjny L. Mierosławski został aresztowany .
